Ne dedik? "Kapitalizm halkı futbolla uyutuyor" dedik... "Kapitalizm, futbol, statlar, mabet ve..." dedik... Aslında dünkü yazının başlığında "ve"den sonra "Futbol sen bizim her şeyimizsin!" cümlesi de vardı, uzunluğu sebebiyle çıkarıldı. Mantık şu: Kitleleri yani halkı uyutmak için "futbol, spor seyri, toplu müzik" vs kapitalizmin sömürü araçları olarak "her şey" hâline getirilmeye çalışılıyor. Simon Kuper'in dediği gibi "Futbol Asla Sadece Futbol Değildir". Öyleyse ne olduğunu bilimsel ve sosyolojik olarak anlayalım.

Bu satırların yazarı bendeniz, gençliğimde Türkiye, Almanya ve Arabistan'da öğrenci olduğum lise ve üniversite yıllarımda -futbol ve voleybol dahil- bazı takım sporlarını yaptım. Yapmakla kalmayıp takımlar kurdum; kaptan, antrenör ve amatör kulüp yöneticisi bile oldum, kulüp Türkiye şampiyonalarına katıldı. Sporun psikoloji ve sosyolojisini bilirim! Bildiklerim ve yaşadıklarım bir yana; bir akademisyenin bu alandaki çalışma ve görüşlerine bakalım.

Ege Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Yrd. Doçenti ve spor sosyologu Ahmet Talimciler, yüksek lisansını "Türkiye'de Futbol Fanatizmi ve Medya İlişkisi", doktorasını ise "Türkiye'de Futbol ve İdeoloji İlişkisi" üzerine yapmış. "Türkiye'de Futbol Fanatizmi ve Medya İlişkisi" ve "Sporun Sosyolojisi, Sosyolojinin Sporu" isimli iki kitabı var. Spor Sosyologu Ahmet Talimciler'e göre; Türkiye'de futbol Cumhuriyet'in kuruluşundan beri ideolojik hedefler için kullanıldı, bu alanda en başarılısı da Turgut Özal'dı... Ahmet Talimciler, Başbakan Tayyip Erdoğan'ın o ekolü devam ettirdiği görüşünde...

Spor Sosyologu Ahmet Talimciler'in görüşlerine bakalım: Türkiye'de insanlar hep şunu söylüyorlar, üç yere siyaset sokmayın: Camiye, kışlaya ve spora... Ama siyasetle spor iç içe geçen iki kurum, Türkiye'de daha başından itibaren bu böyle kurulmuş... Son olaya baktığımız zaman, 'sadece bir spor tesisi yapmak istedik' gibi bir şey söz konusu değil. Bunun altında bir takım siyasi amaçlar da söz konusu. Türkiye'de özellikle Turgut Özal'a kadar politikacıların futbola ilgisi alt düzeydeydi. Özal ile birlikte bu değişmeye başladı... Özal, Türkiye'de değil, yurtdışındaki maçlara da gitti, Türkiye'de 'politik lig' olan üçüncü ligin kurulmasını da sağladı... Futbolla siyaset ilişkisi öyle bir kökleşmeye başladı ki, o dönemde ANAP politikalarındaki 'adam kayırmacılık' ve 'benim memurum işini bilir' anlayışı futbola da sirayet etti. Türkiye'de olup bitenleri, Türkiye'yi futbol sahaları üzerinden okuyabilirsiniz... Özal'ın neo-liberal politikalarının en net uygulandığı alanlar içinde futbol en başta gelir ve Türkiye'de futbol başka bir yöne doğru kanalize edilmiştir... Amatörlükten profesyonelliğe, endüstriyel futbola geçişin ilk adımı Turgut Özal zamanında atılmıştır. Tayyip Erdoğan'ın o ekolü takip ettiğini, hattâ daha da ileri götürdüğünü görürsünüz... Çünkü Erdoğan'ın kendisi de futboldan gelen 'futbolcu' bir kişi...

Özellikle son dönemlerde bazı takımların bir hayli mesafe kat ettiğini görüyorsunuz. Kayseri, Kasımpaşa, Sivas... Bu takımların hepsi AKP'nin üst düzeyi ile çok yakından ilişkili olan takımlar... Eğer 30 yıl boyunca insanlara 'al futbol sahalarıyla ilgilen başka şeylerle ilgilenme' dediyseniz... Dünya futboluna bakınca İtalya, İngiltere ve Arjantin'de sınıfsal, İskoçya'da dinsel temelde bir ayrışma görürsünüz. İspanya'da Kral ve Katalanların takımı vardır ve Kral, protesto edileceğini bildiği için Barcelona stadına gidemiyor...

Siyaset mi futbolu, futbol mu siyaseti belirliyor? Türkiye'de 1980'lerden itibaren siyaset futbolu domine etmeye, kendi istediği şekilde döndürmeye başladı. 90'larda işin içine "medya" girmeye başladığında ise futbolun siyaset üzerindeki etkisi artmaya başladı. Yani önceleri siyaset futbolu kontrol eder haldeyken, bugün futbol siyaseti daha fazla belirlemeye başladı. Bu nedenle eskiden 'Ben millî takımı tutuyorum' diyen siyasiler, artık tuttukları takımları açıklıyor. Çünkü futbol taraftarı aynı zamanda seçmen ve böylece onlara mesaj veriyorlar...

Meselenin özü: Futbol seyret, başka şey görme, başka şeylerle ilgilenme! 'Dizi seyret, başka şeylerle ilgilenme!' gibi bir şey. Evet, "Futbol Asla Sadece Futbol Değil".