TRT Haber kanalından, Rıdvan Memi'nin hazırlayıp sunduğu Kozmik Oda dalı programına katılan Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemil Koçak, bilinen ezberleri bocazak açıklamalarda bulundu.
Koçak, "Birinci Meclis'te biliyorsunuz iki farklı büyük grup var ve bu iki grubun birbiriyle olan siyasi ve ideolojik mücadelesi söz konusu. Ve bu iki grup arasındaki önemli farklardan bir tanesi yeni Türkiye'nin nasıl formüle edilmesi gerektiği konusu. Modernizasyon projesi yeni Türkiye'de uygulanacak ama ne kadar nasıl uygulanacak" dedi.
İŞTE MEMİ'NİN KOÇAK İLE YAPTIĞI SÖYLEŞİ:
Rıdvan Memi: Tabiri caizse Said-i Nursi bunu sezmiş ve bir ön almak mı istiyor?
Cemil Koçak: Evet. Benim mektuptan algıladığım bu. Bir çatışma var hangi tarafın daha ağır basacağı belli değil. Atatürk'le yapmış olduğu konuşmadan herhalde o grubun daha ağır basabileceğini sezmiş, endişe etmiş olmalı ki, o grubun da kendi düşüncelerinin yanında saf tutmalarını sağlamak üzere bazı tavsiyelerde bulunuyor"'Zaman, Atatürk'e 1922'te mektup yazan Said-i Nursi'yi kısmen haklı çıkarttı'
'MECLİS DİNİ TÖRENLE AÇILDI'
Rıdvan Memi: Zaman,mektubunda bir anlamda bu durumu zımnen işaret eden Said-i Nursi'yi haklı mı çıkartıyor?
Cemil Koçak: 'Evet, ama kısmen. Said-i Nursi ve bütün muhaliflerin söyledikleri bir anlamda doğru çıkıyor. Bu şekilde yapılan bir devrimden toplumun alacakları kalıcı olmayabilir.Bu görülüyor'Kurtuluş savaşı dini bir savaştı, 'İslam mücadelesi' olarak yapıldı'
Cemil Koçak: "Kurtuluş savaşının temel ideolojik sloganlarının hemen hemen hepsi İslami sloganlardır. O yüzden zaten meclisin açılışı Cuma gününe rastlamıştır dini törenle açılmıştır. Şu kadarını söyleyeyim dini töreninin anlamını vurgulamak bakımından hiçbir Osmanlı meclisi dini törenle açılmamıştır. Türk milliyetçiliği üzerinden mücadele vermeye kalkarsanız sizin arkanızdan gelecek olanlar çok sınırlı olur. Ve bu mücadele daha başlamadan biter o yüzden bir İslami mücadele üzerinden örgütlemeniz lazım onun için biraz önce saydığınız bütün isimler bu mücadele önemli yer tutuyorlar.( Nakşibendi şeyhi Fevzi Efendi, Halvetiyye şeyhleri Abdullah Sabri Aytaç, Yahya Galib Kargı Bey, Nakşi Özbekler Tekkesi şeyhi Mehmed Ata Efendi, Bir Kadiriye Dergahı olan Hatuniyye Tekkesi şeyhi Sadedin Ceylan Efendi,Nakşi Şeyhi Şerafeddin Dağıstani, Hacı Bektaş Veli Dergahının Nakşi şeyhi Hacı Hasan Efendi..) Savaşa katılanların hepsi bir din savaşına katıldığını "gavurlara" karşı bir İslam mücadelesine katıldığını bilerek katılıyorlar.
'SİLAH ARKADAŞLARINI MUHALEFETE İTTİ'
Rıdvan Memi: Bu ortak payda olmasa belki olmayacak ?
Cemil Koçak: Olmayacak ayrıca birçok İslam unsurunun mücadeleye katılmasının sağlayan şey de İslam'ın kendisi. 'İzmir'in kurtuluşu sonrasında 'İslam' ortak paydasına ihtiyaç kalmadı
'Rıdvan Memi: Mete Tunçay bu durumun 9 eylüle kadar devam ettiğini söylüyor, şu anekdotu aktarıyor, 'İzmir'in kurtuluşundan sonra maiyeti Mustafa Kemal'e Hacı Bayram'a gidelim ve şükür duası edelim diyorlar, Atatürk benim böyle bir borcum yok diyor.' O nokta itibariyle Atatürk'ün "İslam tutkalına" ihtiyacı kalmadı mı?
