Zekat da tüm ilahi dinlerde emredilmiş ortak ibadetlerdendir. Kur’an-ı Kerim mesela Hz.İsmail’in (Meryem 55) ve Hz.İsa’nın (Meryem 31) zekatı emrettiğini söyler. Mekke döneminde İlahi emir çok yoğun olarak İNFAKı emrediyordu. İnfak, zekattan çok daha zor bir emirdi. Çünkü ihtiyacından fazlasını mikdar ve cinsine bakmadan vermeyi gerektiriyordu. Zekat ise belli kimselerin belli bir kısım malların belli mikdarını yine belli zaman aralıklarıyla muhtaçlara vermekten ibarettir. Demek oluyor ki zekat konusunda zordan kolaya doğru tedric olmuştur. Bazen de tedric kolaydan zora doğru olur ki bu son şekil asıldır. Orucun son şeklini alması olayında tedriclerin her ikisi de yaşanmıştır.

Zekat temizlik anlamında Arabca bir kelimedir. Zekat mali ibadetin en baş örneğidir. Dikkat ediniz ki bedeni ibadet temizlik (taharet)le başlar. Mali ibadetler de temizlik (zekat)le başlar. Demek ki Dinimiz bedeni temiz, malı temiz, yanı sıra ruhu / nefsi de temiz bir insan tipini hedeflemektedir. Hatta diyebiliriz ki ortaya koyduğu bütün emirler, yasaklar, ilkeler bu insanı yetiştirmeye yöneliktir. Hedefteki bu insanın adı mutmain/olgun nefis sahibi insan, böyle olmayı başarmış insandır. Bu insan, Rabbinin Cennetine Razi ve Marzi olarak afiyetle girer. Kendisi gibi olan Rahman’ın kullarıyla hemdem olup durur.

Zekat malı temizler. Temiz mal bereketli olur. Bereketli ve temiz mal tıpkı beden gibi hastalık ve afetlere karşı emin olur. Zekat malın, hastalık ve afetlere karşı sigortası, kasko primidir. Bu kasko ilahi taahhütle yapılmıştır. Hem de diğer kaskolar gibi zararı başa baş ödemez, kim bilir belki de 700 misliyle hatta daha fazlasıyla (Bakara 261) ödeme yapar.

          Rabbimiz ALLAH kendi yolunda yapılan hayırları/ harcamaları o kişilerden borç almış gibi kaydeder (Bakara 245, Hadid 11,18). Korkmayın bu kayıt asla kaybolmayacak ve alacaklarınız kayıtsız / küreksiz kalmayacaktır (Lokman 16).

Zekat, toplum ekonomisini canlı tutar. Çok zaman biz bu canlılık nasıl oluşur farkında bile olmayız. Dünyada büyüye büyüye durağan hale gelmiş ekonomiler, mensupları  inanmasalar bile zekatı uygularlarsa ekonomilerinin canlandığını göreceklerdir. Neticede tüm insanlık tek gemide yaşıyoruz. Bu gemi su üstünde durursa hepimiz kurtuluruz. Batarsa hepimiz batarız. Zekat ve genelde infak, toplumsal ekonomik felaketlere karşı sigorta görevini de yapar.

Bir önemli nokta daha : Zekat ve genelde infak, insan psikoloji üzerinde olumlu ve terbiye edici etki yapar. Benim Peygamberim, kalbinin katılığından şikayet eden birine “Yetimin başını okşa, fakire yemek yedir” tavsiyesinde bulunmuştur. Ne ilgisi var diyebilirsiniz. Öyle yapmayın, bu ulvi ve ince tavsiyeyi anlamaya çalışınız. Psikologlar infakın insan terbiyesindeki yerini araştıradursun. Sonuçta ne kadar hayrette kalacaklardır. Zekat insan ruhunu terbiye ediyor ve onu “adam” seviyesine çıkarıyor. Yani insanın kendisini terbiye etmesi için malından vermeye alışması lazımdır. Yani insanın, almaktan ziyade vermeye ihtiyacı vardır. Dikkat edin, fakirin zekat almaya ihtiyacından ziyade zenginin zekat vermeye İHTİYACI vardır. İnsan, diğer insanların ihtiyacını dert edine edine kendisini adam eder. Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki ; Ömründe hiç kimsenin derdiyle ilgilenmemiş insan, ilerleyen yaşında mutlaka ruh hastası olur. Öyleyse zekat ve genelde infak ruh sağlığı açısından vaz geçilmez bir ibadettir.

