Yaklaşık bir yıl önce “Tüpraş, Ford, Oyak-Renault, Arçelik, Tofaş (TOP%) ve Pandemi Gölgesinde Bir Yılın Özeti…”başlıklı yazımı sizlerle paylaşmıştım. Bazı rahatlamalar olsa da pandeminin etkilerinin devam ettiği bir yılı daha geride bıraktık ve İstanbul Sanayi Odası (İSO), sanayi sektörünün devler ligini belirleyen ve 1968 yılından bu yana aralıksız yapılan “Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması”nın 2021 yılı sonuçlarını açıkladı.
Odakule’de Fazıl Zobu Meclis Salonu’nda düzenlenen basın toplantısında İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan tarafından 54.sü açıklanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması” basın mensuplarıyla paylaşıldı.
Başkan Bahçıvan sözlerine: “Bildiğiniz gibi dünyamız son iki yıldır adeta bir kara delikten geçiyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün 11 Mart 2020 tarihinde yaptığı “pandemi” açıklamasından bu yana Covid-19 ile yattık, Covid-19 ile kalktık. Bugün ise salgın için henüz “son buldu” denmese de etkileri çok şükür büyük ölçüde azaldı. ”diyerek başladı ve Şöyle devam etti:
“Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasının kökleri 1960'lı yıllara kadar uzanıyor. İlk kez 1968 yılında "100 Büyük Firma" olarak açıkladığımız çalışmamızın kapsamı, gelişen ekonomimiz ve serpilen sanayimiz ile birlikte 1978 yılında 300 kuruluşa, 1981 yılında ise 500 kuruluşa çıkarılmıştı. O tarihten itibaren her yıl İSO 500’ü ve 1998’den bu yana da İSO İkinci 500’ü kamuoyu ile paylaşıyoruz.”
Başkanın konuşmasından hareketle sizlerle rapora ilişkin önemli gördüğüm bazı verileri paylaşmak istiyorum:
2020 Yılında Daralan (%3.1) Dünya ekonomisinde Hızlı Toparlanma…
Yukarıda ifade ettiğim yazımda bir yıl önce “Büyümeye Pandemi Molası” başlığıyla Dünya’da ve Türkiye’de pandemi etkisini anlatmaya çalışmıştım. Pandeminin “en ağır geçen ilk yılında, dünyada birçok endüstride üretim önemli ölçüde gerilemişti. Enerji kullanımı ve lojistik durmuş, tedarik sorunları had safhaya çıkmıştı. Bu süreç büyüme rakamlarında da kendini göstermiş ve dünya ekonomisi yüzde 3,1 daralmıştı. Fakat bu daralmayı 2021 yılında yüzde 6,1 ile hızlı bir toparlanma izledi.”
Tabii ki bu büyümeye bakıp her şeyin güllük gülistanlık olduğunu söylemek mümkün değil. Başkan Bahçıvan’ın ifadeleriyle: “Bu büyüme, talepteki güçlü artış ile gerçekleşirken artan tedarik sorunları uzun bir aradan sonra yüksek enflasyonu dünya ekonomisinin gündemine taşıdı. Yaşanan enflasyonun yanı sıra Covid-19 salgınının yaratmış olduğu derin travmalar, büyümenin kapsayıcılığını sınırlarken ülkeler ve sosyal gruplar arasında var olan dengesizlikleri daha da artırdı.”
Türkiye ekonomisi ise % 11’lik bir büyüme ile 2021 yılında son 10 yılın en güçlü performansını sergiledi…
Ekonomimiz 2021 yılının tüm çeyreklerinde yüksek büyüme oranları yakaladığı bu durumun özellikle dış talepteki artıştan kaynaklandığının altını çizmek gerekir.
“2021 yılında küresel tedarik zincirlerindeki değişimin ivme kazandırdığı ihracat ile birlikte sanayi üretimindeki keskin artış ve hızlanan yatırımlar da büyümeye katkı sağladı. İhracatta yüksek artışı sağlayan ana unsur, Türk sanayisinin dünya genelindeki alıcılar için önemli bir alternatif üretici olarak öne çıkması sonucu ortaya çıkan ilave tedarik talebi oldu.
Diğer yandan yurt içinde salgına karşı yürütülen başarılı aşı uygulamaları sonrasında iktisadi ve sosyal faaliyetlerde kısıtlamaların kademeli olarak kaldırılması ve buna bağlı olarak genişleyen iç talep de ekonomik büyümeyi destekleyen önemli bir faktördü.
Bütün bu gelişmelerin etkisiyle sanayi sektörü yüzde 16,6 imalat sanayi ise yüzde 17,2 büyüyerek ekonominin genelinden pozitif ayrıştı ve büyümeye de en yüksek katkıyı sağlayan sektör oldu.”
Üretimden Satışlarda %78 Artış…
İhracattaki güçlü büyümenin de etkisiyle İSO 500’de üretimden satışlar, 2020’deki 1,2 trilyon lira olan seviyesinden, yüzde 73,8’lik artışla 2021 yılında 2 trilyon lirayı geçti.
İhracat 250 Milyar Doları Aştı…
2021 yılı büyümesinde ihracatın en güçlü ivmeyi yarattığını söyleyebiliriz. Küresel ticaretteki canlanma ve Türkiye’ye yönelik ilave tedarik talebi sonucu Türkiye’nin 2021 yılı ihracatı yüzde 32,8 oranında artarak 225 milyar doları aştı.
