Dâvûd-ı Karsî, Karslı olup doğum tarihi ve ailesi hakkında bilgi yoktur. Bütün eserlerinin mukaddimesinde kendisini Dâvûd b. Muhammed el-Karsî el-Hanefî şeklinde tanıtan Dâvud, temel medrese eğitimini Kars’ta o yörenin tanınmış zâhid ve âlimi Çolak Abdullah Efendi’den yaptı. Daha sonra İstanbul’a giderek tahsilini ve mülâzemetini tamamladı. Akkirmânî’nin de mümeyyiz olarak bulunduğu ruûs imtihanında başarılı oldu. Bu imtihanda mümeyyizlerin kendisine sorduğu sorularla onun verdiği cevaplardan oluşan Risâletü’l-imtihân’ı Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (Kasîdecizâde, nr. 723/2, vr. 4b-6ª). Her ne kadar başta Âkifzâde el-Amâsî olmak üzere, Dâvûd-i Karsî’den bahseden bütün kaynaklar, onun mülâzemetini tamamladıktan sonra Birgi’ye gittiğini kaydediyorsa da eserleri yazıldıkları yer ve tarihlere göre incelendiğinde Dâvud’un tahsilini tamamladıktan sonra Mısır’a gittiği, orada kısa bir süre içinde ilmî ehliyetini çevresine kabul ettirip ders vermeye başladığı ve daha ziyade öğrencilerinin ihtiyacı doğrultusunda eserler telif ettiği anlaşılır. Dâvûd-i Karsî’nin Mısır’dan ne zaman döndüğü kesin olarak belli değildir. Ancak Mısır’da iken telif ettiği bilinen eserlerinden ikisinin öğrencileri tarafından 1154 yılının ilk aylarında (1741’in ortaları) İstanbul’da istinsah edilmiş olmasını dikkate alarak 1153 yılının sonlarında (1741’in ilk ayları) İstanbul’a geldiğini söylemek mümkündür. Dâvûd-i Karsî bir süre sonra kendisine hayran olduğu ünlü Türk bilgini Birgivî’nin memleketi olan Birgi kasabasına giderek orada yerleşmiş ve Birgi Ulucami Medresesi’nde müderrislik yapmıştır. Daha sonra 1159 (1746) yılında Kıbrıs’a gittiği, bir müddet orada kalarak öğretim ve irşad faaliyetiyle meşgul olduğu, bu sırada kaleme aldığı bilinen eserlerinden anlaşılmaktadır. 1162 yılının ramazan bayramında (14-16 Eylül 1749) bir ziyaret amacıyla Lârende’de (Karaman) bulunduğu, orada yazdığı bir eserin ferâğ kaydından öğrenilmektedir.
Dâvûd-i Karsî Birgi Ulucami Medresesi’nde Arap dili ve edebiyatı, tefsir, hadis, kelâm, mantık, âdâbü’l-münâzara ve ilm-i mîkāt gibi çok çeşitli alanlarda dersler verdi. Bir yandan öğrencilerini sağlam bir öğretim metoduyla yetiştirmeye çalışırken öte yandan adı geçen ilim dallarında Türkçe ve Arapça olarak pek çok eser telif etti. Dünya malına, makam ve mansıba değer vermeyerek zâhidâne bir hayat yaşamayı tercih etti; ilmi, takvâsı ve Ehl-i sünnet akîdesine bağlılığı ile talebelerinin ve muhitinin takdirini kazandı.
Hayatının son on beş yılını Birgi’de geçiren Dâvûd-i Karsî 1169 yılının son günlerinde (Ağustos 1756) bu kasabada vefat etti. Vasiyeti gereği Birgi’nin dışındaki bir tepe üzerinde medfun bulunan Birgivî’nin yanına gömüldü. Dâvûd-i Karsî’nin Ömer ve Osman adlı iki oğlunun bulunduğu, bunların eserlerinden bahseden bazı kaynaklardan öğrenilmektedir (meselâ bk. Osmanlı Müellifleri, I, 309; Hediyyetü’l-‘ârifîn, I, 659; Îzâhu’l-meknûn, I, 310).
Dâvûd-ı Karsî şöyle buyurur: “Ehl-i sünnet âlimleri hadîs-i şerîfleri incelerken kılı kırk yarmışlar, mevdû hadîslerin hepsini elemişlerdir. Farzları helâl ve harâmları yalnız sahîh ve meşhûr hadîslerden çıkarmışlardır.”
