Suriye'de devrik lider Esad, son hamle olarak hem İran'ı hem de Rusya'yı harcamak istedi.
Öncelikle Türkiye ile irtibat kurarak Türkiye'nin tüm şartlarını kabul ettiğini bildirdi. Ancak Türkiye bu talebe cevap bile vermedi.
Ardından ABD'nin yeni başkanı Trump ve var olan başkanı Biden ile aracılar vasıtasıyla irtibat kurdu. ABD'ye İran ve Rusya'yı ülkeden çıkaracağına dair garantiler verdi.
Ancak Trump, Biden'ın cevabını bile beklemeden Suriye'ye karışmayacaklarını ve savaşa müdahale edilmememesi gerektiğini duyurdu. Bu açıklama sonrası Biden'ın görüşü anlamsız kaldı.
Bu girişimin başarısız olmasından sonra Suriye istihbaratı, muhaliflerle bağlantı kurarak Şam'ı teslim edeceklerini bildirdiler. Rejim üst düzey komutanları ve istihbarat yetkilileri muhaliflere teslim olacaklarını, can güvenliklerinin garanti edilmesini istediler. Muhalifler, can güvenliklerini garanti etti.
İran ise Esad'ın girişiminin başarısız olmasından sonra muhaliflerle iletişim kurarak Suriye'den çekileceklerini bildirdiler. İran ise ülkede yaşayan Şiilere dokunulmaması, dini mekanlarına zarar verilmemesini istedi. Muhalifler, tüm İran militanlarının ülkeyi terk etmesi karşılığında anlaşmaya vardı.
Sonuç olarak Esad'ın Rusya ve İran'ı vermek karşılığında anlaşma isteği hem Türkiye hem de ABD tarafından karşılık bulmadı.
Bundan sonraki süreçte Tartus ve Lazkiye'deki Rus üslerinin de boşaltılması bekleniyor. Çünkü Muhalifler içerisinde oldukça fazla Kafkas kökenli savaşçı var. HTŞ'nin olası bir Rusya anlaşması HTŞ içinde büyük bir kırılmaya neden olacaktır.
Rusya da bu durumun zorluğunu bildiği için çekilme için hazırlıklarını yapıyor. Eğer bir çekilme olmazsa durum Tartus-Lazkiye hattında yıkıcı bir savaşa dönüşebilir.
Türkiye'nin Suriye'nin kuzeyinde Güvenli Bölgeyi tamamlayacağı anlaşılıyor. Muhalifler bu konuda hem kararlı hem de Türkiye sınırındaki Türkiye hassasiyetini kabul etmiş gözüküyorlar.
Muhaliflerin savaşına Batı'dan çok fazla tepki gelmedi. Çünkü Suriye, Rusya-İran güçleri tarafından oldukça fazla inisiyatifin olduğu bir ülke haline gelmişti. Ukrayna'daki savaş Rusya'nın kaybedeceği her bölgede karşı tarafa destek biçiminde olgunlaştı.
Ayrıca Suriye'de bir huzur sayesinde yaklaşık 5 milyon mültecinin ülkeye geri dönmesi bekleniyor. Bu geri dönüş Avrupa ülkelerini de büyük oranda rahatlatacak.
Suriye'de Esad rejiminin devrilmesinden Libya'daki Hafter de büyük zarar görecek. Suriye'den birçok rejim askeri Hafter'in yanında savaşmak için gönderilmişti. Hafter güçlerinin savaş pilotları da rejim subaylarından oluşuyordu.
Suriye'de muhaliflerin başarısından en büyük faydayı Türkiye görecek gibi duruyor. Suriye'nin yeniden imarı için yaklaşık 500 Milyar Dolar harcanacak. Suriye'de gösterdikleri tavır nedeniyle Çin gibi ülkelerin firmalarının bu ülkeye girmesi pek mümkün gözükmüyor.
Türkiye'den ilk etapta 2 milyon Suriyeli ülkelerine dönebilir. Bu durum başta ev kiraları olmak üzere ucuzlamaya neden olur. Ancak ucuz iş gücü eskisi gibi olmayacaktır.
İran'ın Akdeniz'e ulaşma çabası ve harcadığı milyarlarca para boşuna gitti. Hizbullah bundan sonra Lübnan'da da büyük bir güç kaybedecektir.
Suriye Devrimi ile birlikte HTŞ kendisini feshedip yerelleşecektir. Ancak yine de bu konuda temkinli olunması gerekiyor. Türkiye kendi güvenliği için sınırlarında inisiyatifi mümkün olduğunca bırakmamalıdır.
Suriye'de oluşacak yeni yönetim taksiminde Halep merkezli vilayet Türkmenlerin kontrolünde olursa bir 100 yıl Türkiye güvenliğini garanti edebilir.
Trump'ın ilk icraatı beklenildiği gibi Suriye oldu. Trump ile birlikte Suriye'de ABD askeri kalmayacak gibi gözüküyor. Bu durum PKK-PYD açısından büyük sorunlara neden olacak. Suriye'de yerli Kürtlerin gücü artırılacağı için Kandil'den gelenlerin Suriye'de kalması pek mümkün olmayacak.
Prof. Dr. Salih Yılmaz: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi