Son bir seneyi geçkin bir süredir pandemi ile boğuşuyoruz. Hayatımız altüst oldu desek yeridir. Karantinalar, eve kapanmalar, sokağa çıkma yasakları düzenimizi bozdu. İşyerleri ve ticarethaneler ya kapandı ya da kapanma raddesine geldi. Ama tüm bu olumsuzluklar “olanda rahmet vardır” mucibesince birçok dar gelirliye, öğrenciye ve göçmene rahmet oldu. Nasıl olduğunu gelin beraberce anlamaya çalışalım misaller ışığında.

Geçenlerde ABD New Jersey’de restoran işleten bir dostumu aradım hal hatır sormak için. Ramazan’dan ve ailelerimizden konuştuktan sonra ona işlerini sordum. Bana telefona bakacak, restoranda çalışacak ve evlere teslimat yapacak eleman bulamadığını söyledi. Halbuki ben tam tersini, yani pandemi dolayısıyla özellikle düşük gelirli insanların ekonomik dar boğazda olduğunu ve ne iş olursa çalışacaklarını düşünüyordum. Dostuma neden işçi bulamadığını sorduğumda bana “Birçoğu Doordash için haftada 40 saat çalışıp yevmiyeler ve bahşişlerle birlikte 1.400$’a varan rakamlar kazanabildiği için benim yanımda çalışmayı tercih etmiyor” dedi. Bir daha şok oldum.

Bilmeyenler için söyleyeyim. Doordash Türkiye’deki ‘Getir’ ve ‘Yemek Sepeti’ gibi firmaların yaptığı işin Amerika’daki öncülerinden biri. Pandemi dolayısıyla hazır yemek dağıtımı ticaretinin tavan yaptığı hepimizin malumu. Bu fenomeni daha iyi anlamak ve tafsilatını öğrenmek için New York’ta Doordash firmasıyla dağıtım işi yapan bir Türk öğrenci arkadaşı aradım. O da New Jersey’deki dostumu teyit etti ve şu detayları verdi.  

• Restoranlar komi, garson, teslimat, temizlik gibi vazifeler için işe aldıkları elemanlara saatine 11$-14$ arası ücret veriyorlar. Doordash ise saatine 20$ ücret veriyor.
• Restoranların çalışma saatleri genel manada sabit. Doordash ise esnek çalışma saatleri veriyor. Örneğin dersiniz olduğunda, iftar yapacağınız zaman, bir arkadaşınızı ziyaret etmek istediğinizde veya acil bir işiniz çıktığında kapatıyorsunuz uygulamayı ve işinizi görüyorsunuz.
• Restoranlarda bir haftada çalışabileceğiniz maksimum saat belli. Doordash’te ise limit yok ve 24 saat iş çıkma ihtimali var. Yeter ki siz çalışmak isteyin.
• Restoranlarda çalışmak zor. Hergün 10-12 saat ayaktasınız. Müşteri olmasa bile restoran sahibi size yaptıracak bir iş “icat” ediyor. Doordash’te ise kendi arabanızda oturuyorsunuz. Yani keyfinizin kahyasısınız ve kendi kendinizin patronu gibisiniz.

Doordash gibi birçok benzer dağıtım uygulaması daha var ABD’de. Hepsi benzer şekilde işletmecilik yapıyor ve eleman çalıştırıyor. Örneğin Amazon Flex de saat ücreti olarak 18$-20$ arası veriyor dağıtım yaparak ek gelir sahibi olmak isteyenlere. 

Elbetteki dağıtım işi yaparak kazanılan paranın hepsi kar değil. Aracınızın akaryakıt ve bakım masrafları, kasko sigortası ücretleri, yıpranma payı ve benzeri gider kalemlerini düşmeniz gerekiyor. Maaşlı bir işiniz olmadığı için özel sağlık sigortası yaptırmak zorundasınız ki bu oldukça pahalıdır.(*) Ayrıca daha çok dağıtım işi yapabilmeniz için kalabalık şehirlerde oturmanız şart. Büyük şehirlerde yaşayacağınız için de kira, gıda ve benzeri yaşam masraflarınız da artıyor. Ama yine de para bırakıyor olmalı ki küçük şehirlerde yaşayıp büyük şehirlere dağıtım işi için günübirlik gidenler bile var.

Görüldüğü gibi Allah ihtiyaç sahipleri için bir kapıyı kapatırken diğer bir kapıyı açıyor. Daha önceki yazılarımda da belirttiğim gibi pandemi yaşam dinamiklerimizi değiştirdi ve bu değişimlerin bir kısmı kalıcı. Dijitalleşen ve globalleşen dünya hizmet sektörüne kayıyor. Bu yaşadığımız günlerin içinde bulunduğumuz 21. yüzyılı şekillendireceğine inanıyorum. 

(*) ABD sosyal devlet olmadığı ve kapitalist düzenle işlediği için T.C. gibi size neredeyse bedava sağlık hizmetleri sunmuyor. Sağlık hizmetini özel hastanelerden temin etmelisiniz ve bu oldukça pahalıdır. Örneğin sezeryanla doğum yaklaşık 30.000$.