Eserleri şunlardır:
A) Tefsir-Kıraat: 1. Suverü'l-Kur'ân (Millî Kütüphâne, Uşak Karaali Camii Koleksiyonu, 64 Karaali 48). 2. er-Risâletü’n-Nûriyye ve’l-mişkâtü’l-kudsiyye: Nûr sûresinin 35. âyetinin tefsiri olup bazı müfrit tasavvuf ehline cevap olmak üzere kaleme aldığı bu eserin Süleymaniye Kütüphanesi ile (Hacı Mahmud Efendi, nr. 6383) Birgi Kütüphanesi’nde birer nüshası bulunmaktadır. 3. el-Fethiyye fî beyâni’d-dâdi’l-kat’iyye. “Dad” harfinin telaffuzuyla ilgili küçük bir risâle olup Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki nüshası bulunmaktadır (Tekelioğlu, nr. 408/4; İbrâhim Efendi, nr. 32/17). 4. Tahrîrât ve takrîrât ‘ale’l-besmele ve’l-hamdele ve’s-salâti ve’s-selâmi’l-lafziyye. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde de iki nüshası vardır (Tırnovalı, nr. 1412/10; Yazma Bağışlar, nr. 769/1). 5. Şerhu’d-Dürri’l-yetîm. Birgivî’nin tecvidle ilgili ed-Dürrü’l-yetîm adlı Arapça eserinin şerhi olmalıdır (Manisa İl Halk Kütüphanesi, nr. 4559/3), 6. Şerhü'l-besmele (Manisa İl Halk Ktb., 45 Hk 1473/2).
B) Hadis: 1. Şerhu Usûli’l-hadîs li’l-Birgivî (İstanbul, 1272/1856): Öğrencilerine Sahîh-i Buhârî okutmadan önce hadis usulüne dair bilgi vermek için Birgivî’nin konuyla ilgili olan Arapça risâlesini şerhetmiştir. Süleymaniye Kütüphanesi’nin çeşitli bölümlerindeki on yedi ve Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ndeki üç nüshasının yanı sıra dünyanın çeşitli kütüphanelerinde pek çok nüshası bulunan şerhin ayrıca birçok baskısı yapılmıştır Eser hem ilim erbabının hem de öğrencilerin ilgisini çekmiş, bu sebeple tercüme edilmiş ve üzerine hâşiyeler yazılmıştır. Galata kadılarından Babakaleli Abdülaziz Ahmed Efendi’nin Mukarribü’t-tâlibîn adıyla yaptığı Türkçe tercümesi yayımlanmıştır (Matbaa-i Amire, İstanbul 1260). İstanbullu Şevket Mustafa Efendi’nin hâşiyesi (İstanbul 1298) ile Medine Mahmûdiye Medresesi müderrislerinden Yûsuf Şükrî el-Harpûtî tarafından yazılan hâşiye de basılmıştır (İstanbul 1293). 2. Risâletin fi'l-Ehâdisi'l-Kudsiyye (y.y., t.y., 79 s.).
C) Kelâm: 1. el-Kasîdetü’n-nûniyye şerhleri (Şirket-i Sahafiyye, İstanbul, 1318): Dâvûd-i Karsî, Hızır Bey’in (ö. 863/1459) kelâma dair ünlü eseri el-Kasîdetü’n-nûniyye’ye biri Türkçe, diğeri Arapça iki şerh yazmıştır. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki (Kasîdecizâde, nr. 166; Hasan Hüsnü Paşa, nr. 1177/ 3) nüshası mevcuttur. Müellif, Şerhu’l-Kasîdeti’n-nûniyyeti’t-tevhîdiyye adını taşıyan Arapça şerhini 1169 (1756) yılının sonlarında Birgi’de tamamlamıştır. Şerhin telifi sırasında aynı kasideye daha önce Hayâlî Çelebi tarafından yapılan şerhten de faydalanan, ancak zaman zaman bu eseri tenkit eden Karsî’nin ayrıca pek çok kaynağa da başvurduğu eserin incelenmesinden anlaşılmaktadır. Şerhin ilk baskısı litografik olarak gerçekleştirilmiştir (İstanbul 1291). 