Allah egoist midir?

Kendine ibadet edilmesini, kurban kesilmesini isteyen ve kitabında kendisini sık sık öven bir Allah, gerçekten de akıllara Allah’ın egolu mu olduğu sorusunu getiriyor.

Öncelikle bu sorunun cevabının daha kolay anlaşılması için ego kelimesinin ne demek olduğunu bilmemiz gerekiyor. ‘’Ben, benlik ve bencillik’’ manalarına gelen egonun en büyük özelliği kendini hem cinsleri ile kıyaslayıp onlardan üstün olduğunu iddia etmesi ve bu bağlamda üstünlük taslamasıdır. İnsanın kendini üstün görme özelliğini yani egoyu, kendine rakip olan kişilere karşı kullanmaktadır. Yani insan kendinden düşük seviyede birine ego halini takınmaz çünkü onu kendine rakip görmez. Mesela; bir bitki, hayvan veya kundaktaki bir çocuk, insan için aşağı seviyede olduğu için, kendini bu varlıklara rakip görmeyen insan haliyle ego halini takınmaz. Bir insanın bir ağaca karşı ego halini takınmasının ne kadar komik olduğu aşikardır.

Aynen öylede sonsuz olan Allah’ın bir rakibi, bir dengi veya kendisine rakip olacak seviyede bir varlık var mı ki de ego haline bürünüp üstünlük taslamaya çalışsın. Sonsuz bir güce sahip bir yaratıcının kendi yarattığı bir insana karşı üstünlük taslaması, bir insanın ağaca karşı üstünlük taslaması kadar komiktir.

Allah, kitabı olan Kur’an-ı Kerim’de kendisinden bahsederken yer yer ‘’Ben’’ kelimesini kullanması ve kendisini ‘’en bilgili’’, ‘’en şefkatli’’, ‘’en kudretli’’, ‘’her şeyi duyan, gören’’ ve ‘’her şeyin yaratıcısı’’ gibi sıfatlarla anması, ilk bakışta kendisini övme olarak algılanabilir fakat övgü, övünme veya ego ‘’kendinde olmayan vasıfları kendinde varmış gibi göstermekle’’ olduğunu gözden kaçırmamak lazım. Mesela: profesör olmuş birisinin kendisinin profesör olduğunu dile getirmesi övünmedeğildir çünkü, zaten kendisinde var olan bir vasfı dile getirmiştir. Bu bağlamda Allah, kendisinde zaten var olan ve bütün kâinatta bize göstermiş olduğu ilmini, kudretini, şefkatini ve yaratıcılığını dile getirmektedir. Yani kendisinde olmayan bir özelliği, bir sıfatı söylemiyor ki ego olarak algılansın.

Kur’an da Allah ‘’Ben’’ lafzından çok ‘’Biz’’ diye hitap etmektedir. Bu konu ayrı bir soru niteliğindedir fakat ‘’Ben’’ hitabını kullanma sebeplerine değinecek olursak; kendi yaptığımız bir fiile ben denilmesi ne kadar doğalsa Allah’ında; "Bana dua edin, icabet edeyim." "Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım."gibi ayetlerde ‘’Ben’’ ifadesini kullanması o kadar doğaldır. Bu durumu egoistlik ile kıyaslamak ancak akıldan uzak kişilerin ortaya atacağı bir iddiadır.

Kurban kesme olayı ise yukarıda bahsettiğimiz usul ve ölçüler ile değerlendirilmesi konunun ne denli egoistlikten uzak olduğunu bize gösterecektir. Milyonlarca ihtiyaç sahibi insanın kurban bayramında ihtiyacının karşılanmasıve böylece bize yardımlaşmanın önemini hatırlatan ve toplumun menfaatini gözeten bir uygulamayı yadırgamakve eleştirmek şöyle dursun takdir edilmesi gereken bir durumdur. Bu bağlamda kurban kesme olayı toplumsal yardımlaşma ve dayanışmayı insanlara hatırlatmakla sosyal hayatın düzenini sağlamaya yönelik ilahi bir tavsiyedir.