 Zekatın tabii ki pek çok hükümleri vardır. Biz burada onlara girecek değiliz. Bu hususta ciltler dolusu kitaplar yazılmış, araştırmalar yapılmıştır. Halen de bu çalışmalar devam etmektedir. En uygun ve ideal vergi ilkeleri tesbit edilirken hatta tüm toplumu kapsayıcı bir sosyal güvenlik sistemi projelendirilirken zekat ilkelerinden uyarlama yapmak en akıllıca düşünce olacaktır. İktisatçılarımızın değerlendirme ve beyanları bizi bu sonuca götürmektedir. Yani zekatın hem ibadet, hem iktisadi, hem ictimai hem de ruhsal yönü birlikte bir bütün olarak incelenmelidir. Bunlar neticesinde zekatın, sıradan bir insanın tesbiti olmadığı, aksine insanüstü verilerin/ vahyin emri olduğu ortaya çıkar..

Zekat’ın tacili de tecili de caizdir. Yani zekatı, vakti gelmeden erkence verebildiğiniz gibi vakti gelip geçtikten sonraki günlerde, aylarda hatta sonraki yıllarda da verebilirsiniz. Yeter ki bu tecil veya tacil daha fazla fayda sağlamak amaçlı olsun. Zekatı sadece Ramazan ayında vermek eğer muhtaçları sair aylarda zora sokuyorsa zekatı diğer aylara da kaydırmak gerekir. Ama böyle zora sokma durumu yoksa, ilgili hayır kurumları aylara bölerek zaten taksitlendirerek muhtaçlara ulaştırıyorsa veren kişi hepsini Ramazanda verebilir. Kısacası gerek zekat mükellefi olarak ve gerek kurum olarak Ramazan dışında da fakir/fukara sevindirmeyi eylem haline getirmelidirler. Genel olarak bu konuda sevindirici bir uygulama görmekteyiz.

 Zekat konusunda, zekatı vermeden kaçınma, çeşitli hilelere baş vurma yada hiç vermeme gibi tavırlardan şiddetle uzak durmak gerekir. Zenginlerimiz bilmeli ki gerek dünya gerek ahiret hayatında rahat etmenin yolu ALLAHın emrine içten gelerek uymaktan geçer. Zekatı içten gelen bir heves ve aşkla malın en güzelinden vermelidir. Elde kalmış, kimsenin rağbet etmediği malları vermekten sakınılmalıdır (Bakara 267, Al-i İmran 92). Herkes iyi bilmeli ki RABBİMİZin bana da sana da hiç kimseye de ihtiyacı yoktur. Zekat veriyorsan kendin için veriyorsun. Üstelik verdiğin malı sana yine ALLAH verdi. Sen O’nun lutfettiğinden veriyorsun. Dolayısıyla zekat verirken çok samimi olman gerekir. Sen zaten ALLAHın verdiğinden verdiğin için zekat alanın başına kakıcı tavırlardan sakınman lazımdır. Başına kakıcı tavırdan dolayı imtihanı kaybedersin. Zekat vermede bile bir imtihan saklı olabilir. Samimiyeti, ibadetin ALLAHın verdiği imkanlarla yapılabildiğini, ibadetten sonra ALLAHa verdiği imkandan dolayı şükretmen gerektiğini unutMAMAlısın.

RABBİMİZ yaptığınız bütün ibadetleri makbul, meşkur ve mebrur eylesin.            

                                             Prof. Dr. Orhan  ÇEKER   Eylül 2009   KONYA