Çalıştığım işyerinde personel eğitim programı çerçevesinde periyodik olarak verilen makro ekonomik göstergeler ve modeller isimli bir eğitim programına katılmıştım. Eğitimi İstanbul’daki vakıf üniversitelerinden birinde görev yapan doktor ünvanlı genç bir akademisyen arkadaş veriyordu.

Program içeriği gereği TEFE, ÜFE, GSYH, para politikaları, faiz, bütçe dengesi, cari açık, büyüme hızı v.b. gibi ekonomik kavramlar ve bunlara bağlı oluşturulan modellerden bahsediliyordu. Mezkur göstergeler ve bunların birbiriyle olan ilişkileri üzerine kurulan modeller vasıtasıyla ülke ekonomisi üzerine analiz ve yorumlar yapılıyordu. Eğitimci bir ara yukarıda sayılanlar dışında piyasalarda oluşan modellerden bahsetti. Mesela,  hamburger modeli gibi. Global mağaza zincirine sahip meşhur bir markanın ürün fiyatına bakarak kur tahmini ve ekonomik çıkarımlar yapılmasından bahsetti.

Bunun üzerine ben de “bizim ülke için geçerli olan makro ekonomik gösterge olarak bir de Süleymaniye modeli var hocam” dedim. Hoca bunu bir an için çok ciddiye alarak kendi uzmanlık alanı ile ilgili önemli bir hususu ıskalayan biri tavrıyla “ bu işin uzmanı olarak şimdiye kadar bu modeli hiç duymadım” dedi. “Duymamanız normaldir hocam. Bu model bizim uydurduğumuz ve böyle bir ortamda da ilk defa açıklayacağımız bir modeldir ve müsaadenizle modeli açıklayayım” dedim.

Süleymaniye Camii bilindiği gibi İstanbul’daki nadide eserlerden biridir. İstanbul’u İstanbul yapan ve şairlere ilham veren bir özelliği vardır. Bunlar hepimizin malumu olduğu için daha fazla detay bilgiye gerek yok. Türkiye’nin ekonomik merkezi İstanbul’dur. İstanbul’da da ekonominin  merkezi Kapalı çarşı, Mahmutpaşa ve Sultanhamam’ın bulunduğu muhit olan Beyazıt-Eminönü’dür. Bu bölgede Cuma namazı kılmak için tercih edilen selatin camilerinin başında da Süleymaniye Camii gelir.

Ekonomik gösterge meselesine gelirsek, bu bölgedeki ticaret erbabı Cuma namazlarını bu camide kılarlar. Cuma cemaatinin saf sayısı arttığı zaman piyasada durgunluk var demektir. İşler durgun olduğu için ticaret erbabının boş vakti var ve namaz için Süleymaniye’ye geliyorlar. Ancak Cuma cemaati 3-4 saf eksik olduğu zaman ekonomi canlı demektir. Çünkü tüccarlar o kadar meşgul ki Cuma ezanı okunduğu zaman ancak dükkanı terk edebiliyor ve Süleymaniye’ye yetişecek zamanı olmadığı için de dükkana daha yakın bir camide ibadetini ifa ediyor.

Özetle budur hocam, modeli test etmek size kalmış. Bu vesileyle İstanbul’da yaşayanlara bir sefer olsun Cuma namazını Süleymaniye de kılmalarını tavsiye ederim. Oranın manevi havasını teneffüs etsinler, bir de çıkışta meşhur kuru fasulyesini yesinler. Kesinlikle pişman olmayacaklarını garanti ederim.

İktisadı yani ekonomiyi özetle anlamak babında bir anekdotu aktarmak isterim. Batılı üniversitelerin birinde bir ekonomi profesörü birinci sınıflara iktisada giriş dersinde şunu söyler; “İktisat aslında 3 temel unsurdan oluşur. Gerisi zenginlerin yaptıkları ve bizim de size ders diye anlattığımız şeylerdir. Bu 3 ana unsur ticaret, siyaset ve savaştır. 1 milyon dolara kadar para kazanmak istersen ticaret yaparsın. 1 milyar dolara kadar kazanmak istersen siyaset yaparsın. Daha fazlasını istersen savaş yaparsın”.

Konuyu bir latife ile kapatalım. Birisi balonla bir gezintiye çıkar. Ancak kuvvetli bir fırtınaya tutulur ve yön tespiti olmadan epeyce bir sürüklenir. Hava düzeldiği zaman bir şehrin üzerinde geçmekte ama burasının neresi olduğu hakkında hiçbir fikri bulunmamaktadır. Bir gökdelenin yakınında geçerken gökdelenin üst katında bulunan birini görür ve ona seslenir; “Ben şu an neredeyim?” Gökdelendeki adam da “yerden 100 metre yüksekliktesin” diye cevap verir. Bunun üzerine balondaki adam “sen ekonomist misin?” der. Öteki “evet ama nasıl bildin bunu?” diye sorar. “Verdiğin bilgi kesinlikle doğru ama hiçbir şekilde işime yaramıyor” der.

Edindiğimiz bilgiler hem doğru hem de faydalı olsun vesselam.