Dünyanın sayılı koleksiyonları arasında yer alan ve pek çok örneği yayınlanmamış Kur'an-ı Kerim'lere sahip Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Kur'an'ın indirilişinin 1400. yılında Kültür Bakanı Ertuğrul Günay tarafından açıldı.
Müzede, dünya üzerinde en fazla nüshası hazırlanan kitap olma özelliğine sahip olan Kur'an-ı Kerim'in yanı sıra birçok Türk-İslam eseri sergilenecek. Eserler 1 Aralık 2010 tarihine kadar görülebilecek.
Sultanahmet Meydanı'ndaki Türk İslam Eserleri Müzesi'nin açılışına; Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Fener Rum Patriği Bartholomeos, Diyanet İşleri Başkanı Ali Barrdakoğlu, İstanbul Müftüsü Mustafa Çağrıcı'nın yanı sıra yaklaşık 250 davetli katıldı.
Dünyanın en büyük müzelerinden Louvre Müzesi İslam Sanatları Küratörü Sophie Makariou, İngiliz National Museum İslami ve Çağdaş Ortadoğu Müdür Yardımcısı Venetia Porter ve Berlin İslam Sanatları Müzesi'nden Yardımcı Araştırmacı Filiz Çakır da koleksiyonu yakından görmek için İstanbul'a geldi. Patrik Bartholomeos ile eserleri inceleyen Bakan Günay, müze görevlilerinden eserlerle ilgili bilgi aldı.
Gezinin ardından müzeyle ilgili basın mensuplarına bilgi veren Bakan Günay, "Türk-İslam eserleri eşsiz eserlere sahip. Ancak, bu eserlerin güzelce ele alınıp, sergilenmesi gerekiyordu. Sergide İslam eserleri çalışanlarının büyük emeği var. Tarih boyunca Kur'an-ı Kerim'in muhafazalarının kayıt altına alınışının bir tür serüveni burada. Sergide Kur'an-ı Kerim'in eşsiz eserleri mevcut. Kutsal kitapların mazrubu zarfından daha önemlidir. Bunu aklımızdan çıkarmamız gerekiyor. Aramızda patrik hazretleri ve diyanet işleri başkanı da bulunuyor. Bu Ramazan ayının dünyaya örnek olacak şekilde barış ve kardeşlik ortamına dönüşmesini Allah'tan diliyorum. Allah ağız tadımızı bozmasın." diye konuştu.
Küratörlüğünü Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nden Sevgi Kutluay ve Ali Serkander Demirkol'un yürüttüğü sergide, sanatseverler pek çok ilki birarada görecek.
Bunlardan biri de, Kur'an'ın ilk el yazmaları olarak kabul edilen ve 'Şam Evrakı' olarak bilinen ceylan derisi el yazmaları… Koleksiyonun Şam Evrakı olarak adlandırılması, Şam Emevîye Camii'nden getirilmesinden kaynaklanıyor.
19. yüzyıl sonunda cami büyük bir yangın geçirince evrakların pek çoğu harap olmuş, kurtarılan belgeler arasından seçilenler 1911'de İstanbul'a Topkapı Sarayı'na getirilmişti. Koleksiyon, 1913'te Evkaf-ı İslamiye Müzesi (bugünkü adıyla Türk ve İslam Eserleri Müzesi) kurulunca Topkapı Sarayı'ndan müzeye gönderilmişti.
Şam Evrakı Koleksiyonu, parşömen ve deri cilt örneklerinden oluşuyor. Yaklaşık 250 bin civarında Kur'an sayfasından oluşan Şam Evrakı Koleksiyonu'nun içinde dikkat çekenler arasında, ceylan derisi üzerinde kûfi hatla yazılmış yapraklar sıralanıyor. Bu yapraklar arasında, ahşap iskelet üzerine deri geçirilerek yapılmış en erken cilt örnekleri de bulunuyor.
Şam Evrakları arasındaki Kur'an-ı Kerim yaprakları sanatsal özelliklerinin yanı sıra, bilinen, üzerinde tarihli bir vakıf kaydı bulunan en erken örnekler olması nedeniyle de büyük ehemmiyet taşıyor.
Bu örneklerdeki tarih, Hicri 262, Miladi 875-876 yıllarını gösteriyor. Evraklar üzerinde araştırmalar, 1964 yılından bu yana ağırlıklı olarak yabancı araştırmacılar tarafından yürütüldü. Bu sergi ile birlikte ilk defa çeşitli sergi ve yayınlarda yer alan birkaç yaprak dışında, yaklaşık 50 eser, koleksiyonun ünik parçaları olarak gün yüzüne çıkarılmış olacak.
