Çocuklarımızı Bekleyen Tehlike:Hazır Gıdaların ve Şişmanlığın Erken Ergenlik (Puberty Precox) Gelişiminde Rolü

Hayal ediniz ki, 7 yaşında kız çocuğunuzun bedeni hizla değişmeye başlıyor. Göğüsleri gelişmeye başlıyor, kalçaları ve vücut hatları yuvarlaklaşıyor, boyu önce hızla uzuyor ama bir iki yıl içinde kemik uçları erken kapandığı için boy uzaması duruyor. Boyu normal gelişim gösteren arkadaşlarının gerisinde kalıyor. Küçük kızınızın ruhsal yaşının 7 yaşında ama adet kanamasının başladığı, genç kız hatta küçük kadın dış görünümüne büründüğünü görüyorsunuz. Bu değişim sadece sizi şaşırtmıyor, çocuğunuzu da şaşırtıyor. Veya 9 yaşındaki oğlunuzun sesi kalınlaşıyor, testisleri büyümeye başlıyor. Ne yapardınız? Ne hissederdiniz? Daha çok kızların yaşadığı erken ergenlik sorunu son on beş yıldır tüm dünyanın başını ağrıtıyor. Günümüz dünyasında çocuklarımızı özellikle kız çocuklarımızı en büyük gelişim sorunu erken ergenlik geçen yıllara oranla çok büyük artış sergiliyor. Çocuk doktorlarının bildirdiğine göre, çocukluktan gençliğe geçiş dönemi olarak adlandırılan ergenlik dönemi, erkeklerde 9, kızlarda 7 yasın hatta yaşın altına düşmüştür. Erken ergenliğin bedensel ve psikolojik olarak sağlıklı bir durum olmadığı kesindir. Anne ve babaların konuyla ilgili hastalığın önlenmesinde ve erken ergenlik durumlarında çocuklarının psikolojik ve bedensel problemleri tedavisi için bilinçli olması gerekmektedir. Erken ergenlik dönemi sorunları ergenin sadece doğal ergenlik problemleri olan kimlik çatışması, aile içi iletişim sorunları, arkadaşlık ilişkilerinde yaşanan sorunlar ve akademik sorunlar sınırlı olmamaktadır. Ruhsal yaşı bedensel yaşının çok gerisinde olduğu için bir yandan cinsel olgunluğun getirdiği baskı bir yandan içinde bulunduğu normal çocuksu ruhsal gelişimın ergende oluşturacağı fırtına tarif edilemez.

Türkiye’de ayrıntılı çalışma olmamakla birlikte ABD’de; zenci kız çocuklarının yüzde 15’inde, beyaz kız çocuklarının yüzde 5’inde, 7 yaşında göğüs gelişimi oluyor. Bu çalışmalar beslenme alışkanlığı ve vücut ağırlığı ile erken ergenlik yaşının direk olarak ilişkili olduğu gösterilmiştir. Şişman kız çocuklarında ergenlik erken yaşlarda olurken, baletlerde (vücut ağırlıkları düşük) ise ergenlik yaşı geciktiği rapor edilmiştir. Kız çocuklarında vucut ağırlığının 48 kilograma ulaşması adet görme ile direk ilişkili bulunmuştur. Yani vücut ağırlığı 48 kilograma ulaşan kız çocuğu hangi yaşta olursa olsun, erken adet görme riski vardır.  

Ergenlik yaşı ırk, iklim şartları, cinsiyet, ailesel özellikler, beslenme, çevresel uyaranlar gibi değişik faktörlere bağlı olduğu bilinmekle birlikte erken ergenliğin nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Genetik faktörlerin çok fazla etkisi olmadığı tesbit edilmiştir. Çocukluk çağı hastalığı olarak erken ergenlik genelde beyin hormonlarının erken salgılanması ya da yumurtalık ve böbrek üstü bezinden salgılanan hormonların aşırı salındığı hastalıklara bağlı olarak gelişen bir hastalık olarak bilinmekte idi ama günümüzde (özellikle son 10 15 yıldır) herhangi bir hastalık olmadan gelişmiş ülkeler başta olmak üzere hemen dünyanın her bölgesinde erken ergenlik vakaları çok büyük artış göstermektedir. Bu hastalık yalnız çocuk için değil, aile, toplum ve devlet için ciddi problem teşkil etmektedir. 

Hızla artan erken ergenliğin gerçek nedenleri tam bilinmemekle birlikte yapılan ön araştırmaların sonucuna göre aşağıda tartışacağımız nedenlerin önemli rol oynadığı düşünülmektedir.

