OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE MÜSLÜMAN TOPLUMLARIN MODERNLEŞMESİ
Bazı arkadaşlar okuma programı yapıyor ve kendilerine bir “okuma listesi” oluşturuyorlar. Ancak yola çıkmışken listelerinin isabetli seçimlerle donanmadığı endişesine kapılıyorlar. Elbette vakit dar. Okunacak çok kitap var. Bu konuda aldığım e-maillerle okuma listelerine katkı talebi ile karşılaştım. Aşağıda kendi okuduğum kitapların bir kısım dökümü bulunmakta. Bu kitapların arasına Nurettin Topçu, Remzi Oğuz Arık gibi benim için önemli düşünce adamlarının eserlerini katmadım. Ayrıca edebi nitelikte hiçbir metin de listede yer almadı. Bu liste, yalnızca Türk düşüncesi ile ilgili bir kavramsal dünya kurmaya hizmet ediyor. Dolayısıyla mesela Henri Pirenne gibi (Ortaçağ kentleri) “bizim ortaçağ”ı anlamaya vesile olabilecek yazarları da liste dışı bıraktık. Belki başka bir zaman bu çerçevede yeni bir liste daha yapılabilir.
Osmanlı’dan günümüze modernleşme olgusunu kavrayabilmek için modernleşmenin arka planındaki iktisadî dönüşümü de kavramak gerekiyor. Osmanlı iktisadîyatı sınıf temelinde biçimlenmediğinden ve sınıf savaşımlarına uğramadığından Batı modernleşme tarihinin okunması yöntemiyle ele alınamaz. Batı’da feodal beylerin burjuva sınıfı karşısında kaybolmaları “modernleşme” zihniyetinin ortaya çıkışı ile paraleldir. Modernleşmenin tarihi ile Feodalizmin tasfiyesi senkronize/ eş zamanlı tezahür eder. Bunun anlamı şudur: Batı’da bilim Hristiyanlığın kapitalize edilmesiyle (Protestanlaşmakla- Judeoizme dönmekle) ortaya çıkmış ve feodal beylerin kullandığı teknolojiyi tasfiye etmiştir. Şimdi bu formülü Müslüman toplumlara uygulayamazsınız. Çünkü İslam dünyasında çalışılmış bilim, Batı tarafından iktibas edilmiştir. İlginç bir olgu olarak bu bilim İslam dünyasında “kapitalist” denilecek bir zümre ya da zihniyetle üretilmemiştir. Bunun anlamı şudur: Bugünkü dünyayı modernleştiren bilim, mehazda Müslüman toplumu modernleştirmemekteydi. Başka bir cümle daha: Bu bilim Müslümanların elinde iken onları kapitalistleştirmeden bir modernlik! oluşturmuştu. Artık bu iki cümleden hangisi kabul edilirse edilsin okuma süreci Batı paradigmasına cevapla yüklenecektir.
Aşağıda dökümünü yaptığım okuma listesi kendi şahsım adına okunması zaruri, olmazsa olmaz kabilinden bir listedir. Bu listeye eklemeler yapılabilir. Hatta yapılmalıdır. Ancak Batı paradigması ile karşılaşacak bir okuyucunun bu listedeki eserleri okumadan mevzi kuramayacağına inanırım. Listede eksik varsa o benim eksikliğimdendir.
