İşte o öneriler:
- Başbakan DTP lideri Türk ile görüşsün.
- Kürtçe yer isimleri iade edilsin.
- Yasaklı ekim alanları tarıma açılsın.
- Cezaevlerindeki görüşte Kürtçe yasağı kalksın.
- Korucu alımı durdurulsun.
- Kürt basını üzerindeki baskılar kalksın.
- Üniversitelerde Kürt Enstitüleri kurulsun.
- Üniversitelerde seçmeli Kürtçe dersi konulması
- TRT Şeş’e yasal güvence getirilsin.
- Seçimde Kürtçe siyasi propaganda yasağı kalksın.
- Kürtçe vaaz serbest kalsın.
- Öcalan’ın cezaevi koşulları iyileştirilsin.
- Devlet tiyatrolarında Kürtçe oyun sergilensin.
- Arıcıların güvenlik gerekçesiyle yer değiştirilmesinin engellenmesi durdurulsun
- Dağlardaki ‘milliyetçi sloganlar’ silinsin.
- Bölgeye Kürtçe bilen personel atansın.
- 12 Eylül döneminde Diyarbakır Cezaevi’ndeki işkenceler için devlet özür dilesin.
- Operasyonlarda ölen PKK’lıların cenazeleri ailelerine verilsin.
- Operasyonlara ara verilmesi, PKK’nın da mayınlı tuzaklar kurmaktan ve saldırılardan vazgeçmesi.
- Bölgedeki mayınların temizlenmesine hız verilmesi.
- Terör ve Terörle Mücadele’den doğan zararların karşılanması hakkındaki kanuna başvuru süresi uzatılsın.
Küçük dev adımlar
Türkiye’nin son 30 yılı, binlerce askerin şehit edilmesine, köylerin boşaltılmasına, sivil insanların katledilmesine, göçe, drama ve 20 bini aşkın PKK’lının öldürülmesine tanıklık etti. İktidara gelen her hükümet farklı yaklaşımlarla soruna çözüm aradıysa da geçen 30 yılda Kürt sorunu hep gündemin ilk sıralarında yer aldı.
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Prag’dan dönerken kendisini izleyen gazetecilere, “İster terör, ister Güneydoğu, ister Kürt meselesi deyin, bu, Türkiye’nin en önemli. O yüzden iyi şeylerin olacağına inanıyorum. Bir fırsat var, fırsatın kaçmaması lazım” dedi. Başbakan Erdoğan ise görüştüğü Radikal Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni İsmet Berkan’a süren çalışmalarla ilgili çeşitli işaretler verdi. Berkan, bunları dünkü köşesinde yazdı. Erdoğan’ın DTP’li Ahmet Türk’ün randevu talebine olumlu yanıt verebileceğini yazan Berkan, atılacak adımlar arasında Kürtçe köy isimlerinin geri verilmesi, özel televizyonlardan Kürtçe yayında süre sınırlamasının kaldırılması gibi unsurların bulunabileceğini aktardı.
DTP: Önce diyalog
Taraf, atılabilecek ilk adımların neler olabileceğini DTP ve AKP milletvekilleri ile eski siyasetçilere sordu. DTP Milletvekili Hasip Kaplan, öncelikle çatışmasızlık ortamının sağlanmasını isterken, Diyarbakır Milletvekili Akın Birdal ise ilk iş olarak Başbakan Erdoğan’ın DTP’nin görüşme talebine olumlu yanıt vermesini istedi. Kaplan ve Birdal, ‘Anayasal reformu, dil ve kültür yasaklarının kaldırılması ve hakların güvenceye bağlanması. Bölgesel dengesizlikle ilgili sosyo-ekonomik ayrı bir proje. Eve dönüşlerin sağlanması, demokratik bir seçim sistemi ve siyasi partiler yasasının çıkarılması’ talebini dile getirdi. Milletvekili Aysel Tuğluk ise Abdullah Öcalan’ın muhatap alınması gerektiğini savundu.
AKP: PKK silah bırakmalı
AKP Diyarbakır Milletvekili Abdurrahman Kurt öncelikli olarak PKK’nın şartsız silah bırakması gerektiğini söyledi. Kurt’un önerileri şöyle: “Sivil, demokratik bir anayasa gerekir. İkincisi acilen örgütün kayıtsız şartsız silahlı hareketi bıraktığını ilan etmesi gerekiyor. DTP’nin sivil, demokratik, özgür irade gösteren bir parti olduğunu gösterip, bunu temellendirdiğini ve özgür iradesinde yetkin olduğunu ortaya koyması gerekir.”
AKP Batman Milletvekili Mehmet Emin Ekmen, sadece Kürtler üzerinden değil tüm etnisiteleri kapsayacak bir anayasal vatandaşlığın teminat altına alınmasını isterken, AKP İstanbul Milletvekili Mehmet Domaç ise şu önerilerde bulundu:
“Dağdakilerden teröre bulaştırılmamış olanların mevcut yasaları kolaylıklar sağlayarak dönüşleri sağlanabilir. Bölgesel kalkınma için sosyo-ekonomik reformlar gerekiyor. Tarımı ortaya çıkarabilmek için sulama kanallarının yapılması lazım.”
