Başımdan geçen iki olayı sizlere aktarmak istiyorum. Bu iki olayda iki farklı kültürü görmüş olacağız.
Birinci örnek olayımız Mısır’da geçmektedir. Daha önce de belirttiğim gibi turizm Mısır’da ana sektör olduğu için herkes komisyon ve bahşiş alma derdine düşmüş. Bir bakkaldan veya esnaftan alışveriş yapınca dükkan sahibi bahşiş yok mu diye soruyor. Yani “Mısır’a hoş geldin, ver bahşiş”…
Adamın birine şehir müzesini sorduk. Adam bizi papirüs satan bir dükkana götürdü.
-Biz sana müzeyi sormuştuk efendi!
-Biliyorum
-Ama sen bizi bu dükkana getirdin?
-Olsun, müzeye de gidersiniz ama burayı da bilin belki alışveriş yaparsınız.
-Eyvallah
-Bahşiş?
-Yok
-Ayva
-Yallah
Mısır gezimizin sonuna geldik ve havalimanına gitmek için genç bir taksici ile anlaştık. Normal ücretten fazlasını verdiğimizin farkındayız ama bizim için çok önemli bir tutar olmadığı için de çok üzerinde durmuyoruz. Taksici havalimanına gelince normalden fazla para almasına rağmen ısrarla bahşiş istiyordu. Bahşiş vermeyeceğimizi zaten normal ücretin fazlasını kendisine ödediğimizi söylememize rağmen o bu hususta ısrar ediyordu. Gruptan bir arkadaş yaşlı annesine ahşap bir baston almıştı. Taksici ısrar edince bastonu çantadan çıkarıp “gel bahşişini vereyim” deyince taksici arabaya atladı ve gaza basarak uzaklaştı.
İkinci olayımız Makedonya Üsküp’te geçiyor. Makedonya deyince bir tespitimi belirtmeden geçemeyeceğim. Gerek Balkanlarda gerekse Orta Asya Türki cumhuriyetlerde olsun komünist-sosyalist bloktan ayrılan ülkelerde hırsızlık, yolsuzluk ve adi suçlar diz boyu idi. Makedonya Yugoslavya zamanında da ayrıldıktan sonra da bölgenin en fakir ülkesidir. Ancak buna rağmen Makedonya’da yaygın şekilde hırsızlık ve yolsuzluk olmadığını görünce oldukça şaşırmıştım. Demek ki, bu fiiller yoksulluğun bir sonucudur formülü burada geçerli olmuyordu.
Üsküp’te ve ülke genelinde ciddi bir işsizlik mevcut. Sosyalist dönemden herkesin iyi kötü bir arabası olduğu için taksicilik en cari meslek konumuna gelmiş. Her takside taksimetre olduğu için diğer bölgeler gibi iş pazarlığa tabi değil. Mersedese de binsen ladaya da binsen aynı ücreti veriyorsun.
Üsküp’te kenar bir mahalleye bir tanıdığı ziyarete girmiştik. Çarşıya inmek için taksiye binmemiz icap etti. Yol kenarına park etmiş Murat 124 kasa eski bir lada araba vardı. Doğrusu bu taksicinin bu arabayla bu piyasada iş yapması oldukça zor görünüyordu. Arkadaş ta “bu taksiye binelim de adamcağız bir iş yapsın” dedi. Bunun üzerine taksinin yanına gelip taksiciye selam verdik. Taksici 55-60 yaşlarında burma bıyıklı bir Arnavut idi. Arnavutça bir şeyler söyleyince arkadaş “biz Arnavutça bilmiyoruz, İstanbul’dan misafiriz” dedi. Bunun üzerine yaşlı Arnavut “ Oş geldiniz” dedi ve taksiye bindik. Hiç abartmıyorum araba resmen dökülüyor. Ağustos ayı olduğundan hava sıcak, yan camı biraz açayım dedim kol elimde kaldı. Yaşlı Arnavut “önemli değil, koy oraya ben takarım” dedi. Ön camdaki gölgeliği indirelim dedik o da elimizde kaldı. “değil önemli, koy oraya ben sonra takarım” diyor yaşlı Arnavut.
İneceğimiz yere varınca ben ücreti ödemek için elimi cebime atınca yaşlı Arnavut elime yapıştı ve “İstemez para, siz misafir İstanbul’dan” dedi. Ne desem ne yapsam yaşlı Arnavut parayı almıyordu. “Siz misafir, insanlık öldü mü?” deyip duruyordu. İşin içine Arnavut inadı da girmişti. Ben de parayı almazsan arabadan inmem dedim. “İnmezsen inme beraber dolaşırız” diyor. En sonunda “tamam öyle olsun” dedim ve arabadan iner inmez açık pencereden normal ücretin 3-4 katı bir parayı atıp koşarak uzaklaştım. Yaşlı Arnavut hala “olmaz, siz misafirsiniz” diye bağırıyordu.
Bu olay beni çok duygulandırmıştı. Bir yerde taksici parasını aldığı halde bahşiş için yalvarıyordu diğer tarafta ise belki o gün yaptığı tek iş olmasına rağmen “siz misafirsiniz, para almam” diyordu.
Şunu belirteyim, Üsküp’e gitmeniz halinde bu anlattığım hareketi her taksiciden beklerseniz hayal kırıklığına uğrarsınız. Ancak taksicilerin yüzde 10-15’inden bu şekilde bir davranış görme ihtimali vardır. Bu da az bir rakam değil bu günlerde. Allah her daim hayırlı kimselerle karşılaştırsın inşallah.