2. Şerh-i Âmentü billâh. Âmentü metni üzerine Mâtürîdî mezhebine göre yazılmış Türkçe bir şerh olup Süleymaniye Kütüphanesi’nde üç (Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 2174/2; Hasan Hüsnü Paşa, nr. 1177/4; Hacı Mahmud Efendi, nr. 1490/1), Kütahya Vahid Paşa İl Halk Kütüphânesi (43 Va 2181/3), Köprülü (III. Kısım, nr. 250/1), Türk Tarih Kurumu Kütüphânesi (Y.I/205-1) ve Manisa İl Halk (nr. 5822/15) kütüphanelerinde birer nüshası bulunmaktadır. 3. Şerhu Kasîdeti Bed’i’l-Emâlî. Ûşî’nin el-Emâlî adıyla bilinen akâide dair kasidesi üzerine yazdığı bu şerh konuyla ilgili kaynaklarda zikredilmemektedir. Eserin Lefkoşe’de Sultan II. Mahmud Kütüphanesi ile (nr. 1431) bir nüshası vardır. 4. Risâle fî beyâni mes’eleti’l-ihtiyârâti’l-cüz’iyye ve’l-idrâkâti’l-kalbiyye: İnsana ait fiiller ve irade konularıyla ilgili olan bu risâlenin Süleymaniye Kütüphanesi’nin çeşitli bölümlerinde sekiz, Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde iki (nr. 3129/1, 5950/2), Üsküdar Hacı Selim Ağa (nr. 1273/4) ve Köprülü (III. Kısım, nr. 720/3) kütüphanelerinde birer nüshası bulunmaktadır. Risâle üzerine Silleli Osman Hamdi tarafından kaleme alınan hâşiye, Dâvûd-i Karsî’nin hal tercümesiyle birlikte bir mecmua içinde yayımlanmıştır (İstanbul 1312), 5. Risâle fî Hakki Sıfâtillahi İnde'l-Maturidiye (Manisa İl Halk Ktb., 37 Hk 798/1). 6. Mukaddimetu'l-İslâm (Balıkesir İl Halk Ktb. 10 Hk 370/1). 7. Fususü'l-hikem şerhi (Atıf Efendi Ktb., 34 Atf 1439). 8. Şerhu Risâleti'l-Hüseyniyye (Millet Ktb., Ali Emirî Bölümü, 34 Ae Arabi 4446/4). 9. Risâletü'l-İmân Ve'l-İslâm (Konya Bölge Yazmalar, Konya İl Halk Koleksiyonu, 42 Kon 3465/6).
D) Mantık. 1. el-Mûcez fî şerhi Tehzîbi’l-mantık. Teftâzânî’ye ait Tehzîbü’l-mantık ve’l-kelâm’ın birinci kısmının şerhidir. Dâvûd-i Karsî’nin, gerek Tehzîbü’l-mantık, gerekse Ali b. Ömer el-Kâtibî’nin yine mantıkla ilgili eş-Şemsiyye’sine daha önce yazılmış olan şerhlerden de faydalanarak tamamladığını belirttiği bu eserin müellif hattı nüshası Köprülü Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (III. Kısım, nr. 325). 2. Tekmile li Tehzîbi’l-mantık. Tehzîb’in birinci kısmının özetine bazı tamamlayıcı bilgilerin eklenmesiyle oluşmuş yeni bir mantık metnidir. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde üç (Kasîdecizâde, nr. 708/2; Çelebi Abdullah Efendi, nr. 48/1; Yazma Bağışlar, nr. 258)’de üç nüshası bulunmaktadır. Dâvûd-i Karsî Tekmile’ye, yukarıda adı geçen el-Mûcez adlı eserini özetlemek suretiyle bir de şerh yazmıştır. Şerhin Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki pek çok nüshası bulunmaktadır. 3. Şerhu’l-Îsâgucî fi’l-mantık. Esîrüddin el-Ebherî’ye ait muhtasar mantık metninin şerhidir. Müellif bu şerhi, Kıbrıs’ta bulunduğu 1159 (1746) yılında çok kısa bir süre içinde yazdığını belirtir. Şerhin Köprülü Kütüphanesi’ndeki 1159 (1746) tarihli nüshası (III. Kısım, nr. 321) muhtemelen müellif hattıdır. Eserin Beyazıt Devlet (nr. 3129/3) bir nüshası vardır 4. el-Îsâgūci’l-cedîd ve’d-dürrü’l-ferîd. Bu eseri de Kıbrıs’ta bulunduğu sırada el-Îsâgucî’den esinlenip yeni bir mantık metni olarak telif etmiştir. Eserin Hacı Selim Ağa (nr. 1273/11), Lefkoşe’de Sultan II. Mahmud (nr. 204/1 ve 1636/2) nüshaları bulunmaktadır. Bu yeni mantık metnini, Kıbrıs’tan Birgi’ye döndükten sonra eş-Şerhu’l-cedîd ‘ale’l-Îsâguci’l-cedîd adıyla şerhetmiş ve bu eserin ferâğ kaydına Birgivî ile beraber haşrolma dileğini eklemiştir. