Kitap-Kültür Fuarından Japonya’da Türklerin ayak izlerine…
İki adedi bu yazımıza konu olacak bu çalışmaları üç ana başlıkta sıralamak mümkün.
1-Yayın faaliyetleri: Vakıf bu güne kadar 419’u basılı, 37’si sesli ve 6’sı görüntülü olmak üzere toplam 462 adet kültürel yayın yapmıştır. Bu eserlerden 30 adedi Almanca, İngilizce, Fransızca, Flamence, Rusça ve/veya Arapça dillerinde de basılmıştır.
2-Kutlu Doğum Haftası: 1989 yılından bu yana Peygamberimizin doğum yıldönümleri “Kutlu Doğum Haftası” adı altında hem Türkiye’de hem de yurt dışında binlerce etkinlikle kutlanmakta “Hz. Peygamberin getirdiği, insanların mutluluğu ve huzurunu hedefleyen evrensel mesajı” farklı yönleriyle anlatılmaktadır.
Üçüncü ve çok önemli gördüğüm bir diğeri ise 1983 yılından bu yana her yıl Ramazan ayında İstanbul’da Sultanahmet Camiinde ve Ankara’da Kocatepe Camiinde düzenlenen “Kitap ve Kültür Fuarı” dır. İlkinin açılışına 1983 yılında İstanbul’da katılma imkânı bulduğum bu fuarın 28.sine de Ankara’da katılmak kısmet oldu.
Çok iyi hatırlıyorum ilk fuarı Sultanahmet Camiinin avlusunda gezip; alış veriş ederken kalabalıktan stantlara yaklaşmakta güçlük çekiyorduk. Zamanla kitap ve kültüre ilginin azalmaya başlamasıyla farklı zamanlarda bulunma imkânı bulduğum bu ve benzeri fuarlara katılımın azalmaya başladığı üzüntüyle müşahede etmiştim. Bu yıl Ankara’da gözlemlediğim kadarıyla ilgisizlik zirve yapmış gibi gözüküyor.(İnşaallah İstanbul böyle değildir.) Kitaplar bol ve indirimli ama kitapseverler ortada yok.
Ramazan ayını “Direklerarası” mantığıyla kutlamaya başladığımızdan mıdır; yoksa oruçla birlikte “teravih” namazına da artık rağbet etmediğimizden midir koskoca Kocatepe Camiinde de kimsecikler yoktu. (Altınpark’da belediyenin düzenlediği falanca konserde ne kadar insan vardı bilmiyorum. Bu bağlamda Habername’den yazar arkadaşım Halit Taha Yaşa’nın Festival Ramazan! yazısını okumanızı tavsiye ederim.)
Japonya’da Türklerin ilk temasları
Fuarda Türkiye Diyanet Vakfı’nın standını gezerken küçük bir kitap dikkatimi çekti. İsmail Türkoğlu’nun “Sibiryalı Meşhur Seyyah Abdürreşit İbrahim” isimli kitabıydı… İki sebeple bu isme karşı ilgiliydim. Oğlum Mehmet Yusuf’un Japonya ve Japon diline ilgisi sebebiyle; Japonya’da İslam’ın yayılmasında öncü olan Abdürreşit İbrahim Efendi’den heyecanla bahsettiğini ve bu konuda yayın topladığını biliyordum ve eşimin ata yurdu olan “Kazan” la ilgisinden haberdardım.
Bu yazımın amacı aslında bu kitabı tanıtmak ya da Abdürreşit İbrahim’in bir makaleye sığmayacak hayat hikâyesini yazmak da değil. Sadece bir farkındalık ve merak uyandırmak. Gerisi siz okuyucularımıza kalsın.
Bugün sadece Ruslara esir bir coğrafya olan “Kazan” dan çıkıp önce Rus boyunduruğu altında bulunan tüm Türk halklarının bağımsızlığı için mücadele eden bu uğurda Afrika ve ABD hariç tüm dünyayı dolaşan Abdürreşit İbrahim’in Japonya’daki hizmetlerine kısaca değinmek istiyorum.
