Bütçe, devletin bir yıl içinde toplayabileceği tüm gelirleri ve bir yıl içinde yapacağı tüm harcamaları gösterir. Hükümetin bir yıllık programıdır.
Dışarıdan gelen baskılar sonucu (1) Bütçeyi devletin tüm gelir giderlerini kapsayacak şekilde hazırlıyoruz. (2) Orta Vadeli Program (OVP) adı altında üçer yıllık projeksiyonlara (tahminlere) dayalı bütçeler hazırlıyoruz.
Orta Vadeli Programda bütçe yılı ile o yılı izleyen iki yılın (3 yıllık dönem) gelir gider tahminleri yer alıyor.
Devlet Planlama Teşkilatı temel ekonomik büyüklükleri ve hükümetin politikalarını dikkate alarak bir taslak hazırlıyor. Bu taslak Bakanlar Kurulu tarafından kabul edildikten sonra Orta Vadeli Program olarak Resmi Gazete'de yayımlanıyor.
Maliye Bakanlığı da bu Orta Vadeli Program'daki büyüklere göre bütçe taslağı hazırlıyor ve de en geç 15 Ekim'de TBMM'nin tetkik ve onayına sunuyor.
2009 yılı bütçesinin büyüklüklerini belirleyen 2009-2010 ve 2011 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program 28.6.2008 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlandı.
Bütçe OVP'ye dayanıyor
Resmi Gazete'de yayımlanan Orta Vadeli Program'da 2009 yılında ekonominin yüzde 5 büyüyeceği, milli gelirin (GSYH) 773 milyar dolara yükseleceği, 2009 yılı ortalama dolar kurunun 1.43 YTL olacağı, enflasyonun yüzde 7.5 olarak gerçekleşeceği varsayılıyordu.
Orta Vadeli Program'ın yayımlanmasından sonra, bütçe daha TBMM'ye sunulmadan bu temel büyüklükler değişti. 2008 yılından önceki yıllarda da böyle oluyordu ama, 2008 yılında Orta Vadeli Program hazırlandıktan sonra ortaya çıkan küresel kriz fırtınası, sadece Türkiye için değil, tüm ülkeler için 2009 yılının ve sonraki yılların beklentilerini altüst etti.
- Bütçenin doğruluğu, vergi geliri ve diğer gelirlerin doğru olarak tahminine bağlıdır. Vergi geliri ve diğer gelirler ise büyümeye bağlıdır. 2009 yılı için büyüme yüzde 4 olarak tahmin edilmiştir. (Orta Vadeli Program'da büyüme hedefi yüzde 5 idi. Bütçe hazırlanırken yüzde 4'e indirildi.) Dünyadaki krizin etkisinde ekonomi yüzde 4 oranında büyümezse, vergi gelirleri tahmini tutmaz.
- 2008 yılı enflasyon hedefi (TÜFE artışı) yüzde 7.5 olarak kabul edilmiştir. Eğer enflasyon daha yüksek olursa, harcamalar için ayırılan ödenekler yetmez. Örneğin, memura belli oranda bir zam öngörüldükten sonra, enflasyon nedeniyle zam oranı artırılırsa, ödenek sorunu ortaya çıkar.
- Dolar fiyatı (ortalama dolar kuru) 1.43 olarak kabul edilmiştir: Dolar fiyatı artarsa gider kalemleri büyür.
2009 yılı için tahmin yapmak zor
Önemli olan, bütçenin genel gelir/gider dengesini tutturmaktır. Daha sonra olası gelirin paylaşımı konusu gündeme gelir. 2009 yılı için 262 milyar YTL gider, 248 milyar YTL. gelir tahmini yapılmıştır. Açık 13 milyar YTL olarak tahmin edilmiştir. 2008 yılında 174 milyar YTL olacağı tahmin edilen vergi gelirinin 2009 yılında yüzde 26 artışla 220 milyar YTL'ye çıkması, 2008 yılında 56 milyar YTL olacağı tahmin edilen faiz ödemelerinin 2009 yılında 57 milyar YTL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.
Bugünkü belirsizlik ortamında bütçede yer alan bu rakamların ne kadar gerçekçi olduğunu kimse tahmin edemez. Ne var ki devlet işleri durmuyor. Bütçenin zamanında (o gün için gerçekçi sayılan bilgilerle) hazırlanması şart.