Bursa’da Demirtaş ve Bursa Organize Sanayi Bölgesi’ni gezdim. Etay Giyim Sanayii’nin fabrikasında BUSİAD Başkanı Arif Özer’e Bursa’da sanayi kuruluşlarının ne durumda olduğunu sordum. Bana anlatılana göre, otomotiv sanayinde hareket epey süre önce başlamış. Tekstil ve giyim sanayi ise yeni yeni hareketleniyor. Makine sanayinde durum kötü. Gıda sanayi krizden en az etkilenen sektör. Bursa ekonomisi 4 üretim dalında kümelenmiş (1) Otomotiv ve otomotiv yan sanayi, (2) Tekstil ve giyim sanayi, (3) Makine sanayi, (4) Gıda sanayi.
Otomotiv ve otomotiv yan sanayi, tekstil ve giyim sanayi ile makine sanayi dış pazara çalışıyor. Üretimin yüzde 80’i ihraç ediliyor. Bu nedenle dış pazarın kriz nedeniyle daralması Bursa ekonomisini çok etkilemiş.
Ben “işler kötü” denildiğinde aynı soruyu sorarım, “Daha önce 100 idi ise şimdi kaç?” derim. Bursa’da bu soruma verilen cevap “Önce 100 idi ise, şimdi 60” şeklinde.
Bursa’da 9 organize sanayi bölgesi var. Krizden ilk etkilenen otomotiv yan sanayicileri olmuş. “Üretim hızla artarken, 2008’in son 3 ayında kriz nedeniyle frene basılınca büyük sarsıntı yaşandı. Kriz daha sonra tekstil ve giyim ile makine sanayini vurdu. 90 bin işçi işinden oldu” diyorlar.
Ümit işaretleri çoğaldı
İspanya, İtalya ve Almanya’da hurda indirimi ile otomotiv talebi canlanır gibi olunca, Bursa’da da 2009 Temmuz’dan itibaren önce otomotiv sanayinde ve ona bağlı olarak da yan sanayide hareket başlamış. Otomotiv ve otomotiv yan sanayi eski kapasitelerinde çalışmıyor ama hareket devam ediyor. Örneğin Renault 71 bin adetlik yeni bir sipariş almış. Bunun anlamı fabrikanın 50 günlük üretimi garantilemesi imiş. Tekstil ve giyim sanayinde de “eski güzel günleri” hayal eden yok ama ümit ışığı var. Avrupa’da değişik şehirlerde düzenlenen fuarlara katılanlar talebin uyanmaya başladığını söylüyor.
Bu anlatılanların rakama dökülmesini istedim. Otomotiv ve otomotiv yan sanayi ile tekstil ve giyim sanayinde krizde yüzde 35’lere inen kapasite kullanım oranı şimdilerde yüzde 65’lere çıktı. Ama “Normal kapasite kullanım oranı olan yüzde 80’in çok altındayız” diyorlar.
İçeride kamuoyunun pek haberdar olmadığı makine imalat sanayi Bursa ekonomisi için büyük önem taşıyor. Durmazlar, Ermeksan ve Baykal Makine gibi büyük kuruluşlar Avrupa pazarına dönük ileri teknolojide makine üretiyor. Bu sektörde işler henüz açılamamış durumda.
Şartlar değişimi zorunlu kılıyor
İplik, dokuma ve boyama sektörleri, ucuz ithalat ile rekabet edememekten yakınıyor. Büyük iplik dokuma ve boyama tesisleri zaten kapanmış veya kapanmak üzere. Yaşayanlar ve umut taşıyanlar giyim/konfeksiyon sanayicileri ile özel/farklı dokuma yapanlar. Parlamış Teksil Sanayii’nden Bülent Parlamış anlattı: “Krizde modernizasyona, verimliliğe, araştırma ve geliştirmeye yöneldik. Müşteri ve ürün elemesi yaptık. Katma değeri yüksek farklı malları üretiyoruz. Eskiden müşterinin koleksiyonuna göre üretim yapardık. Şimdi araştırma, geliştirne ve tasarıma dayalı kendi koleksiyonumuz ile ihracat pazarlarını zorluyoruz.”
Bursa’da konuştuğum sanayiciler genelde aynı şeyi söylüyorlar: “Kriz eski düzeni değiştirdi. Yeni düzene uyabilen yaşayacak. Yeni düzende her üretileni yüksek kâr ile satmak imkânsız. Maliyeti düşürmek, verimliliği artırmak, az kâra razı olmak şart.”
Bursa’da sanayiciler katma değeri yüksek, araştırma ve geliştirmeye ve tasarına dayalı üretim ile Çin ve Hindistan gibi ucuz mal satanlar karşısında rekabet güçlerini koruyacaklarına inanıyorlar.
Ekliyorlar: “Kriz çok şeyi değiştirdi. İşadamı, sanayici, üretici bu değişime uymaya başlıyor. Ancak Ankara bu değişimi göremiyor, değişim gereğini anlayamıyor. Mevcut bürokratik yapının ve mevzuatın da bu değişimin önünü açacak şekilde düzenlenmesi zorunluluğu var.”