"Arapça çok zor!", "Ben bu dili asla öğrenemem!", "Harfler dans ediyor sanki!". Bu cümleleri dil kurslarında, üniversite sınıflarında, İHL ve diğer dil öğretilen kurumlarda sıkça duyduğumuz cümleler. Dışarı vurulmasa da bunları özünde var olan gerçeklik aslında öğrenme psikolojisinin derinliklerinde yatan hassas bir notaya işaret ediyor: O da başaramama korkusu, yapamama endişesi. İşte bu tür düşüncelerin özünde var olan gerçeklik işte bu.

Geçen gün bir meslektaşım, "Öğrenciler İngilizce öğrenirken 'yapamam' demiyorlar da, Arapça'ya gelince neden hemen pes ediyorlar? Ben bu dili öğrenemem havasına giriyorlar" Geçekten bu sözler beni yaşadığım gaflet uykusundan uyandırdı ve zihnimde bu sorunun cevabını aramaya başladım. Evet! Neden bazı öğrenciler Arapça öğrenme konusunda bu olumsuz hava içindeler?

O halde Başarısızlık Konusunda Mesele Nedir?

Bu durumda meseleye eğilmek ve başarısızlık korkusunun özüne inmek gerekiyor. Kısa vir düşünme ile aslında mesele basit olduğu kolayca anlaşılmakta. Arapça öğreniminde karşılaştığımız en büyük engel, zihinlerimizdeki "imkânsız" algısı, “başaramama korkusu”. Peki bu algı ve korku nereden geliyor, kaynağı nedir ve nasıl aşılmalıdır.?

Öncelikle, Arapçanın farklı alfabe sistemininöğrencilerde bir tür "bilişsel şok" yarattığı tespitiyle başlayalım. Sağdan sola yazım, harflerin kelime içindeki konumuna göre değişmesi, noktalama sistemi ve benzeri diğer hususlar... Bunlar öğrencinin kendini tamamen yabancı bir dünyada hissetmesine neden oluyor.

Diğer taraftan ilahiyat, edebiyat fakültelerinde, öğretmenlik, mütercim-tercümanlık bölümlerinde ve İmam Hatip okullarına gözlemlenen şu olguya dikkat çekmek isterim: Arapça ile ilk defa karşılaşan ve önceden bu dile karşı olumsuz kanaati olmayan öğrenciler ilk başta büyük bir heyecanla çalışmaya başlıyorlar. Ama bu farklı yazı sistemiyle karşılaşınca heycan, arzu ve motivasyonları düşmeye başlıyor.İşte tam bu noktada öğretmenlerin doğru psikolojik destek kritik önem taşıyor. Öğrenciye verilen cesaret, destek ve katı onları sürüklenmeye başladıkları olumsuz ortamdan kurtarıp, çekip alabilir

Peki Yöntem Ne: Küçükten Büyüğe, Azdan Çoğa Yöntemi

Öğrenciye motivasyonu, düştüğünde, korkusu başladığında ne yapmalıyız, ona nasıl davranmalı ve neler söylemeliyiz? Bakın size başarılı bir örnek: Bir ilahiyat fakültesinde uygulanan "Küçük Adımlar, Küçükten Büyüğe, Azdan Çoğa" yöntemi. Buna göre öğrenciye her gün sadece bir harf, bir kelime ailesi ya da bir kalıp öğretiliyor. Öğrenciler küçük başarılarla özgüven kazanıyor, büyük hedeflere adım adım ilerliyorlar. Burada öğretmenlerimizin aklına şunlar gelebilir: “O kadar müfredat ve öğretilmesi gereken konu var böyle davranılırsa konular eksik kalır, konuları tamamlamak zorundayız. Bunlar doğru ve mantıklı görünse de, anlamı olmayan, amaç açısından karşılığı olmayan düşüncelerdir. Biz bir şey öğretmek ve kazandırmak amacında mıyız, yoksa öğrenciye bir beceri mi kazandırmak istiyoruz? Cevabını ben değil sizler verin sevgili dostlar

