Dış borcu 100 milyar doları bulan Dubai Emirliği, kontrolü altındaki büyük holdinglerden Dubai World ve Nakheel için altı aylık borç erteleme istedi

Ekonomik krizde batan İzlanda'nın ardından iflasın eşiğine gelen Dubai'de hükümet, devlete ait iki büyük şirketin 80 milyar doları bulan borçlarını ödeyemeyince kreditörlerden borçların ödemesini ertelemek için zaman istedi. Birleşik Arap Emirlikleri'nin hızlı ekonomik büyümesinin başını çeken 'Dubai World' şirketler grubunun 59 milyar doları bulan borçları üzerine yeni ödeme planını açıklayan Dubai Hükümeti, 'Dubai World' ve 'Nakheel' şirketlerine finansman sağlayan tüm kurum ve kişilerden altı ay süreyle beklemeye geçmelerini ve finansmanın vadesini en azından 30 Mayıs 2010'a kadar ertelemelerini talep etti.

NOTLAR DÜŞTÜ
Dubai World'un 59 milyarlık borcunun yanısıra bankacılık, gayrimenkul ve ulaşım alanındaki toplam borçları 80 milyarı bulan Dubai Emirliği'nin borç erteleme açıklamasının ardından kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor's ve Moody's Dubai'nin bazı kamu bağlantılı kuruluşlarının kredi notlarını birkaç kademe düşürdü. Moody's bazı iştiraklerin kredi notunu yatırım yapılamaz seviyeye indirirken, S&P yeniden yapılandırmanın teknik olarak iflas sayılabileceğini kaydetti. Dubai şirketlerinin yapımını üstlendiği dünyaca ünlü yatırımlar arasında 'Jumeira Palmiyesi' ve dünyanın en yüksek binası olması planlanan ancak kriz nedeniyle yapımı tamamlanamayan Dubai gökdeleni de yer alıyor. Palmiye şeklindeki deniz villaları için yapılan 3.5 milyar dolarlık borçlanmanın 14 Aralık'ta geri ödenmesi bekleniyordu.

70 dev alacaklı kapıda
Borçlarını ödeyebilmek için alacaklılarından Mayıs 2010’a kadar 6 ay erteleme isteyen Dubai World’ün 70 civarında alacaklısı var. Bunlar arasında en başta Abu Dhabi Ticari Bankası geliyor. Ertelenmesi istenen borcun yaklaşık 40 milyar doları da Avrupa bankalarına ait. Bu bankalar arasında da Credit Suisse, HSBC, Barclays, Llyods ve Royal Bank of Scotland bulunuyor. Dubai yönetimi borç erteleme açıklamasının ardından uluslararası vergi ve danışmanlık şirketi Deloitte’a başvurarak Dubai World’ün yeniden yapılandırılmasını istedi.

Piyasalara 80 milyar dolar borcu var
Fazla petrol geliri bulunmayan Dubai, hızlı büyümesini ve büyük inşaat projelerini finanse etmek için sermaye piyasalarına bağlı durumda. Son durumu yorumlayan İngiliz Matrix Group yöneticisi Norval Loftus, “Dubai, yatırımcıların en nefret ettiği duruma düştü” açıklamasını yaptı. Dubai’nin 80 milyar dolarlık borcunun 59.3 milyar doları Dubai World’den geliyor. Şirketin elinde 2008 sonu itibariyle 99.6 milyar dolarlık da varlık bulunuyor. Dubai’nin gelecek ay 4.3 milyar dolar ve ocakta da 4.9 milyar dolar borç ödemesi bulunuyordu.

Ülkesinin hem şeyhi, hem CEO’su
Dubai Şeyhi Muhammed bin Raşid el Maktum (62), turizm ve finans merkezi haline getirmek için çalıştığı Dubai’yi Palmiye Adası, Burj el Arab Oteli ve dünyanın en uzun binası 800 metrelik Burj Dubai kulesi gibi iddialı projelerle meşhur etti.
ABD ekonomi dergisi Forbes’un sıralamasına göre, 12 milyar dolarlık kişisel servetiyle dünyanın en zengin 5. kraliyet mensubu. Abu Dhabi şeyhi el Nahyan ise 18 milyar dolarlık servetiyle en zengin 3. asil. El Maktum’un Hind bint Maktum bin Juma el Maktum ile Haya bint el Hüseyin adlı iki eşi bulunuyor. Haya bint el Hüseyin, Ürdün Kralı Abdullah’ın da kardeşi. Sekizi erkek, 11’i kız 19 çocuğu bulunan el Maktum çocuklarını spora teşvik ediyor. Kızı Maitha, Birleşik Arap Emirlikleri tekvando milli takımında. Dünyanın en fazla yarış atına sahip ismi olarak bilinen el Maktum’un 68 atı İstanbul dahil olmak üzere birçok kentte koşuyor ve ödüller kazanıyor. El Maktum’un Japonya, Avustralya ve ABD’nin aralarında olduğu 6 ülkede haraları bulunuyor.
El Maktum, ülkedeki yatırımları gerçekleştiren Dubai Holding’in yüzde 99.67 hissesine sahip. Ülkesinde geleneksel kıyafetlerle dolaşmayı tercih eden el Maktum, özellikle at yarışları için İngiltere’ye gittiğinde ise bir İngiliz centilmeni gibi giyiniyor. 

