Çin ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Afrika'ya yaptığı silah satışını karşılaştıran bir araştırmada ilginç sonuçlar ortaya çıktı.
Ancak araştırma sonuçları bazı uzmanlar tarafından eleştiriliyor.Gelişmekte olan ülkeler uzun yıllar boyunca sadece demokratik Batılı devletler ile işbirliği yapma imkânı buldu.
Ancak artık uluslararası arenada güçlü bir ortak olarak Çin de yer alıyor. Özellikle de Afrika'daki diktatörler, hükümetin yönetim şekli ve insan hakları konularını pek sorgulamayan Çin ile işbirliği yapmaktan memnunlar.
Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki insan hakları savunucuları, siyasetçiler ve medya Çin'i, Afrika'daki demokratik gelişimi baltalamakla suçluyor. Norveç Trondheim Bilim ve Teknik Üniversitesi'nden siyasal bilimciler ındra de Soysa ve Paul Midford, bu suçlamaların ne kadar gerçeği yansıttığını ortaya çıkartmak için bir araştırma yaptı. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün verilerini temel alan araştırmacılar, 1989-2008 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri ve Çin'in silah satışına ilişkin bilgileri karşılaştırdılar.
Araştırmanın sonuçları
ındra de Soysa, elde ettikleri sonucun şaşırtıcı olduğunu söylüyor. "Çin'in Amerika Birleşik Devletleri'ne kıyasla otokratik devletlerle daha az silah ticareti yaptığı sonucuna ulaştık. Çin, Zambiya gibi görece demokratik ülkelere silah satıyor. Amerika Birleşik Devletleri ise örneğin hiç de demokratik olmayan Mısır'a silah satışında bulunuyor."
Mısır, 1989-2008 yılları arasında satın aldığı silahların yüzde 90'ını Amerika Birleşik Devletleri'nden sağladı. Mısır, Ortadoğu sorununun çözümünde Washington'un önemli müttefiklerinden birini oluşturuyor.
Bunun yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri için Süveyş Kanalı üzerindeki ticari yolun denetimi büyük önem taşıyor. Buna karşılık Çin ise talebin geldiği neredeyse her ülkeye satış yapıyor. Batılı ülkelerin bütün eleştirilerine rağmen, Sudan da Çin'in silah sattığı ülkeler arasında bulunuyor. Araştırma, Rusya'nın 2001-2008 yılları arasında Sudan'a, Çin'den beş kat fazla silah sattığını gösteriyor. de Soysa, bu sonuçlara rağmen, Çin'i savunmadıklarını vurguluyor. "Çin'in insan haklarını ihlal etmediğini söylemiyoruz. Eğer silah ticareti dış politikanın araçlarından biri olarak ele alınırsa, Çin'in de Amerika Birleşik Devletleri gibi bu aracı kullandığını söylüyoruz."
Araştırma eleştirildi
Ancak Washington Amerikan Üniversitesi'nden siyasal bilimci Deborah Brautigam bu araştırmayı dengesiz olarak nitelendiriyor. Araştırmada kullanılan verilerde, silah sayısı ve gücü yerine sadece ticari değerin gözönünde bulundurulmasını eleştiriyor. Amerikalı siyasal bilimciye göre, Amerikan silahlarının Çin yapımı silahlara göre pahalı olması istatistiklerde farklı bir tablonun oluşmasına yol açıyor. Bunun yanı sıra araştırmada sadece zırhlı araç, helikopter, savaş uçağı gibi ağır silahların dikkate alınmasına karşı çıkıyor.
Eğer hafif silahlar da araştırmaya dahil edilseydi, ortaya farklı bir sonucun çıkacağını söyleyen Brautigam, Afrika'daki kanlı iç savaşlarda sadece hafif silahların kullandığına dikkati çekiyor. "1947 model otomatik Kalaşnikov tüfek ve bunun için gereken mühimmattan söz ediyoruz. Bunlarla yapılan savaşlarda çoğunlukla Çin üretimi silahlar kullanıldı. Kuşkusuz Çin'in yanı sıra Ukrayna ve eskiden Sovyetler Birliği'nin bir parçası olan bazı devletler de Afrika ülkelerine silah satışı yapanlar arasında bulunuyor."
Berlin Transatlantik Güvenlik Merkezi'nden uzman Otfreid Nassauer da, araştırmayı eleştiriyor. Sadece son beş yılın verileri incelenseydi ortaya farklı bir sonuç çıkacağını söyleyen Nassuaer, Çin'in Afrika'da son yıllarda aktif olduğunu belirtiyor.