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi ile (İzmir, nr. 830/3) ve Akhisar Zeynelzâde Kütüphanesi’nde (nr. 156/8) birer nüshası bulunmaktadır. 5. Şerhu’r-Risâle fi’l-kaziyye ve eczâ’ihâ: Müellifin Lârende’de bulunduğu 1162 yılının ramazan bayramında (14-16 Eylül 1749), yörenin hayatta bulunan âlimlerinden Ebû Saîd el-Hâdimî’nin mantığın önerme bahsiyle ilgili er-Risâle fi’l-kaziyye ve eczâ’ihâ adlı eserine yazdığı şerhtir. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki nüshası bulunmaktadır (Çelebi Abdullah Efendi, nr. 392/26; Tırnovalı, nr. 1325). 6. Risâle fî't-Ta'rifât (Kastamonu İl Halk Ktb., 37 Hk 798/2). 7. Risâle fî'l-Istılahati'l-Mantıkîye (Kastamonu İl Halk Ktb., 37 Hk 798/3). 8. Telhisu şerhu't-Tenzil (Zeytinoğlu İlçe Halk Ktb. 43 Ze 397/2).
E) Cedel ve Münâzara: 1. Tezkire li-vezâ’ifi’l-bahhâsîn: Dâvûd-i Karsî, ilmî tartışmaya dayalı İslâmî ilimlerin metodolojisi durumundaki cedel ve münâzaraya dair olan bu eserini 1152 (1739) yılında yazmıştır. Saçaklızâde Mehmed’in konuyla ilgili Takrîrü’l-kavânîn adlı eserinin özeti ve Hüseyin Antâkî’nin aynı konuyu ele alan el-Hüseyniyye’sinden seçilmiş bazı kısımların da buna eklenmesiyle oluşan eser, bir kısım bibliyografik kaynaklarda Âdâbü’l-Karsî adıyla kaydedilir. Dâvûd-ı Karsî eserini 1152 Receb ayı ortalarında (Ekim 1739) Şerhu’t-Tezkire li-vezâ’ifi’l-bahhâsîn adıyla şerhetmiştir. Bu şerhin Süleymaniye Kütüphanesi’nin çeşitli bölümlerinde bulunan altı nüshasından başka Beyazıt Devlet (nr. 3129/2) ve (Konya Bölge Yazmalar, Burdur Koleksiyonu, 15 Hk 452/8) birer nüsha bulunmaktadır.
F) Arap Dili ve Edebiyatı: 1. Şerhu’l-Emsileti’l-muhtelife fi’s-sarf: Bu şerhi, Mısır’daki müderrisliği sırasında Arapça öğretiminde yabancılar için uygulanan metottan farklı bir usul uygulamak amacıyla kaleme almıştır. Şerhin Süleymaniye (Esad Efendi, nr. 3123/4; Fâtih, nr. 5354/3; Hacı Mahmud Efendi, nr. 6091; Yozgat, nr. 507/5) ve Beyazıt Devlet (nr. 6613/2) kütüphanelerinde mevcut pek çok yazma nüshası yanında İstanbul’da çeşitli tarihlerde yapılmış birçok baskısı da bulunmaktadır (1263, 1272, 1273, 1274, 1281, 1291, 1301, 1304). Dâvûd-i Karsî, Birgi’de bulunduğu sırada aynı esere bir de Türkçe şerh yazmıştır. Bu şerhin de Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki (Esad Efendi, nr. 3123/3; Fâtih, nr. 5354/1) ve Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde üç (nr. 6613/1, 6512/4, 6763/ 2) mevcuttur. Ayrıca Arapça şerhin baskılarının kenarında yayımlanmıştır. 