Bu coğrafyalarda Japonya’nın nerede olduğu bile bilinmez iken 1902 yılında onu Japonya’da görüyoruz. O Japonya’yı Rus yayılmacılığı ve Batı’nın İslam diyarlarına zulmünü engelleyecek bir süpürgeç olarak görüyordu. Ayrıca “Ahlaken Müslüman” olan bu millette İslamiyet’in kısa zamanda parlayacağına da inanıyordu. Japonya’ya ilk seyahati 4 yıl sürmüştür. Bu seyahatinde Sultan Abdülhamit’e mektup yazarak Sultan’dan yardım istemiş ve Japonların İslamiyet’e yatkın olduklarını belirtmiştir. II.Abdülhamit bu mektuptan bahsederken şunları söylemektedir. “…orada İslamiyeti yaymayı mukaddes vazife sayan Abdürreşit İbrahim isimli aslı Kazanlı olan bir Müslüman alimden mektup almış Japonya’daki İslami tamim hareketine yardımcı olmam istenmişti. İslam aleminin halifesi idim, bir tarafta daima iftihar ettiğim ve hizmetkarı olmaya çalıştığım bu âli vazife, diğer taraftan ruhumda bu mahiyette şerefli hizmete duyduğum hasretle, mümkün olan her şeyi yaptım. Fakat bu yardımım daha çok maddi sahada kaldı. Çünkü Abdürreşit İbrahim bizim din adamlarımızdan çok başka hüviyet içinde idi, Türkçe, Arapça, Farsça’dan başka Rusça ve Japonca biliyordu. Kırk yaşından sonra Fransızca ve Latinceyi öğrendiğini yazmıştı”
Abdürreşit İbrahim farklı zamanlarda Japonya ziyaretlerine ve oradaki hizmetlerine devam etti. En önemli hizmetlerinden birisi de arsa temini çok güç olan Tokyo’da bir cami açılması konusunda gayretidir. Bu gayretler Japonya’ya son seyahati olan 1933’de hız kazanır ve 1937 de Tokyo Camii hizmete açılır. Kendisi bu camide imamlık yaparken (1938 den 1943’e kadar) İslamın Japonya’da yayılması için çalışır. Japonya’da Budizm, Şintoizm, Hristiyanlık ve Yahudilik resmen kabul edilirken İslamiyet kabul edilmiyordu. İbrahim Efendi’nin gayreti ile 1939 da Japonya’da İslam resmi din olarak tanındı ve teşkilat kurma hakkı kazandı.Tokyo Camii 1985 yılında yıkılma tehlikesi ile kapatılmış Diyanet İşleri Başkanlığımızın gayretleri ile aşağıda resmini gördüğünüz 1000 cemaat kapasiteli kubbeli ve minareli cami 30 Haziran 2000 tarihinde yeniden ibadete açılmıştır.
Abdürreşit İbrahim Efendi 17 Ağustos 1944 yılında Tokyo’da vefat etmiş olup, Tokyo’ya üç saatlik mesafede bulunan Müslüman mezarlığında (Tamareien) medfundur.
Abdürreşit İbrahim’i merak edenler olduysa amacım hasıl olmuştur. Ancak tam bu noktada Dışişleri Bakanlığımıza da bir sitemde bulunmak istiyorum. Türkiye Cumhuriyeti Japonya’ya ancak 1925 yılında Büyükelçilik açarak diplomatik ilişkileri resmen başlatmıştır. T.C. Tokyo Büyükelçiliğinin resmi web sitesinde Türkiye-Japonya İlişkileri bölümünde diplomatik ilişkilerin kısa bir tarihçesi verilmiş ancak burada ne yazık ki Abdürreşit İbrahim’den hiç bahsedilmemiştir.
Gönüllü bir diplomat gibi ilk Büyükelçiliğin açılmasından çok önce oraya gitmiş hem Türkleri hem İslamı Japon haklı ile tanıştırmış bu önemli isme bu noktada bir vefasızlık yapılmış olduğunu düşünüyorum. Bu hatanın telefi edilmesini Dışişleri Bakanımız Ahmet Davutoğlu’ndan bekliyorum ve bunun sayın Bakana çok uygun düşeceğini de düşünüyorum.
Son sözüm de Diyanet Vakfı yetkililerine:
Önümüzdeki yıldan itibaren “Kitap ve Kültür Fuarı” nın tanıtımına lütfen daha fazla önem verelim. Fuar alanlarında önemli yazarların imza günlerini finanse etmek, tasavvuf musikisi konserleri düzenlemek, çocukları cezbedecek renkler katmak (Hacivat Karagöz v.s) , ücretsiz ikramlar yapmak ve hediyeler dağıtmak, tanıtımı gazete, tv ve radyo destekleriyle daha güçlü yapmak gibi her türlü imkânı kullanarak daha fazla ziyaretçi için ne gerekiyorsa yapalım.
unalsade@mynet.com