“Rüzgârın sesini duyuyor musun baba? Annem, rüzgarla ilgili ne söylerdi, hatırlıyor musun? Rüzgâr, güçlü kökleri olan bir ağacı yenemez.” /The Revenant ‘2015”
“Ünlü matematikçi Harezmî’ye “İnsanın değeri nedir?” diye sormuşlar. Şöyle cevap vermiş:
-İnsan güzel ahlaklı ise 1 eder,
-Yakışıklı ise buna bir sıfır ekleyin 10 eder,
-Varlıklı ise bir sıfır daha ekleyin 100 eder,
-Soylu ise bir sıfır daha ekleyin 1000 eder,
-Ancak; ahlak karşılığı olan 1 giderse insanın kıymeti gider, geriye değeri olmayan sıfırlar kalır.”
İnsanlar değerli olma arzusunu uzun süre önce bıraktı, artık önemli olmak istiyorlar; bilhassa gençler… Günlük hayatımızda önemli ve değerli insan tabirlerini çoğu kez birbiri yerine kullanıyoruz ama arada dağlar kadar fark var… “O insan benim için çok değerli, o benim için çok önemli” derken kastedilen şey çoğu kez aynı kapıya çıkıyor ama gerçekte öyle mi diye şöyle bir bakalım istedim… Malumlarınız, bendeniz sürekli hayata dair kavramlarla cebelleşen birisi olarak; kavramların içinin boşaltılması, başka manalar yüklenmesi veya yerlerinin hoyratça değiştirilmesinin aynı dili konuşuyormuş gibi yapmamıza rağmen anlaşamıyor oluşumuzun ve dolayısıyla toplumsal çatışmaların ana ekseni olarak görmeye meyilli olmuşumdur.
“Önemli” kelimesi için Kubbe Altı Lügatine baktığımda, “önemi olan, ehemmiyetli, mühim” anlamlarının verildiğini gördüm. Önem; işe yarayan, bir görevi olan ve ancak o an, o dönem ile sınırlı olan bir niteliktir. Mesela yaptığımız işle ilgili çekiç kullanıyoruzdur; mesai saatleri içinde çekiç bizim için çok önemli iken, mesaiden sonra eve geçtiğimizde bizim için herhangi bir alettir o… Buna benzer şekilde bir insanın yaşamımızdaki yeri ve meseleleri çözüm kabiliyeti ile ilgili bir niteliktir “önemli.” Arabamız herhangi bir arızadan dolayı yolda kaldığında araba tamircisi bizim için çok önemli bir kişidir; ama her şey normale döndüğünde sıradan bir insandır o.
Değerli yani kıymetliye, aynı lügatte “kıymetli olma, bir değer taşıma durumu, yüksek niteliklere sâhip, çok önemli manaları veriliyor. Toplumsal hayattan aldıklarından daha fazlasını topluma veren insandır değerli olan. Seyirci kalan, hayıflanan ve söylenenlerden olmayıp; söyleyen, müdahil olan, zorlukların ve kötülüklerin karşısına akıl ve cesaretle dikilebilen, geride toplumun düzgün yaşantısına katkı verecek fikir, tavır, ahlak ve faydalanılan eser bırakan, yaptığı işin edebine sahip kişilere kıymetli insan, değerli insan diyoruz. Ve onlar dönemsel değerlendirmelerin dışındadır, zamana göre önemlerini yitirmezler. “Yere düşmekle cevher, sâkıt olmaz kadr-ü kıymetten” (Namık Kemal)
Önemli insanın önemi, kendisine dönemsel olarak takılan rütbeye, oturduğu koltuğa, sahip olduğu paraya, elde ettiği şöhrete, isminin başına getirilen sıfata göre belirlenir ve görevi bitince veya en fazla ölünceye kadar sürer. Hatta önemli insan herkes için de önemli değildir; ancak işi görülen için önemlidir o… Kıymetli insanın değeri ise görevi bitse de, üzerinden yıllar geçse de eksilmez, bilakis içinde yaşanılan zaman ve sonraki zaman değerine değer katar. Önemli insan maddiyat ise, değerli insan maneviyattır desek yeridir. Klasik eser veren bir sanatçı değerlidir ve kendi zamanında da sonraki zamanda da önemlidir; popüler/ gündelik şeyler yapanlar ise dönemi geçince önemlerini de kaybederler. Heyhat ki insanların çoğunluğu ne önemli ne de kıymetli görülmeyecek kadar silik bir hayatı yaşayıp giderler bu dünyadan…