Bilgi ile Yaşam Arasında Anlam Bağı

Evet, öğrencinin düşen motivasyonunu artıran, yükselen başarısızlık korkusunu, azalan özgüven duygunu kaldıracakbir başka unsur da şu: Öğrettiğimiz konuyu gündelik yaşam arasında anlam bağı kurmak. Arapça dışında dil öğretilen ve Arapça öğreten bazı kurumlarda şu uygulama, kanaatimce çokönemlidir. Buralarda öğretilen her kelime ya da kavram, günlük hayattan örneklerle, kültürel bağlamlarla ilişkilendirilmekte ve böylece öğrenci "Bu bana ne kazandıracak?" sorusuna somut cevaplar bulmaktadır.

Psikolojik Engeller ve Aşma Yolları

Arapça öğrenenlerin bir türlü atamadıkları psikolojik engelleri aşmak ve bunların üstesinden gelmek için yararlı olacak bazı stratejilerle aktarmak yaralı olacaktır:

1. "Hata yapma korkusu"nu yenmek için "deneme-yanılma günleri" düzenleyelim. Zira bu günlerde yapılan hatalar not edilmiyor, tam tersine öğrencileri cesaretlendiriliyor.

2. "Yazı ve gramerdeki Karmaşık görünüm" algısını kırmak için harfleri sanat eseri gibi ele almaya çalışalım. Hat sanatından örnekler göstererek, dersi estetik bir ortamda yapmaya çalışalım ve Arap alfabesinin estetik boyutunu vurgulayalım. Gramer kurallarını da şemalar v görsellerle cazip hale getirelim

3. "Yapamam" sendromuna karşı "başarı hikâyeleri" paylaşmak, başarılı örnekleri öğrenciler sunmak, başarısızlık ve yapamam algını azaltacaktır. Sıfırdan başlayıp Arapça'da ustalaşmış kişilerin deneyimlerini aktaralım, onları öğrencilerle yüzyüze tanıştırmak mümkünse yapalım ve varsa onlarla ilgili vidoları öğrencilere izletttirelim.

4. Rekabet yerine işbirliğini teşvik edin. Öğrenci grupları oluşturun, ortak hedefler belirleyin.

Modern psikoloji bize, dil öğrenimi sadece bilişsel değil, aynı zamanda duygusal bir süreç olduğunu söylemekte.Özellikle Arapça gibi farklı bir düşünce sistemini temsil eden bir dilde, bu duygusal boyut daha da önem kazanıyor.

Bazı özel dil okullarında uygulanan "duygusal öğrenme" teknikleri dikkat çekici sonuçlar vermekte. Bu bağlamda öğretmenlerimiz, öğretim görevlilerimiz bu yöne ağırlık vermeli ve örneğin, zaman zaman derslerin, Arap müziği eşliğinde yapmaları, müzik sözleri üzerinden öğrencilere bazı bilgiler aktarmalı. Birlikte arapça filmler seyredilmeli, filmlerin konuları yorumlanmalıdır. Hatta uygun ortamlar hazırlandığı takdirde, öğrencilerle birlikte Arap yemekleri yapılabilmeli, farklı kültürel etkinlikler gerçekleştirilmelidir. Bütün bunlar sayesinde dil öğrenimini, stres kaynağı olmaktan çıkarıp keyifli bir keşif yolculuğuna dönüştürmek mümkün olabilir.

Sonuçta şunları ifade ederek yazıyı tamamlayalım: Arapça öğretiminde başarı için psikolojik engelleri aşmak, motivasyonu sürekli kılmak şarttır. Bu da ancak öğrencinin duygusal dünyasını anlayıp, ona göre stratejiler geliştirmekle mümkün olabilir.

Mümkün olursa gelecek yazımızda, bu psikolojik yaklaşımı destekleyecek müfredat ve materyal geliştirme konusunu ele almayı düşünüyoruz Çünkü motivasyon ve öğrenme psikolojisi, ancak doğru araçlarla desteklendiğinde kalıcı başarıya dönüştürmek mümkün olabilir.

Prof. Dr. Yakup Civelek

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

İlahiyat Fakültesi – Arap Dili Öğretim Üyesi

yakup.civelek@gmail.com