Bu sayede, yabancı yayınlar aracılığıyla bilim dünyasına tanıtılan Kur'an-ı Kerim sayfaları ilk defa bu sergi ile Türkiye'de sanatseverlerle buluşacak. Sergide ayrıca Emevî ve Abbasî dönemindee tarihlenen kutu ciltler, parşömen üzerine yazılmış rulo Kur'an-ı Kerim örnekleri ve Kur'an sayfaları da yer alıyor.
HAT VE SUFİ SANATLARIN EN İYİ ÖRNEKLERİ SERGİLENİYOR
Türk İslam Eserleri Müzesi'nde Kur'an cüzleri ile birlikte yaklaşık 1500 adet eser bulunuyor.
Bunlar, camiler, türbeler ve kütüphanelere vakfedilen eserlerden oluşuyor. Bu eserler arasında Hz. Osman ve Hz. Ali'ye atfedilen 'Mushaf'ların da bulunduğunu belirten Türk ve İslam Eserleri Müzesi Müdürü Seracettin Şahin, koleksiyonun hat, tezhip ve cilt sanatını tarihsel süreci içinde izlemeye olanak sağladığını vurguladı.
Şahin, şöyle devam etti:
"Sergi, İbni Bevvap'tan Yakut el Mustasimi'ye, Suhreverdi, Seyrafi, Şeyh Hamdullah, Ahmed Karahisari, Hâfız Osman, Kazasker Mustafa İzzet gibi yaşadıkları döneme damgasını vuran hattatların ve onların yetiştirdiği öğrencilerin eserlerini tanımaya da imkân sağlıyor. Ayrıca, İslam coğrafyası içinde kitap sanatları söz konusu olduğunda en fazla nüshası hazırlanan kitap olmasına karşılık, her biri büyük titizlikle hazırlanan Kur'anlar, hazırlandıkları tarih ve coğrafyanın sanat ortamını da günümüze taşıyor. Bu nedenle Türk İslam Eserleri koleksiyonu farklı tarihlerde farklı coğraflarda hazırlanan Kur'an örnekleriyle dünya literatürüne geçmiş bir koleksiyondur."
Kur'an'ın Kadir Gecesi indirilmeye başlandığını da hatırlatan Şahin, "Biz de 5 Eylül'e denk gelen Kadir Gecesi günü eserlerin ziyaretçisiyle buluşmasının anlamlı olacağını düşündük. Bu kültürel mirasın bize ulaşmasını sağlayan sultanlar, hanım sultanlar, hattatlar, müzehhipler (tezhip sanatçısı), mücellitler (cilt sanatçısı), cetvelkeşler ve adını bilemediğimiz emeği geçenleri de yad etmeyi amaçladık." dedi.
SULTANLARIN KURANLARI SERGİDE
Sergilenecek olan Kur'an-ı Kerimler, aynı zamanda üzerindeki kayıtlar ve mühürler açısından da belge niteliği taşıyor. İlhanlı Sultanı Olcayto, Memlük Sultanı Kayıtbay gibi sultanların hazinesi için hazırlanan cüzler ve Kur'an-ı Kerim'ler, dönemin sultanlarının kitap sanatlarına düşkünlüğünü göstermesinin yanı sıra, Kur'an-ı Kerimlerin sanat kalitesi, Kur'an'a verilen önemin de göstergesi sayılabilir.
Kanuni Sultan Süleyman ve Sultan I. Ahmed gibi Osmanlı sultanlarının, inşa ettirdikleri camilere vakfetmek için hazırlattıkları Kur'anlar, özellikle Rüstempaşa, Pertevniyal Valide Sultan, I. Mahmud, Sultan Abdülmecid gibi sultanların okunmak üzere cami ve türbelere vakfettikleri Kur'anların yüksek sanat özellikleri, Osmanlı döneminde de Kur'an-ı Kerim'e verilen önemin güzel örneklerini yansıtıyor.
KOLEKSİYONERLER İÇİN ÖZEL KATALOGLAR HAZIRLANDI
Kur'an Sergisi için hazırlanan katalog da serginin ebedileştirilmesi anlamında bir ilk olacak. Bugüne kadar münferit olarak yayınlanan, bazıları ise hiç yayınlanmayan Kur'anlar ilk kez toplu olarak bu katalogda yer alacak.
Pek çok kişi için başvuru kitabı niteliği taşıyacak katalogda ayrıca, Kur'an'ın indirilmesi ve toplanması, Kur'an ve Hz. Muhammed (S.A.V.), hat sanatı ve hattatlar, tezhip ve cilt sanatı ile ilgili makaleler de yer alacak.
CİHAN