Şeyh Maktum ‘İyiyiz, sorun yok’ diyordu
-   2.5 milyonluk nüfusuyla ülkenin en kalabalık emirliği olan Dubai, petrol zengini Abu Dabi emirliğiyle birlikte ülkede veto gücü bulunan en nüfuzlu iki emirlik.
-  Dubai’yi 1833’ten beri El Maktum hanedanı yönetiyor. Abu Dabi’nin başında ise El Nahyan hanedanı var. Şu anki Dubai Şeyhi Muhammed bin Raşid Maktum, Birleşik Arap Emirlikleri’nin Başbakanı ve Başkan Yardımcısı.
-  Abu Dabi’yi yöneten el Nahyan ailesi projeler konusunda muhafazakâr olarak bilinirken Dubai’yi yöneten el Maktum ailesinin tüm projeleri dünyanın ilgisini üzerine topluyor.
-  Ana gelirleri finans, emlak ve turizm olan Dubai’nin ekonomisinde petrol ve doğalgazın payı ise yüzde 6 seviyesinde. El Maktum, Dubai’yi yıllardır bir finans ve turizm merkezi haline getirmeye çalışıyor. 
-  Küresel krizle birlikte Maktum, ülkedeki fazla likiditeyi ve inşaat sektöründeki fazla açılma iddialarını kabul etmiyordu.
-  Maktum, iki ay önce bir röportajda borçlar sorulduğunda, “Hiçbir endişemiz yok. İyiyiz” dedi. Bu ay da Dubai’yi eleştirenlerin sesini kesmesini söyledi.
-  Son dönemde Dubai World şirketindeki gidişattan pek memnun olmayan Maktum, başkan Sultan Ahmed bin Sulayem’i geçen hafta Dubai’nin ana holding şirketlerinden Investment Corporation of Dubai’nin yönetiminden çıkarmıştı.

Körfezin hissedar olduğu Daimler, Porsche ve Sainsbury hisseleri düşüşte
Küresel krizin etkilerinin yavaş yavaş geçtiğinin konuşulduğu bir ortamda, Dubai’nin iflasın eşiğine gelmesi dünya piyasalarını paniğe sevk etti. Avrupa borsalarında açıklamanın getirdiği endişeyle yüzde 2’nin üzerinde düşüşler yaşandı. Asya borsalarındaki düşüş rakamı yüzde 4’leri buldu. Şirket hisselerine bakıldığında en büyük düşüş Londra borsasında yüzde 7’yle ING bankası hisselerinde oldu. Dubaili yatırımcıların hissedar olduğu Alman Daimler, Porsche ve İngiliz perakende devi Sainsbury’nin hisselerinde düşüş yaşandı. Aabar’ın yüzde 9.1’ine, Kuveyt’in yüzde 6.9’una sahip olduğu Daimler yüzde 4.55, QIO’nun yüzde 26’sını kontrol ettiği Sainsbury hisseleri ise yüzde 1.65 düştü. Yüzde 10’u Qatar Holding’e ait olan Porsche hisselerindeki düşüş yüzde 5.05 oldu. Dubai’nin borç erteleme açıklamasının piyasaların kapalı olduğu İslam dünyasının Kurban Bayramı ve ABD’nin Şükran Günü’ne denk getirilmesi dikkat çekti.

Ünlülerin yatırım merkezi
Dubai’nin hızlı büyümesinde büyük rolü bulunan Dubai World, liman işletmeleri ve dünya çapında inşaat projelerine sahip. Dubai World’e ait inşaat şirketi Nakheel, halen yapımı devam eden çok iddialı ‘Palmiye Adası’ (Palm Jumeirah) projesinin sahibi. Palmiye Adası’ndan ev aldığı bilinen Brad Pitt ve eşi Angelina Jolie ile David Beckham gibi ünlülerin durma tehlikesi yaşayan Dubai projelerinden etkileneceği belirtiliyor.

