Bu yazıda 40 yıl düşünseniz aklınıza gelmeyecek bir yapıdan bahsedeceğim. Muğla’nın Dalaman ilçesinde bulunan Tren Garı dünyanın en ilginç yapılarından biridir. Dalaman ilçesinde Tren Garı binası var ama en yakın tren rayları 190 km uzaklıktaki Aydın şehrinde bulunuyor. Tren Garı binası kadar sebebi de oldukça ilginç bir olaya dayanıyor.
Tarihimizde Mısır Valilerine Hidiv denmektedir Osmanlı devletinin son dönemlerinde Kavalalı Mehmet Ali Paşa Mısır Valisi olduktan sonra özerkliğini ilan etti. Hatta daha da ileri giderek Osmanlı ordularını yenerek Kütahya’ya kadar ilerledi. Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın işgal ettiği yerlerin içinde, zamanın Osmanlı İmparatoru III. Selim’in annesi Mihrişah Hatun’a hediye ettiği Dalyan, Ortaca ve Dalaman’ın tamamını kapsayan 360 bin dekarlık çiftlik alanı da bulunuyordu.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Osmanlı devleti ile yaptığı anlaşma gereği Mısır’ın idaresi babadan oğla geçecekti. Bu anlaşma sayesinde Mehmet Ali Paşa’nın ölümü ile arazilerin idaresi aileye kaldı ve 1874’de doğan II. Abbas Hilmi Paşa ileriki yıllarda Mısır’a Hidiv olunca Mısır ve Dalaman’daki toprakların da mülkiyetide ona kaldı.
Hidiv Abbas Hilmi Paşa, 1905 yılında gemi ile Dalaman Sarsala koyuna geldi. Bugünkü Dalaman’ın henüz olmadığı o günlerde, 30 evin bulunduğu Söğüt isimli bir köyün bulunduğu bölge oldukça verimli toprakları ve uçsuz bucaksız ovaları ile av meraklısı olan Abbas Hilmi Paşa’nın büyük beğenisini kazandı. Çünkü burada av hayvanı oldukça fazladır. Hidiv Abbas Hilmi Paşa henüz bakir bir alan olan bölgeye yerleşen Mısır Hidivi, kısa sürede iskele ve depo inşa ettirdi. Etraftaki bataklıkları da kurutan Hidiv, son olarak Dalaman’a bir av köşkü yaptırmak için harekete geçti.
Aynı günlerde Hidiv’in Mısır’a da bir tren istasyonu projesi vardı. Her iki projeyi de Fransız mimarlara verdi. İki binanın da projesi hazırlandı ve Fransa’dan biri Dalaman’a diğeri de Mısır’a olmak üzere 2 ayrı gemi proje ve malzemelerle birlikte yola çıktı. Kimi rivayete göre gemilerin rotaları yanlış verildi, kimilerine göreyse malzeme ve projeler yanlış gemilere yüklendi ama sonuçta Mısır’a gitmesi gereken Tren İstasyonu projesi Dalaman’a, Av köşkü projesi ise Mısır’a gitti.
.
Sarsala koyuna gelen gemilerdeki malzemelerin bir kısmı Hidiv Abbas Paşa’nın sıcağa dayanıklı diye Mısır ve Sudan’dan getirdiği işçilerin sırtında, daha ağır malzemeler ise kağnı, deve ve eşeklerle yaklaşık 12 kilometrelik mesafeye götürüldü. İddialara göre Hidiv Abbas Paşa bu kağnıların geçmesi için bu alana özel yol yaptırmıştı. Vakit kaybedilmeden binanın inşasına başlandı ve kısa sürede bitirildi. İnşaat bitince de Dalaman’a bir tren istasyonu, Mısır’a da o yıllar için oldukça modern ve mükemmel bir av köşkü ortaya çıktı. Hatta plana göre yapılan binanın hatalı olduğunu fark etmeyen işçiler bina önüne bilet gişesi yapmış ve ray döşemişti.
Dalaman’a geldiğinde trenin uğramadığı tren garının inşaatı bitmişti. Yapılan yanlışlığı anlayan Hidiv Abbas Paşa bitmiş binayı yıktırmadı. Ancak gişe bölümü ve rayları kaldırttı. İleriki yıllarda da istasyonun yanında bir de camii yaptırdı. 1928 yılına kadar çiftlik Hidiv Abbas Hilmi Paşa’nın mülkiyetinde kaldı.
Hidivi Abbas Paşa‘nın çiftliğin reorganizasyonu için aldığı banka kredisini geri ödeyememesi üzerine çiftlik özel bir yasa ile Atatürk tarafından 1928 yılında Hidivi‘den alınarak, Gros adında bir Fransız şirketine kiralandı. Şirket tarafından 10 yıl işletildikten sonra, 1938 yılında Atatürk‘ ün vasiyeti doğrultusunda Ziraat Vekâletine bağlı Devlet İşletmeleri Kurumu‘na devredilen çiftlik; 1950 yılından sonra Dalaman Devlet Üretme Çiftliği oluyor. Yapıldığında trenin uğramadığı Tren Garı da günümüzde Dalaman Tarım İşletmesi Müdürlük binası olarak hizmet etmektedir.
Günümüzde Dalaman sokaklarında Mısır ve Sudan’dan gelen ve zamanla Dalaman ilçesinde önceden beri yaşayan yerli halkı Yörüklerle evlilik yoluyla kaynaşan esmer vatandaşlarımızla karşılaşabilirsiniz.
Günün birinde Dalaman ilçesine yolunuz düşerse ilçenin doğal güzelliklerinin yanında Tren Lokomotifi ve Rayları olmayan ama Tren Garı olarak yapılan bu ilginç binayı ziyaret etmeyi unutmayınız.