Erken ergenliğin gelişmesinde faktörleri gözden geçirdiğimizde, elektronik ve görsel uyarıcılar diyebileceğimiz, TV, bilgisayar başta olmak üzere günümüz sözlü ve yazılı bazı iletişim araçları, değişen beslenme alışkanlığımız ve çevre kirliliği ilk başlarda yer almaktadır.  Elektronik uyarıcılar dediğimiz TV, bilgisayar ve resimli ve yazılı müstehcen yayınlar mekanizması tam olarak aydınlatılmamış olmakla birlikte beyindeki seksüel hormonları tetikleyebileceğı bilinmektedir. Özellikle çok TV seyreden ve internette vakit geçiren çocuklarda sex hormonlarının kan düzeyi artış göstermese de, davranışsal olarak seksüel dürtülerinin erken uyarıldığı ve davranış bozuklukluklarına yol açtığı gösterilmiştir. TV lerde kontrolsuz şekilde gösterilen müstehcen içerikli dizileri küçük cocukların izlemesine müsade eden ailelerde çocuklarının cinsel yönden erken uyandığına ve cinselliği erken keşfettiğini gözlemlemektedir. Bu durumu en iyi şekilde açıklamak için şöyle bir örnek verebiliriz. Nasıl sevdiğimiz bir yemeğin kokusunu aldığımızda ağzımızın suyu akıyor, ve aklımıza o yemekle ilgili bir sürü çağrışımlar geliyor ise, cinsellik yüklü görsel ve yazılı basından cinsel uyarıcıları alan çocuklar da, isteyerek veya istemiyerek, erken ergenliğe girişi uyarılmaktadır. Diğer önemli etken şişmanlık (obezite) hastalığıdır. Şişman çocuk sayısı gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm dünyada artmaktadır. Obezitenin ilk sıklıkla görülmeye başladığı yaş okula başlama yaşı olan 6-7'dir.  Şişman çocuklar içinde erken ergenlik çok daha sık görülmektedir. Obez kız çocuklarında erken ergenlik daha çok görülür. Günümüzde özellikle gençler arasında cok yaygın tüketilen hazır gıdalar ve fast food denilen yiyecekler son derece kötü kaliteli bir yiyecek olup, kullanılan yağın kalitesi ve aşırı miktarından dolayı şişmanlığa yol açabilir. Fast food obeziteye, bu da erken ergenliğe neden olur. Bu nedenle obezitenin önlenmesi erken ergenliğin önlenmesi için son derece önemlidir. Fast foodlardaki içine katılan katkı maddeleri son derece tehlikeli olup, hormonla büyütülen hayvanların sütü, etleri, yumurtaları da tüketilmemelidir. Bu gıdaların içeriğindeki faktörler, cinsel olgunlaşmayı tetikleyen ve o zamana na kadar salgılanmayan ostrojen ve testesteronun salgılanmasına yol açabiliyor. Yani bu madde östrojen benzeri etki yapıyor. Avrupada bir ülkede okul kantininden beslenen çocuklarda erken göğüs büyümeleri gözlenmiş ve bunun nedeni tüketilen tavuk etine bağlanmıştır. Yine aynı şekilde İsrail’de fazla miktarda et yiyen çocuklarda erken ergenlik gözlenmiştir. Bu yüzden aileler çocuklarını özellikle hormonlu gıdalardan uzak tutmalıdır.

Ülkemizde de yaygın ve aşırı olarak tarımda değişik amaçla kullanılan kimyasal maddelerin kadınlık hormonu olarakta bilinen östrojen benzeri etki gösterdiği bilinmektedir.Bu ilaçları içeren gıdaların aşırı tüketimi (uzun süreli az yemek veya kısa sürede çok miktarda yemek) erken ergenliğe yol açmaktadır. Bu yüzden sadece çocukların beslenmesinde değil ayrıca anne karnındaki çocuğun dolayısı ile annenin beslenmesine de dikkat etmek gerekiyor. Diğer risk faktöri ise, oyuncak yapımında kullanılan plastik maddelerin yapısındaki uçucu özellikteki kimyasal maddelerin bir kısmının östrojenik etkiye sahip olduğu gösterilmiştir.

            Sonuç olarak söyleyebiriz ki, erken ergenlik hastalığının önlenmesinde gerekli önlemlerin alınması için aileye, topluma ve devlete çok büyük görev düşmektedir. Ailenin yapması gerekenlerı kısaca özetliyecek olursak, yemek porsiyonları aşırı olmamalı ve çocuklar daha çok yemek yemesi için cezalandırılmamalı veya ödüllendirilmemelidir. Fast food, hazır yapılmış yiyecekler ve şekerli içecekler ve yiyecekler en az şekilde tüketilmelidir. Çocukların televizyon ve bilgisayar başında zaman geçirmesine ve kendi yaşlarına uygun olmayan programları seyretmesi ve oyunlar oynamasına müsade edilmemelidir. Toplumsal olarak yapılması gereken en önemli tedbir, erken ergenliğe karşı toplumsal duyarlılık ve bilincin artırılmasıdır. Aileler geleneksel Türk  mutfağı ve yemek pişirme ve sebze ağırlıklı yemek yeme alışkanlığımız gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktır. Çocuklarımızı televizyon ve bilgisayar karşısında saatler, günler vakit geçşrmesine müsaade etmemeli, onların toplumsal hayata katılımını sağlamalıdır. Devlet ise, bu problemi daha henüz geri dönüşümlü noktada iken ciddiye almalı ve halkın bu konu ve koruma önlemleri ile ilgili bilinçlenmesi için gerekli sosyal programları hayata geçirirmelidir. Ülke içinde üretim ve dağıtım yapan ulusal ve uluslararası hazır gıda firmalarını insan sağlığını etkileyebilecek gıda yapımı ve katkı maddeleri kullanılması ile ilgili kanun karşısında en ağır şekilde sorumlu tutacak kanunlar çok hızlı bir şekilde çıkartılmalı ve çok sıkı şekilde uygulamalıdır. Erken ergenliğe ulaşan kız ve erkek çocukların toplumsal ve kanun karşısında suçlu ve mağdur duruma düşmemesi icin bu çocuklar ve ailelerinin rahatlıkla ulaşıp, sorunlarını paylaşabileceği kurum ve kuruluşlar kurulmalıdır. Bu çocuklar cinsel suçlara ve tacizlere ve hatalara karşı savunmasız ve bilgisiz oldukları için devlet bu çocuklara ve ailelerine konunun önemini anlatacak bireyselleşmiş programlar ve eğitim çalışmaları düzenlemelidir.