2. Şerhu’l-Binâ’. Müellifi meçhul el-Binâ’ adlı temel sarf metni üzerine yazılmış olan bu şerhin bilinen tek nüshası Lefkoşe’de Selimiye Camii Kütüphanesi’ndedir (nr. 99/2). 3. Şerhu İzhâri’l-esrâr. Birgivî’nin nahve dair meşhur eserinin şerhidir. Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan 1175 (1761) tarihli nüshası (Fâtih, nr. 4933/1), şârihin talebelerinden Süleyman b. Yûsuf tarafından istinsah edilmiştir. 4. Şerhu’l-‘Avâmil: Yine Birgivî’ye ait el-‘Avâmil adlı muhtasar nahiv risâlesinin şerhi olup Süleymaniye (Fâtih, nr. 4933/2) kütüphanesinde bir nüshası vardır. 5. Muhtâru Muhtâri’s-Sıhâh. İsmâil b. Hammâd el-Cevherî’ye ait olup es-Sıhâh, diye tanınan Tâcü’l-luga adlı Arapça sözlük üzerinde Muhammed b. Ebû Bekir er-Râzî tarafından Muhtârü’s-Sıhâh, adıyla yapılmış ihtisar çalışmasının yeni bir ayıklama ile daha da kısaltılmış şeklidir. Eser, öğrencilerin kullanımı kolay bir sözlüğe sahip olmalarını amaçlayan bir çalışma niteliğindedir. Sözlüğün 1151 (1738) yılında tamamlanmış müellif hattı nüshası British Museum’da (Or., nr. 4185/1) bulunmaktadır. 6. Şerhu’r-Risâleti’l-Endelüsiyye fi’l-‘arûz. 1155 (1742) yılında yazılan ve Ebü’l-Ceyş el-Ensârî el-Endelüsî’ye ait Kitâbü’l-‘Arûz’un şerhi olan bu eserin Süleymaniye (Fâtih, nr. 5349/6) kütüphanesinde bir nüshası bulunmaktadır.
G) İlm-i Mîkāt. Dâvûd-i Karsî’nin kıblenin tayini ve ibadet vakitlerinin belirlenmesiyle ilgili iki risâleye de şerh yazdığı tesbit edilmiştir. 1. Şerhu’r-Risâleti’l-fethiyye fi’l-a’mâli’l-ceybiyye: Bedreddin el-Mardînî’nin konuyla ilgili eserinin şerhidir. 1162 (1749) yılından önce yazdığı bu eserin Süleymaniye (Lâleli, nr. 2761/4) ve Balıkesir İl Halk (nr. 1069/2) kütüphanelerinde nüshaları bulunmaktadır. 2. Şerhu Risâle fi’l-‘amel bi’r-rub’ el-mevsûm bi’l-mukantarât: İbnü’l-Mecdî’ye ait risâlenin şerhidir. Eserin Balıkesir İl Halk Kütüphanesi’nde de (nr. 1069/2) sonu eksik bir nüshası vardır. Bunlardan başka Dâvûd-ı Karsî’nin, Takrîrât-ı Dâvûd Efendi olarak da bilinen, kendisinin çeşitli ilim dallarıyla ilgili Arapça ve Türkçe bazı not ve takrirlerinin bulunduğu, otuz üç ana başlık ihtiva eden Ma’lûmât adlı bir eseri de vardır. Ma’lûmât’ın Süleymaniye Kütüphanesi’nde üç (Kasîdecizâde, nr. 664/3; Fâtih, nr. 5349/5; Denizli, nr. 402/2) ve Köprülü (III. Kısım, nr. 705/39) kütüphanelerinde birer nüshası bulunmaktadır.
H) Tasavvuf: 1. Risâle fî't-Tarîkati'n-Nakşibendîye (Konya Bölge Yazmalar Ktb. Burdur Koleksiyonu, 15 Hk 1040/12), 2. Şerhu'l-umdeti'l-fâzıl ve'l-fehâmeti'l-vâsıl ( [yay.y.], 1297).
I) Ahlâk: 1. el-Mev'ize ((Konya Bölge Yazmalar Ktb. Burdur Koleksiyonu, 15 Hk 1658/1).
İ) Fıkıh: 1. Mâlumât-ı Dînîye (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Türkçe Yazmalar Bölümü, Selimiye Camii 191/2). 2. İlm-i Hâl (Konya Yusuf Ağa Kütüphânesi, 42 Yu 7236/3).
K) Belâgat: Şerhü Risâle fî İlmi'l-Me'ânî (Milli Ktb., 06 Hk 3054/6).
Bu arada Tahiyyetü ala şerhi usuli'l-hadis li Davud el-Karsi (İstanbul, Matbaa-i Amire, 1293, 134 s.) adlı bir eser de hatırlatılmalıdır.