İster bir ayakkabı tamircisi, ister bir bilim adamı, isterse sıradan bir memur olsun; benim gördüğüm değerli insanları değerli kılan örnek ahlak, çalışkanlık, dürüstlük, yardımseverlik, mütevazılık, cömertlik ve zarafet gibi nitelikler yanında işinin edebine sahip olmalarıdır. Bu hasletler dünyanın her yerinde çekicidirler, çünkü hep birlikte nadir bulunurlar. Değerli insan; nadir yetenek, beceri veya güce sahip olmasına rağmen mütevazı, ihtiyaç sahibi olduğu halde cömert ve yardım sever, ayartıcılara rağmen çalışkan ve dürüsttür. Kıymetli kişi, her toplumda sığınılan bir limandır. Bilgisi, tecrübesi, cömertliği, dürüstlüğü ve mütevazılığı ile göçüp gitseler dahi etkilerine sığınılan, eserlerine başvurulan, yüksek insani değer nitelikleri baş tâcı kılınan kişilerdir.
Biz öncelikle bizim için kıymetli olanın karakterini sevmişizdir. Onun bizim hayatımıza fayda verip vermemesi yüzünden değil; onunla ânı yaşamaktan veya ürettiği faydayı bilmekten mutluyuzdur. Beklentimizi karşılayacak bir kudrete sahip olmasa da sevgiyi, muhabbeti, derin saygıyı cezbedecek nitelikleri ile onu hep çevremizde, hayatımızda isteriz. Onun yüksek ahlaki özellikleri tesiri ile onunla aynı havayı solumak huzur verir, bizi saadetlere gark eder. Hatta aynı ortam veya devirde yaşamadıysak bile yüksek seciyesini okuyup dinlediğimizde gönlümüz değerli insana karşı istem dışı bir yöneliş gösterir, gıyaben sayar, severiz onu…
Kıymet kişilikle alakalıdır, doğaldır, içseldir. Önem ise bireyseldir, dışsal bir niteliktir; toplumdaki rolümüz, etkimiz, yetkimiz ve sahip olduklarımızla bağlantılı olup, onlara ihtiyacı olanlar veya temas edenler için bir anlam ifade ederiz. Hayatta hem değerli hem de önemli olmak mümkündür ama öncelik kıymetli olana verilmelidir. Öte yandan günümüzde önemli olmak bir yarış ve rekabet içinde olmayı adeta dayatırken, değerli olan gayet dingin bir kendinden eminlik sergiler.
Bilhassa bu toplumun insanları olarak muhataplarımızı tanımadan onlara anlam yüklüyoruz, nezdimizde değerli mi önemli mi olduğunu tartmadan hayatımızın merkezine koyuyoruz. Maddiyatçılık ve menfaatçiliğimizden dolayı ihtiyaçlarımıza göre ilişkilerimizi şekillendiriyoruz ve ihtiyaçlarımız gidermediğinde de temasta olduğumuz insanları kıymetlerine rağmen önemsiz görüp yaşarken gömüyoruz! Zamane insanları olarak her alanda olduğu gibi insan ilişkilerinde de konfor arıyoruz; işimize gelmeyen değersiz, işimizi görmeyen önemsiz oluyor… O derece ki yıllara dayanan yaşanmışlıklara ve üretilen faydaya rağmen o an ki talebimizi olumsuz karşılayan nice değerli insanı çarmıha geriyoruz. Özünde eşref-i mahlukat olması hasebiyle her insanın değerli olduğunu biliyor olsak da; dünyamız “önemli insan” hurdalığına dönüyor, kıymetlilerimiz mütemadiyen azalıyor, çoraklaşıyoruz vesselam.
Kıymetli olun, kıymetli olanı koruyun, kıymetlilerle kalın…