Bir sanayici şikâyet ediyordu: İşçilerimin maaşını ödemek için bankadan para getirtiyoruz. Gelen paranın hemen tamamı 100 YTL"lik banknot. İşçiye zaten ayda 500 YTL ödeme yapabiliyoruz. 30 günlük mesaisinin karşılığı olarak eline 5 adet kâğıt parçası geçince morali bozuluyor. 10"ar liralık banknotlar bulabilsek 50 banknotla ödeme yaparız. Bütün ay 5 kâğıt parçasına mı çalıştım diyerek morali bozulmaz.
Sanayici bunları ciddi mi söylüyordu, yoksa tablonun çarpıklığını anlatmak için mi bilemiyorum ama... Bu 100 YTL"lik banknotlar benim de sorunum... Bankadan maaşımı çekerken gişe sorumlusu ödemeyi 100"er YTL"lik banknotla yapıyor. Rica ediyorum. Acaba 20 YTL"lik, 10 YTL"lik, 5 YTL"lik verseniz diyorum. Her seferinde Kusura bakmayınız... Şimdilik yok diyorlar...
Neden bu ülkede bozuk para bulunamaz? Halkımız ufağını taşımak mı istemiyor? Yoksa piyasada küçük değerde banknot mu yok?
Banknotun yarısı 50 YTL"lik
Merkez Bankası tarafından verilen bilgilere göre, 2007 sonunda piyasada 779.7 milyon YTL değerinde, değişik değerde 27.2 milyon adet kâğıt para var. Darphane"nin açıklamasına göre, 2007 sonunda piyasaya verilen değişik değerdeki 2 milyon 259 bin madeni paranın değeri 722.3 milyon YTL.
Hepimizin cebine az veya çok kâğıt paralar girip çıkıyor da, acaba bu madeni paralar nerede? Yurtdışına çıkanlar bilirler, ABD"de her işlemde 1 sent (şimdilerde 1.3 YKr) önemli paradır. Alışverişte alınır, verilir. Bizde 1 YKr"yi gören var mı? 25-50 YKr ile hangi işlem yapılabiliyor? Varsa yoksa kâğıt para. Kâğıt paranın da en yüksek değerlisi.
Bizde dolaşımdaki kâğıt paranın yüzde 31.2"si (üçte biri) 100 YTL"lik banknotlar. Piyasadaki kâğıt paranın yüzde 50.6"sı (yarısı) 50 YTL"lik banknot. Başka anlatımla, piyasadaki banknotların yüzde 81.8"i 50 YTL"lik ve 100 YTL"lik banknot.
Anahtar Merkez Bankası"nda
Piyasadaki paranın sadece yüzde 4.4"ü 10 YTL"lik, yüzde 11.7"si 20 YTL"lik banknottan ibaret. Bu rakamları verdikten sonra gelelim bazı sorulara cevap aramaya:
- Darphane piyasaya bolca bozuk para vermiş. Ama ortalıkta yok. Ya halkımız madeni para kullanma alışkanlığını kaybetti ya da küçük madeni paralara değer vermiyor.
- Kâğıt paranın yüzde 81.8"inin 50 ve 100 YTL"lik banknotlar olması acaba ülkede fiyatların gene yükselişe geçmesinin, en düşük ödemelerin 50 YTL"den başlamasının işareti mi?
- Yoksa Merkez Bankası"nın banknot politikasında bir yanlışlık mı var? Merkez Bankası yeterli miktarda 5-10-20 YTL"lik banknot basarak piyasaya sürmediği için mi insanlar zorunlu olarak 50 ve 100 YTL"lik banknot kullanıyor? Merkez Bankası"ndan ilgililer bu konularda belki halkı aydınlatır.