- OKUMA LİSTESİ (Osmanlı- Türkiye Çalışmaları)
- ÜLGENER Sabri, Zihniyet ve Din
- ÜLGENER Sabri, İktisadi İnhitat Tarihimizin Ahlak ve Zihniyet Meseleleri
- GENÇ Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi
- KEYDER ÇAĞLAR, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar
- PAMUK Şevket, Osmanlı- Türkiye İktisadi Tarihi (1500- 1914)
- ÖZ Mehmet, Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumcuları
- HAŞİM Ahmet, Müslüman Saati (makale)
- TOPRAK Zafer, Milli İktisat- Milli Burjuvazi
- DİVİTÇİOĞLU Sencer, Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu/Marksist Üretim Tarzı Kavramı
- KÖPRÜLÜ Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar
- KÖPRÜLÜ Fuad, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu
- OCAK Ahmet Yaşar, Babaîler İsyanı
- OCAK Ahmet Yaşar, Türk Sufîliğine Bakışlar
- GÜNGÖR Erol, İslam Tasavvufunun Meseleleri
- AKYOL Taha, Osmanlı ve İran'da Mezhep ve Devlet
- BAYRAM Mikail, Ahi Evran ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu
- ORTAYLI İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı
- ORTAYLI İlber, Osmanlı Devletinde Kadı
- BARKAN Ömer Lütfi, Kolonizatör Türk Dervişleri
- TÜRKÖNE Mümtazer, Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu
- KARA İsmail, İslamcıların Siyasi Görüşleri
- KARA İsmail, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam
- BERKES Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma
- KÖKER Levent, Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi
- İNALCIK Halil, Osmanlı’da Devlet Hukuk Adalet
- TUNA Korkut, Batılı Bilginin Eleştirisi Üzerine
- SAFA Peyami, Türk İnkılâbına Bakışlar
- SEZER Baykan, Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları
- SEZER Baykan, Sosyolojinin Ana Başlıkları
- MOLLAER Fırat, Türkiye’de Liberal Muhafazakârlık ve Nurettin Topçu
- MOLLAER Fırat, Anadolu Sosyalizmine Bir Katkı
- ÖĞÜN Süleyman Seyfi, Türkiye’de Cemaatçi Milliyetçilik ve Nurettin Topçu
- ÖZAKPINAR Yılmaz, Kültür Değişmeleri ve Batılılaşma Meselesi
- SAİD Halim Paşa, Buhranlarımız
- TUNAYA T. Zafer, İslamcılık Akımı
- TUNAYA T. Zafer, Batılılaşma Hareketleri
- CANSEVER Turgut, İslamda Şehir ve Mimari
- CANSEVER Turgut, Ev ve Şehir
- MARDİN Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin doğuşu
- TURAN Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye
- TURHAN Mümtaz, Garplılaşmanın Neresindeyiz
- TURHAN Mümtaz, Kültür Değişmeleri
- TÜRKDOĞAN Orhan, Değişme Kültür ve Sosyal Çözülme
- TÜRKDOĞAN Orhan, Milli Kültür, Modernleşme ve İslam
- ERAYDIN Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar
- BOLAT Ali, Melamilik
- TAHİR Kemal, Notlar/ Osmanlılık- Bizans
- MAVERDİ, Ahkam’us Sultaniye
- İBN CEMAA Bedreddin, Adl’e Boyun Eğmek
- KAHVECİ Niyazi, İslam Siyaset Düşüncesi
- ROSENTHAL I.J. Ervin, Ortaçağ’da İslam Siyaset Düşüncesi
- FAHRİ Macit, İslam Felsefesi Tarihi
- İNAYET Hamid, Çağdaş İslami Siyasi Düşünce
- KÜÇÜK Hülya, Tasavvuf Tarihine Giriş
- KALLEK Cengiz, Asr-ı Saadette yönetim Piyasa İlişkisi
- GÖLPINARLI Abdulbaki, Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar
- ALADA Adalet Bayramoğlu, Osmanlı Şehrinde Mahalle
- MUSTAFA Nevin, İslam Siyasi Düşüncesinde Muhalefet
- KARA Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi
- KAZICI Ziya, Osmanlı Vakıf Medeniyeti
- KAZICI Ziya, İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi
- ÜLKEN Hilmi Ziya, İSLAM DÜŞÜNCESİ
- ÜLKEN Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi
- GÖZE Ayferi, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler
- BAYRAKLI Bayraktar, Farabi’de devlet Felsefesi
- KUTLU Sönmez, Türklerin İslamlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri
- YAZICI Nesimi, İlk Türk İslam devletleri Tarihi
- AKDAĞ Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası
- AKDAĞ Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimai Tarihi
- KURMUŞ Orhan, Emperyalizmin Türkiyeye Girişi
- KÜÇÜKÖMER İdris, Düzenin Yabancılaşması
- ÇAYLAK Adem, Osmanlı'da Yöneten ve Yönetilen
- CEM İsmail, Türkiyede Geri Kalmışlığın Tarihi
- GÖLE Nilüfer, Modern Mahrem
- GÖLE Nilüfer, İç İçe Girişler: İslam ve Avrupa
- ARMAĞAN Mustafa, Osmanlı Geriledi mi? (derleme)
- ARMAĞAN Mustafa, Gelenek ve Modernlik Arasında
- EBU ZEHRA Muhammed, İslamda İtikadi ve Fıkhi Mezhepler
- KUBAT Mehmet, HASAN el Basri
- ÜNAL ALİ, Kur’an’da Temel Kavramlar
- İSFAHANİ Ragıp, MÜFREDAT
- Mucem’ul Müferres