Aynı dönemde İSO 500’ün ihracatı da yüzde 33,9’luk artışla 85,8 milyar dolara ulaştı. Bu tabloda İSO 500’ün ihracat artışı, Türkiye genelinin 1,1 puan üzerinde gerçekleşti. Böylece hem Türkiye hem de İSO 500 ihracatı tarihsel rekor kırmış oldu.
İhracatımızın %38,1’i İSO 500’den…
Aşağıdaki grafikte ise İSO 500’ün Türkiye genel ve sanayi ihracatı içindeki payı yer alıyor. Görüldüğü gibi İSO 500 2021 yılında Türkiye ihracatının yüzde 38,1’ini, sanayi ihracatının ise yüzde 39,4’ünü gerçekleştirmiş durumda.
500 Firmanın 464 Tanesi İhracat Yapıyor…
İSO 500’de yer alan firmalar açısından ihracat her yıl olduğu gibi 2021’de de listede yer almak açısından önemli bir rol oynadı. İhracat yapan kuruluşların sayısı 464 ile yüksek seviyesini korudu.
ARGE Harcamalarında Durum…
İSO 500’de AR-GE harcaması yapan kuruluş sayısına bakıldığında; 2013’ten itibaren görülen kademeli artışın 2018’den sonra durağanlaştığı görülüyor. 2019’da 262, 2020’de 271 olan AR-GE yapan kuruluş sayısı 2021’de 265 oldu.
Buna Karşın;
2021 yılında İSO 500’ün AR-GE harcamalarına baktığımızda 2020 yılına göre ise %44’lük bir artış kaydettiğini ve 9 milyar seviyesine ulaştığını görüyoruz.
İstihdam ve Maaşlarda Artış…
Sanayi, sürdürülebilir ve nitelikli istihdam açısından hiç kuşkusuz en önemli sektördür. Bu nedenle sektörün istihdam performansı tüm ekonomimiz açısından son derece değerlidir. Verilere baktığımızda İSO 500’ün istihdamının 2021 yılında yüzde 5,6 artarak 757 bin 24 kişiye yükseldiğini görmekteyiz. Aynı yılda ödenen maaş ve ücretlerdeki artış ise yüzde 33 dolaylarında gerçekleşmiş olduğu görülmektedir.
Anadolu Lehine Büyüme…
Türkiye’de sanayinin başta İstanbul olmak üzere Marmara Bölgesi’nde yoğunlaştığı bilinen bir gerçektir. Ancak İSO 500’de yer alan kuruluşları bağlı olduğu oda bilgilerine göre sıraladığımızda bu tablonun giderek Anadolu lehine gelişmekte olduğunu memnuniyetle müşahede ediyoruz.
Son yıllarda sayısal olarak düşüş eğiliminde olmasına karşın en büyük pay 158 firma ile halen İstanbul Sanayi Odası’na ait. İstanbul’u 41 kuruluş ile Kocaeli Sanayi Odası ve 40 kuruluş ile Ege Bölgesi Sanayi Odası izliyor. Bu odalarımızın ardından ise 33’er kuruluş ile Ankara Sanayi Odası ve Gaziantep Sanayi Odası, 18 kuruluş ile Kayseri Sanayi Odası ve 16 kuruluş ile de Bursa Ticaret ve Sanayi Odası takip ediyor.
2021 Yılının En Büyük 10 Sanayi Kuruluşu…
2021 yılında ilk 10 büyük kuruluş arasında yer alan firmalar bir önceki yıla göre değişmezken sıralamalarda farklılıklar yaşandı. Yani ilk onda yer değişikliklerine rağmen bir değişiklik olmadı.
2021 yılında üretimden satışlara göre en büyük kuruluşumuz 136,8 milyar liralık satışlarıyla Tüpraş oldu. Bu kuruluş uzun yıllardır sürdürdüğü liderliğini geçtiğimiz yılda da devam ettirdi.
Yine üretimden satışlara göre 67,3 milyar lira ile “Ford Otomotiv” ikinci sıradaki yerini korudu.
Üçüncü sırada yer alan kuruluşumuz değişti ve bu sıraya 55,2 milyar liralık üretimden satışlarıyla üç sıra birden yükselen “Star Rafineri” geldi.
Dördüncü sırada yer alan “Toyota Otomotiv” 46,2 milyar liralık üretimden satışlarıyla geçen seneki yerini koruyan bir diğer firma oldu.
Beşinci sıraya 38,7 milyar liralık üretimden satışlarıyla geçen yıl listenin 10. sırasında yer alan “İskenderun Demir ve Çelik” yükseldi.
Altıncı sırada isminin açıklanmasını istemeyen bir kuruluş yer aldı.
“Ereğli Demir ve Çelik” 2021 yılında 36,8 milyar liralık üretimden satışlarıyla iki sıra yükselerek yedinci sırada yer aldı. “Arçelik” ise 35,8 milyar lira ile sekizinci oldu.
Dokuzuncu sırada 34,4 milyar lira ile “Oyak-Renault” yer alırken 10. sırada da 26,6 milyar liralık üretimden satışlarıyla “TOFAŞ” yer buldu.
Listede yer alan tüm firmaları incelemek için tıklayabilirsiniz.