Egonun ve egoistliğin bir diğer manası ise sadece kendini düşünen, kendi menfaatini ön planda tutan ve yalnız kendini nazara veren demektir. Oysa Allah’ın bu kadar çeşitli nimetleri insan için hazırlaması, yeryüzünü bir sofra gibi binlerce nimetlerle donatması ve sergilemesi, onun yaratmış olduğu kullarına ne denli kıymet verdiğinin bir göstergesidir. Ayrıca bitkilerin ve hayvanların tüm ihtiyaçlarını gidermesi, -insan eli karışmadığı sürece- bitkilerin gayet güzel beslenmesi, hiçbir hayvanın açlıktan ölmemesi, sabah aç olan bir hayvanın akşam tok olarak evine dönmesi, bizlere gayet merhametli bir yaratıcıyı göstermektedir. Ayrıca yaratmış olduğu kullarına bu denli ikramda bulunduğu halde, ona inanmayan, ona hakaret edip yalanlayan ve hatta bunu meslek haline getiren nice insanlara da aynı gıdayı, aynı havayı verip rızıklandırmasıve onları dünyada iken bir cezaya çarptırmaması, onun ne kadar egoistlikten uzak olduğunu vicdanı bozulmamış herkese göstermektedir. Nitekim egoist birine hakaret ettiğiniz zaman vereceği olumsuz tepki az çok ortadadır. Halbuki dünyada yaratıcıya inanmayan ve ona hakaret eden milyonlarca insan olmasına rağmen, o kişilere yapılan muamele diğer insanlardan farksızdır. İşte bu açılardan baktığımız zaman Allah hakkında egoist demek, vicdan ve insaf ölçülerinde uzaklaşıp aklımızı da hafifealmamız anlamına gelmektedir.

Pek madem Allah egoistlikten bu denli uzak o zaman ne diye bizden sürekli ibadet etmemizi istiyor? sorusuna gelecek olursak; Aslında yüce yaratıcının bizden istemiş olduğu tüm istekler haşa kendi menfaati için değil, bizim menfaatimiz içindir. Nasıl ki en basit bir makine veya cihazda bile bir kullanım kılavuzu vardır. O kılavuz, o makine veya cihazın nasıl çalışacağını ve doğru kullanımını bize söylemektedir. Kılavuzu yazanın, yazma maksadı ise bizim menfaatimizedir. Aynen öyle de insanda etten kemikten yaratılmış bir cihaz, bir makine gibidir. Yaratıcımız olan Allah ise insan makinesini nasıl kullanmamız gerektiğini bize kitabı olan Kur’an’da bildirmiştir. Bu açıdan baktığımızda Allah’ın bizden ısrarla istemiş olduğu ibadetler, aslında bizim için olmakla beraber bize karşı rahmetinin de en bariz göstergesidir. (Hangi egoist ısrarla karşının menfaatini düşünmektedir?) Mesela bir öğretmenin talebelerine her gün derslerine çalışmalarını söylemesi egoistlik olarak yorumlanabilir mi? Bir komutanın her gün askerlerine talim yaptırması egoist olduğuna kanıt olarak gösterilebilir mi? veya Bir anne-babanın şefkatlerinin bir gereği olarak çocuklarına her gün defalarca bazı kötülüklerden uzak durmalarını söylemesi egoist oldukları anlamına mı gelir? Tabi ki de gelmez…

Aynen öylede, bizim sadece maddi vücuttan ibaret olmadığımız, ruhumuzun yani manevi bir boyutumuzun da olduğu bir gerçek değil midir? Maddi bedeni doyurduğumuz gibi ruhumuzu da doyurmamız gerekmez mi? İşte bizi yaratan, bizi bizden daha iyi bildiği için ruhumuzun, vicdanımızın ve kalbimizin gıdası olan ibadetleri bizim faydamıza olarak bu denli ısrarla bize tavsiye etmektedir. Nitekim bu tavsiyeye hakiki manada uyan insanların gerek tarihimizde gerekse günümüzde ki olumlu hali ortadadır. Bu bağlamada Allah’ın bizim ibadetimize hiçbir ihtiyacı yokken ve menfaati dahilinde bir durum değilken haşa onu egoistlik ile itham etmek, bu ithamı gerçekleştiren kişinin kendi egoistliğinden kaynaklanmaktadır.