Kuş gribinin sağlık açısından önemi ve yapılan yanlışlar

Influenza (grib) salgınları 20, yüzyılda on milyonlarca insanın ölümüne yol açmıştır. 1918 yılında insan grib virusu geninde meydana gelen değisiklik sonucunda ortaya çıkan salgında 20- 50 milyon insanı çok kısa süre içinde hayatını kayb etmiştir. 2005 yılında bilim adamları bu virusun gen yapısını çözerek laboratuvar ortamında tekrar elde etmeyi başarmışlardır. Biyolojik silah olarak kullanılabilecek özellikleri taşıyan bu virusun sadece aşı amaçlı ve bilimsel amaçlar için kullanılması umulmaktadır. Bu virusun biyolojik savaş amaçlı kullanılması atom bombasının yapamıyacağı etkilere yol açabilir. Atom bombası ile en fazla bir bölgeyi yok edebilirsiniz ama böyle bir virus ile çok kısa süre içinde tüm dünyanın bir sürü bölgesinde yüzmilyonlarca insanı hasta edebilir ve öldürebilirsiniz.
Influenza (grib) virusları Tip A, Tip B ve Tip C olmak üzere üç ana grub altında toplanır. Bunların içinde tip A ve tip B mevsimsel grib salgınlarından sorumludur. Her bir grubun içinde çok sayıda grib virusu vardır. İnfluenza B virusu yalnızca insanlar arasında hastalık yaparken, influenza A virusu, domuz, balina, at, ördek, tavuk ve diğer hayvanlarda gösterilmiştir. İnfluenza A virusu yüzeyinde bulunan hemagglutinin (H) ve neuraminidase (N) proteinleri vasıtası ile alt grublara ayrılır. İnfluenza viruslarının en belirgin özelliği sürekli olarak yapısal ve antijenik özelliklerini değiştirmesidir (antigenic drift). Bu özellik tek başına influenza virusların insan sağlığı açısından ne kadar ciddi role sahip olduğunu gösterir.
Yaban kuşları influenza A viruslarının tüm tipleri için doğal üreme kaynağıdır. Özellikle kanatlı kümes hayvanlarında ortaya çıkan ve “tavuk vebası”, “avian influenza” olarak da bilinen hastaligin etkeni influenza A virusunun H5 and H7 denilen formudur. Kuş gribi virusunun degişik sınıflandırmaları olmakla birlikte, oluşturduğu hastalığın seyrine (ağir seyirli ve hafif seyirli) göre iki gruba ayrılır. Yeşil başlı ördeklerler kuş gribi virusunun doğal taşıma kaynagı olup, ilginçtir ki virus yeşil baslı ördeklerde diğer kümes hayvanlarında olduğu gibi ağır hastalık yapmaz. Virusun hayvanlar arasında başlıca yayılma yolu, hava ve dışkı-ağız yoluyladır. Kus gribi hastalığını oluşturan influenza virus A’nin en önemli özelliklerinden biride virus alt grupları uygun şartlar altında birbirlerinden genetik malzeme alabilmesidir. Yine aynı şekilde kuş grib virusu ara konak hayvanlarda insan virusu ile genetik malzeme alışverişinde bulunur. Oluşan bu yeni virus, sadece kanatlı hayvan ve domuzlari değil, insanlari da hasta edebilecek özelliğe sahiptir ve insandan insana geçiş gösterir.
Kuş gribi viruslarının genellikle insanlarda hastalık oluşturmadığı ve insanların virusun dağıtımında etkili olmadığı düşünülmekteydi. Fakat 1997 yılında Hong Kong’ta, tavuklar arasında çıkan salgın esnasında milyondan fazla kanatlı hayvan hastalığın yayılmasını önlemek amacı ile öldürülmüştür. Kısa bir süre içinde kuş gribi ülkemizde dahil olmak uzere çok sayıda ülkede insanlarda ve kanatlı kümes hayvanlarında ve yaban kuslarda rapor edilmistir. Bu vakalardaki en belirgin özellik hastalığın hayvandan bulaşma öyküsü olmakla birlikte, aile icinde (yani insandan insana) geçisinde mümkün olabileceği gözlemlenmistir. Yani daha önce sadece kanatlı kümes hayvanları icin hastalık nedeni olan virus bir şekilde değişime uğrayarak hem kendi içinde hafif seyirli hastalık yapan tipten, ağir seyirli hastalik yapan virusa dönüş yaptığı gözlenmiştir. Henüz insanlar icin koruyucu aşı geliştirilmemiştir ve mevcut insan grib aşılarının kuş gribi virusuna karşı hiç bir koruyucu ozelliği yoktur.
Günümüzde de asıl korkulan nokta bu yeni gelişen öldürücü kuş gribi virusunun insandan insana geçiş ozelliği kazanmış olmasıdır.. Bunun sebebi bugün icin tam anlaşılmamakla birlikte, hastalığın çıktığı ve virusun yayıldığı yerler baktığımızda ortak nokta binlerce tavuğun elverişsiz koşullarda bir arada bulundugu ticari çiftliklerin olması son derece onemlidir. Yuzyıllardır mevcut olan kuş gribi, küçük coğrafi bölgelerde sadece kanatlı kümes hayvanlarında oluşturdukları küçük yerel salgınlardan ibaretken, endüstriyel tavuk çiftliklerinde onbinlerce tavuğun daha büyük ticari karlar elde edebilmek için son derece uygunsuz sartlarda yetiştirlmesi virusun ozellik degistirmesine sebeb olmuş olabilir.
Ülkemizde ve dünyanın diğer ülkelerinde kuş gribi ve virusun önlenmesi adına yapılan çalışmalardaki en büyük sorunlardan biriside, o bölgede yaşıyan sağlıklı kanatlı hayvanların öldürülmesidir. Kısa vadede bir çözüm gibi gözükse de aslında yapılan itlaf çalısması ile binlerce yıldır gelişen genetik zenginlik yok edilmektedir. Bu tüm insanlık için yeri doldurulmayacak kayıptır. Çünkü o hayvanlar o coğrafik bölgeye özgün genetik yapıyı binlerce yıl içinde geliştirmişlerdir. Yaban hayvanlarının özellikle göçmen kuşların hastalik taşıma riski olmasından dolayı öldürülmesi ise gelecek nesiller için çok büyük çevre ve yaşam tehlikesi oluşturur. Bu yüzden kuş gribi ve virusu ile mücadelede yeni açılımlara ve halk sağlığı koruma planlarına ihtiyaç vardır.