Analistler ‘kusursuz fırtına’ dedi
Torontolu RBC Capital Markets yöneticisi Nick Chamie, “Dubai, küresel likidite bolluğunun en büyük göstergesiydi. Bu olaydan sonra dünya çapında, özellikle gelişmekte olan ülkelerde iflaslar görülmeye başlanabilir” yorumunda bulundu. Nakheel’in ayakta
kalması için Dubai’nin şirkete çok büyük para enjekte etmesi gerektiğini belirten Commerzbank stratejisti Luis Costa ise, “Şu andaki şartlar kusursuz fırtına” dedi. İsviçre’nin en büyük bankası UBS, Birleşik Arap Emirlikleri’nin Nakheel’in iflasını önleyeceğine inandıklarını açıkladı.  

KRİZDE EMLAK BALONU PATLADI BATIŞLAR GELDİ
-  Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) yedi özel emirliğinden biri. Krizde batma noktasına gelen Dubai’nin yıldızının söneceği, Abu Dabi’nin BAE’yi eline geçireceği konuşuluyor.
-  Dubai BAE’nin petrol dışı genel ticaretinde önemli pay sahibi.
-  Petrolü pek olmayan Dubai’nin milli geliri 75 milyar dolar. 2010 sonuna kadar 22, 2012 sonuna kadar 50 milyar dolar borç ödemesi gerekiyor. Bu rakam üç yılda milli gelirin üçte ikisine denk geliyor.
-  Dubai, 2009’un ilk çeyreğindeki 56 milyar dolarlık ihracatını yılın ikinci çeyreğinde yüzde 6.5 arttırdı. BAE’nin toplam ihracat rakamı 210 milyar doları (2008) buldu.
-  Serbest bölgeleri ve yabancı yatırımlarla Ortadoğu’nun önemli ticaret üssü olan Dubai, birçok uluslararası şirketin Ortadoğu merkezi.

Projeler elde kaldı
-  Son 10 yılda başta emlak olmak üzere turizm, finans alanında büyük yatırımlar yapıldı.
-  Dubai’nin yabancı sermaye ve dev inşaat projelerine dayanan büyüme modeli global krizle birlikte adeta son buldu.
-  Petrol fiyatlarının yükselişiyle birlikte BAE’nin artan ihracat gelirleri, 2009’da petroldeki düşüşle birlikte ülke ekonomisini olumsuz etkiledi.
-  Kriz Dubai’de art arda proje iptallerine yol açtı. İnşaat, turizm, konutta başlayan 100’ü aşkın önemli projenin durdurulduğu veya iptal edildiği belirtiliyor. Sadece Dubai’de kriz nedeniyle yaklaşık 24 milyar dolarlık konut projesinin iptal edildiği tahmin ediliyor.
-  2008’e kadar Dubai’de gayrimenkuller inşaat başlamadan satılıyor ve sürekli prim yapıyordu. Global krizle son bir yılda ofis fiyatları yüzde 58, rezidans fiyatları yüzde 43 düştü. Tamamlanmış ofislerin yüzde 59’u kiracı bekliyor.

Abu Dabi’den destek
-  Ertelenen projeler bankalarla şirketlerin finansal ilişkilerini olumsuz etkiledi.
-  Dubai hükümeti 2009’da 20 milyar dolarlık bono programını yönetmesi için bir destek fonu kurdu.
-  Dubai, şubatta Abu Dabi’ye 10 milyar dolarlık bono satışı yapınca durum bir kurtarma operasyonu olarak görüldü. Çarşamba günü de
Dubai’den Abu Dabi’ye 5 milyar dolarlık daha bono satışı yapıldı.
-  Ancak  Abu Dabi’nin artık daha fazla yardıma çok da sıcak bak-maya-bileceği belirti-liyor.

 İngiltere’deki gayrimenkuller satılabilir
Bazı alacaklıların borçları Mayıs 2010’a erteleme isteğini kabul etmemesi durumunda, Dubai yönetiminin uluslararası gayrimenkul varlıklarını acilen satmaya başlayabileceği belirtiliyor. Emlak uzmanları Dubai yönetiminin yakın bir zaman dilimi içinde özellikle İngiltere’deki gayrimenkul varlıklarını satmak durumunda kalabileceğini söylüyor. Kredi piyasalarında güvenin anahtar kavram olduğunu belirten uzmanlar, Dubai’nin güvenilirliğini daha fazla zedeletmemek için uğraşacağını dile getiriyor.