Cemil Koçak: Evet, yavaş yavaş o süreçten ayrılık başlıyor. Said-i Nursi'nin 10 madde halinde mektubunda yapılmasını istediği işler ve tavsiyeleri okuduğu zaman Atatürk muhtemelen Said-i Nursi ile hiçbir şekilde politik olarak bir ilerleme sağlayamayacağını anlamıştır, muhtemelen bunu da okuduğu zaman...'Atatürk'ün seküler yaklaşımı silah arkadaşlarını muhalefete itti'
"Atatürk'ün dine genel yaklaşımını ortaya koyan pek çok cümlesi var, fakat esas itibariyle olan şey şu, Atatürk'ün gideceği yolu, yazdığı mektup dolayısıyla sadece Said-i Nursi değil silah arkadaşları da fark ediyorlar, muhalefete geçmelerinin esas nedeni de bu sezgileri ve anlayışlarıdır. Karabekir Paşa, Cebesoy Paşa, Refet Bele Paşa, Halide Edip ve eşi. Milli mücadelenin önde gelen isimleri bu duruma karşı çıkıyorlar."'Diyanet İşleri Başkanlığı rejime muhalefet edecekleri denetim için kuruldu'
"Hilafetin kaldırılması, şeriye vekaletinin kaldırılması bu büyük parçanın nereye oturtulacağı meselesi Diyanet İşleri Başkanlığı formülü altında çözüme kavuşuyor.
DİNİ DENETİM ALTINA ALMAK
Rıdvan Memi: Fakat din dışı bir yapılanma öngörüyorsa Atatürk niye din işlerini örgütlemeyi planlıyor ?
Cemil Koçak: Çünkü ya bunu tamamen tavsife edeceksiniz Rusya'da Bolşeviklerin yaptığı gibi. Din ve dini olan her şeyi bir kenara atacaksınız bu kadar radikalizm burada görünmüyor. O halde yapmanız gereken ikinci olasılık bunu denetim altına alacaksınız, eğer dinsel cemaatleri ve dini rejime karşı bir tehdit olarak görüyorsanız bütün bunu devletin ve rejimin denetimi altına alabilmektir. Diyanet işleri başkanlığı formülü bunu mükemmel bir şekilde çözecek bir formül.
'İttihat ve terakkinin entelektüellerinde özellikle İslam'ın gelişmeye mani bir din olduğu konusunda fikirler belirmeye başlıyor bu tabi Osmanlı toplumu açısından çok yeni ve çok sarsıcı bir yenilik. Bunun üzerine İslami akımlarda İslam gelişmeye mani değildir adı altında broşürler yayınlamaya başlıyorlar. İkisinin de baktığı manzara çok farklı. Diyorlar ki bütün Müslüman toplumlara bakın hepsi o kadar geri kalmışlar ki İngilizlilerin Fransızların ya da başkasının kölesi haline girmek zorunda kalmışlar bunun nedenine biz baktığımız zaman İslam'ı görüyoruz diyorlar.
ATATÜRK'ÜN ESAS FİKRİ
Rıdvan Memi: Atatürk de bu düşüncede mi?
Cemil Koçak: Evet. Bu neslin, esas fikri bu, İslamiyet gelişmeye manidir. O halde toplumun İslami meselelerden dolayı sınırlandırılması daraltılması doğru değildir"
Rıdvan Memi: Atatürk bir ulus inşa ederken İslamiyet'i esas alan ama odağına Türklüğü yerleştirmeyi istediği bir din reformunu mu amaçlıyordu ?
Cemil Koçak: Formülasyonu bu şekilde özetlemek mümkündür, bir Türk ulusu oluşturacaksınız belirli bir coğrafyada, 19. yüzyıl boyunca bu sınırların etrafından göç etmiş insanlar var. Farklı etnik özelliklere sahip, farklı diller konuşuyorlar farklı kültürlere sahipler. Bu grupları birleştirecek yegane unsur İslam. Tek ortak noktaları Müslüman olmaları. Önce herkes Müslüman olacak. Arkasından bu Müslüman olmuş toplumlar kendilerini Türk milletinin bir parçası olarak benimseyecekler. Hepsinin toplamından bir Türk milleti ortaya çıkacak. Burada asıl önemlisi dinin yerini alabilecek bir Türk milliyetçiliği, Türklük duygusu oluşturmak istedi. İslamiyet'in yerine geçecek bir milliyetçilik üzerinden, ulus düşüncesi. Milliyetçilik, İslam unsurlarının üstüne oturuyor. Bunlar birbiriyle kolay örtüşebilecek ideolojik mevzular da değil aslında"