Hepimizin malumu olmak üzere Fed’in aldığı ve alacağı kararlar merakla bekleniyor, hakkında bolca spekülasyon yapılıyor ve neticeleri tüm dünya piyasalarını etkiliyor. Bu yazımda size Fed’in ne olduğunu, yapısını, amacını, ve politikalarını yorum katmadan anlatmaya çalışacağım.

A. Kısa adı Fed olan Federal Rezerv Bankası ABD’nin merkez bankasıdır. 1913 yılında çıkarılan Federal Rezerv kanunu muvacehesinde kurulmuştur.

B. Fed’in beş (5) fonksiyonu vardır:

1. Ülkenin para politikasını yönetmek
2. Finansal sistemi stabil tutmak
3. Finans kurumlarını sağlam tutmak
4. Amerikan Doları işlemlerini kolaylaştırmak
5. Tüketicileri korumak

C. Fed üç (3) birimden oluşur ve görevleri şöyledir:

1. Yönetim Kurulu: Federal Rezerv Bankalarını yönetir. Finansal düzenlemeleri tanzim eder.
2. Federal Rezerv Bankaları: Coğrafi olarak bölünmüş bölgelerde toplam 12 banka vardır. Bu bankalar kendi bölgelerinde bilgi toplar, bu verilere göre faiz oranlarını düzenler ve finansal politikaları tayin ederler. Bu bankalar aynı zamanda görev bölgelerindeki eyalete bağlı bankalara nezaret eder, kurumlara kredi sağlar, finansal hizmetler verir, ve finansal kurumların kural ve kanunlara uyup uymadığını denetler.
3. Federal Açık Pazar Komitesi (FOMC): En önemli görevi çeşitli para politikaları uygulayarak istihdamı maksimize etmek ve fiyatları stabil tutmaktır. Para politikaları kısa dönem faiz oranlarını etkiler ki bu da uzun dönem faiz oranlarını, hisse senedi fiyatlarını, Doların ve diğer varlıkların değerini etkiler. Bu komite yılda 8 toplantı yapar ve faiz oranlarını bu toplantıların ardından yaptıkları beyanatlarla arttırır, düşürür veya sabit tutarlar.

D. Fed’in yönetim kurulunu ABD Başkanı atar ve Amerikan Senatosu onaylar. Fed Amerikan Kongresine hesap verir ama Kongre tarafından fonlanmaz. Para politikası hedeflerini Kongre belirler ama Fed’in bunu nasıl kotaracağına karışmaz.

E. Tüm Fed bankaları müstakil olarak şirketleşmiştir ve her birinin kendi yönetim kurulu vardır. Bunlar arasında en önemlisi New York Rezerv Bankasıdır çünkü ABD’nın finans merkezi New York’tur. Sadece Federal Rezerv Sisteme dahil olan bankalar kendi bölgelerindeki Rezerv Banka şubesinin hisse senetlerine sahip olabilir. Bu şubelerinin hissedarlarının hangi özel bankalar olduğu ve sahip oldukları hisse oranları halka açık bir bilgi değildir. Ve fakat aralarında Citibank, Chase Manhattan, Bank of America, JP Morgan, Goldman Sachs gibi dev bankaların olduğu biliniyor. Bu bankalara hissedar olmak farklıdır çünkü kar amaçlı değillerdir. Bu bankalar masraflar çıktıktan, hissedarlara temettüler ödendikten, ve belli bir miktarı hesaplarda rezerv olarak tuttuktan sonra kalan parayı Amerikan Hazine Bakanlığına transfer etmekle hükümlüdür. Örneğin geçen sene 109 milyar Dolar havale ettiler ABD Hazine Bakanlığına.

F. Fed para politikalarını değiştirerek harcamalara, yatırımlara, üretimlere, istihdama, ve enflasyona etki eder. Fed’in para politikalarına örnek olarak şunları gösterebiliriz:

1. Kredi faiz oranlarını düşürerek dayanıklı ürünlere talebi arttırmayı ve dolayısıyla istihdamın ve maaşların artmasını hedefler.
2. Kredi faiz oranlarını arttırarak borç almayı zorlaştırır, piyasadaki paraların bankalara mevduat olarak dönmesini, dolayısıyla paranın ekonomiden çekilmesini, ve neticede enflasyonun düşmesini hedefler.
3. Mali kriz zamanlarında Amerikan bankalarındaki tahvil ve diğer menkul varlıkları satın alarak ekonomiye para enjekte eder, yani karşılıksız para basar, ve parasal genişleme sağlar.
4. Parasal genişleme sonucu ekonomi rahatlar ve fakat enflasyon yükselince parasal gevşeme sırasında satın aldıkları tahvil ve diğer menkulleri satarak piyasadaki parayı azaltır. Buna da parasal daralma denir.

Enteresan bir bilgi ile yazıma son vereyim. Fed banka şubelerinin hissedarları 2022 senesine kadar güzel temettüler aldılar çünkü Fed şubeleri hep kar etti. Ama bu sene durum farklı. İlk defa Eylül 2022’de 6.3 milyar Dolar zarar açıkladılar. Fed faiz arttırdıkça bu zararın katlanacağı, 180 milyar Dolara dek yükseleceği ve tekrar artıya geçişin 3-4 sene sürebileceği tahmin ediliyor.