TESEV’den ‘Yol Haritası’
TESEV Demokratikleşme Programı’nın yürüttüğü Kürt Sorunu Projesi kapsamında, Aralık 2008’de yayımlanan “Kürt Sorununun Çözümüne Dair bir Yol Haritası: Bölgeden Hükümete Öneriler” raporunda özetle şunlara yer vermişti:
- Ülke içi ve sınır ötesi bütün operasyonlar bir an önce durdurulmalıdır.
- PKK militanlarının silahlarını bırakmasını teşvik edecek bir yasal düzenleme yapılmalıdır. Böylesi bir yasa hazırlanırken geçmişteki hatalar tekrar edilmemeli,
- Anayasa ile Milli Eğitim Temel Kanunu değiştirilerek tüm eğitim kurumlarında Kürtçenin ikinci dil veya seçmeli dil olarak kullanılabilmesinin önü açılmalıdır.
- Çocuk yoksulluğunun en önemli boyutu olan beslenme sorununu hafifletmek amacıyla okullarda en azından bir öğün ücretsiz sıcak yemek verilmelidir.
- İlköğretim okullarında her hafta yapılan törenlerde okutulan ve “Türküm, doğruyum” diye başlayan ant kaldırılmalıdır.
- Devlet, genel olarak topluma, özel olarak Kürt halkına yönelik en azından bir özür borcu olduğunu unutmamalıdır.
- Tarafsız, bağımsız bir hakikatleri araştırma komisyonu oluşturulmalıdır.
Aydınlar yol gösterdi
Mehmet Altan (Akademisyen): Yerleşim birimlerine Kürtçe adları iade etmek gerekir. Genel affın başlatılması lazım. Anayasanın 66. maddesindeki 12 eylül vatandaşlık tanımını bir ırka dayandırmadan yapmak gerekir. Barajın düşürülmesi olabilir. Bir şekilde DTP’nin de Türkiye halkının iki buçuk milyonunun oyuyla gelen bir olup, buna karşı özenli davranmak olabilir. Kürtçe seçmeli ders olabilir her tarafta. Kürdoloji olabilir. Devletin, Kürt dilinin ve Kürt kültürünün önünü açacak pratik etkin önlemler geliştirmeli.
Ali Bulaç (Yazar): 25 yıldır süren bir çatışma ortamı var. Sivil siyasetin tamamiyle insiyatif alması gerekir. Fakat bunu siyasiler tam olarak yapamıyorlar. PKK ve asker arasında insanlar sıkışıp kalıyorlar. Diylaog çok önemli. Geliştirilmesi lazım. Başbakan Ahmet Türk’ün elini sıkmıyor ve konuşmuyor. Meşru bir partinin lideri olarak görülmeli. Bir görevde aydınlara düşüyor. Kürt sorununa müdahil olan tarafların sorunu geniş bir yelpazede tartışılmalı.
Ümit Fırat (Yazar): Hasan Cemal’in Murat Karayılan’la yaptığı röportajda yaptığı bazı açıklamalar var. Bu açıklamalara ilk olumlu cevabı da Gül’ün Hasan Cemal’i köşke davet etmesi ile gördük. Bunlar iyiye gidiş işaretleridir. Türkiye’de Kürt meselesinin çözümü konusunda söylenmemiş bir şey yok. Mesele bunların hayata geçireceği zeminlerin olmasıdır. PKK bu süreçte kendi örgütünü kontrol ettiğini ortaya koymalıdır.
Mithat Sancar (Akademisyen): İlk önce cumhurbaşkanı, hükümetin ve genelkurmayın bir araya gelip PKK’nın silah bırakması için elverişli şartların bir ortaya koyması gerekir. Silah bırakma sürecine PKK’nın da doğrudan dahil edilmesi gerekir. Koruculuk sisteminin aşamalıda olsa bitirileceğine dair bir planında hazırlanması gerekir. Yerel radyo ve televizyonlarda Kürtçe üzerindeki baskıların kaldırılması gerekiyor.
Murat Çelikkan (Yazar): Toplumsal uzlaşma ve barış için savaş, militarizm, biz ve ötekiler dilinden vazgeçilsin. Siyasiler, devlet görevlileri olmak üzere cumhurbaşkanı, genelkurmay başkanı, hükümet üyeleri başkanları barış, uzlaşma ve demokratik çözüm için komu oyunu hazırlamak adına sürekli açıklama yapsın. Böyle bir uzlaşmanın sağlanabilmesi için bir genel af konusunda ne yapılabileceği ciddi bir biçimde tartışılsın.
Fuat Keyman (Akademisyen): Devletin inandırıcı olması için Kürt sorununun varlığını kimlik sorunu olarak gördüğünü ilan etmesi gerekiyor. Başbuğ’un bahsettiği dağdan indirme planının başlaması gerekiyor. İşsizlik ve yoksulluk, kimlik talepleri, anadil hakkı ve birinci sınıf vatandaşlık ile bölgede ki silahların susması sürecin normale dönmesi gibi sosyal adalet boyutlarının irdelenmesi gerekir. Bunun için bölgede ki aktörler devreye girmelidir. Erbil’deki benzeri bir konferansın Türkiye’de de yapılması bu anlamda önemlidir.
Nevzat Çiçek (Gazeteci): PKK silahı bıraktığını teyit etmeli ve ordu operasyonları durdurmalı. Kürtçe’nin kullanımıyla ilgili yasaklar kaldırılmalı, Öcalan’ın durumu ile ilgili bir iyileştirme yapılmalı.
(Taraf(