Bilindiği üzere yapılan yasal düzenlemelerle Anayasa Mahkemesi’ne doğrudan Bireysel başvuru imkanı oluşturulmuştur, ancak bu konu teferruatlı bir konu olup ciddi önem arzetmektedir, hal böyle iken, vatandaşlarımızın çoğu bu başvuru sistemini bilmemekte, yanlış veya eksik bilmekte ve hatta birçok vatandaşımız böyle bir bireysel başvuru imkanının olduğunu dahi bilmemektedir, biz de bugünkü köşe yazımızda halkımızı bu konularda kısaca bilgilendirmek, yardımcı olabilmek ve az da olsa aydınlatmak için böyle bu yazımızı kaleme aldık. Öncelikle bu başvurunun kapsamı hakkında kısa bir bilgi verelim.

Bireysel başvurunun kapsamı:

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvurunun kapsamı, Anayasa'da teminât altına alınmış olan temel hak ve özgürlüklerin devletin kamu gücü aracılığı ile ihlâl edilmesidir. Bu kapsamı şu şekilde açıklayabiliriz :

Gerek Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde gerekse Anayasa'da sayılmış ve teminât altına alınmış olan insan haklarının devletin kamu gücü aracılığı ile ihlâli söz konusu olabilmektedir. Devlet yapısına dâhil olan makâmlarca kişilerin hak ve özgürlükleri aktif ya da pasif olarak ihlâle mâruz kalabilmektedir. Örneğin; bir idârî makâm tarafından gerçekleştirilen bir işlem ya da uygulama sonucunda kişilerin temel hak ve özgürlükleri ihlâl edilebilmektedir ve bu durum "aktif ihlâl" olarak nitelendirilmektedir. Yine bir idârî makâmın mevzuatla ya da hukukun genel ilkeleri çerçevesinde üzerine tevdî edilmiş olan görevini yerine getirmemesi durumunda kişilerin temel hak ve özgürlükleri ihlâl edilebilmektedir ve bu durum "pasif ihlâl" olarak nitelendirilmektedir.

Devletin yürütme, yargı ve hatta yasama erkleri tarafından aktif ya da pasif ihlâllerin gerçekleştirilmesi durumunda Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru söz konusu olabilecektir.

Burada unutulmaması gereken husus, Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruların kapsamına kişilerarası hukukî meselelerin girmediğidir. Örneğin; alacak-verecek ya da boşanma gibi konularda bireysel başvuru yoluna gidilmesi mümkün değildir. Bu konularda Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yoluna gidilebilmesi için, söz konusu meselede devletin açıkça bir hak ihlâline sebebiyet vermiş olması gerekmektedir.

Kimler başvurabilir?

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yolu, ikincil nitelikte bir yargı yolu olduğundan, başvuruyu yapabilecek kişiler açısından bazı özellikler ve kısıtlamalar içermektedir. Bireysel başvuru yoluna gidebilecek kişiler şunlardır :

1) TÜRK VATANDAŞI GERÇEK KİŞİLER : Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan her gerçek kişi, Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yoluna gidebilme imkânına sahiptir. 18 yaşını geçmiş ve tam ehliyetli olan her Türk vatandaşı, kendi iradesi ile bireysel başvuru sürecini başlatabilir ve yürütebilir. 18 yaşını geçmemiş Türk vatandaşları ise veli ya da vasi aracılığı ile kendilerini temsil ettirmek yolu ile bireysel başvuru sürecini başlatabilir ve sürdürebilir. Herhangi bir nedenden dolayı haklarında kısıtlılık kararı olan kişiler de yasal temsilcileri aracılığı ile bireysel başvuru yoluna gidebilirler.

2) YABANCI UYRUKLU GERÇEK KİŞİLER : Türk vatandaşı olmayan gerçek kişiler, sâdece yabancılara tanınmış haklar kapsamına dâhil olan konularla ilgili olarak Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yoluna gidebilirler. Türk vatandaşlarına tanınıp yabancı uyruklu gerçek kişilere tanınmamış haklarla ilgili olarak yabancı uyruklu kişilerin bireysel başvuruda bulunma imkânları yoktur.

3) TÜZEL KİŞİLER : Tüzel kişiler, sadece tüzel kişiliklerini direkt ilgilendiren konularda Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yoluna gidebilirler. Tüzel kişiler, üyeleri ya da çalışanları adına bireysel ya da toplu başvuruda bulunamazlar. Örneğin; dernekler, sendikalar ya da siyasi partilerin üyeleri adına toplu ya da bireysel başvuruda bulunma imkanları yoktur.

Bireysel başvuru nasıl yapılır?

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru, ülkemizdeki diğer yargı yollarından usul ve başvuru süreci bakımından da farklılık göstermektedir. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru şu şekilde yapılmaktadır :

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru,  başvuru formuna uygun olarak düzenlenmiş bir dilekçe ile yapılır.

Bireysel başvuru formu, doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne verilebileceği gibi, ülke içindeki mahkemeler ya da yurtdışındaki temsilciliklerimiz aracılığı ile Anayasa Mahkemesi'ne gönderilebilir. Mahkemeler ya da yurtdışı temsilcilikler aracılığı ile yapılacak bireysel başvurular, o  makamlar tarafından incelenmeksizin doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne ulaştırılacaktır. 

Bireysel başvuru yapılırken unutulmaması gereken en önemli husus, bireysel başvuruların asla posta, internet, telgraf gibi iletişim araçları aracılığı ile yapılamayacağıdır. Bireysel başvuru formu kesinlikle posta yolu ile Anayasa Mahkemesi'ne gönderilmemelidir. Aksi hâlde bireysel başvuru, incelemeye alınmaksızın reddolunacaktır. Bireysel başvuru sonucunda başlayacak yargı süreci boyunca, hiçbir bilgi ve evrak posta ve diğer iletişim araçları kullanılarak Anayasa Mahkemesi'ne ulaştırılmaya çalışılmamalıdır. Anayasa Mahkemesi ile yapılacak tüm yazışmalar, doğrudan mahkeme ile ya da ülke içindeki mahkemeler veya yurtdışı temsilciliklerimiz aracılığı ile yapılmalıdır.