Eskiden üniversite okuyanlar için kamuda işe başlamak zor değildi. Çok değil 20-25 yıl öncesinde bir üniversite mezunu, biraz gayretle birkaç alternatif içerisinden tercih ettiği kurumun sınavını geçerek işe başlıyordu.
Daha 10 yıl önce ziraat, tarım, iktisat mezunlarının öğretmen olarak atandığını hatırlıyoruz. Eğitim seviyesinin yükselmesi ve herkesin çocuğunu okutma iradesini göstermesiyle üniversitelere talep arttı. ÖSS-ÖYS sınavları şekil değiştirse de daha acımasız bir yarış haline döndü. Artık sınav maratonları ilköğretim sıralarında başlıyor. Bütün bu talepler her 'il'e bir üniversite kurulması, özel üniversitelerin çoğalması, hatta yabancı üniversitelerin şube açmasıyla üniversite sayısını kat kat artırdı.
Üniversitelerdeki bu yükseliş, üniversite mezunu sayısını artırdı. Kurslar ve fire verilen yıllar dikkate alınırsa ortalama 24-25 yaşında üniversite mezunu fakat herhangi bir alanda çalışıp tecrübe edinme imkânı bulamamış bir işsiz kitle ortaya çıktı. Bu kitle genel olarak herhangi bir sanat veya zanaat edinmediği, ticarete de giremediği için mecburen ücretli olarak çalışmayı tercih ediyor. Ücretli olarak çalışılacak en sağlam yer olarak 'kamu' görüldüğü için herkes devlete bir şekilde girmenin peşine düştü. Bu süreç devam ettikçe personel alımında saydamlık ve objektifliğin sağlanması için tek elden sınav yapılmaya başlandı. Önceleri DMS (Devlet Memurları Sınavı), KMS (Kurumlar İçin Merkezî Eleme Sınavı) ile başlayan bu sınav süreci şimdilerde KPSS (Kamu Personeli Seçme Sınavı) adı altında yapılmaya başlandı.
KPSS lisans sınavı A ve B grubu olarak yapılıyor. KPSS-A kadroları genel olarak müfettiş, uzman, denetmen ve kontrolör yardımcılığı ile kaymakam adaylığı kadrolarında çalışmak isteyenler tarafından tercih ediliyor. Bu kadroyu tercih edenler ayrıca gireceği kurumun sınavını ve mülakatını da geçmek zorunda. B grubu ile üniversite mezunu memurlar alınıyor. Ortaöğretim ve önlisans mezunları için ise ayrı bir sınav açılıyor. Lisans düzeyinde üniversiteyi bitirenler KPSS ortaöğretim/önlisans sınavına giremez. Ayrıca hem KPSS Lisans'a hem de KPSS Ortaöğretim/Önlisans'a katılmak da mümkün değil. Bu yüzden başvuru tarihinde lisans mezunu olacakların KPSS ortaöğretim/önlisans sınavına başvurmamaları gerekiyor. KPSS sınavı lisans mezunları için yılda bir kere gerçekleştiriliyor. Sonuçlar sınav tarihinden itibaren iki yıl geçerli. Bu sınava lisans mezunu olanlarla, sınava başvuru sırasında mezun durumda olmayan ancak sınavın geçerlilik süresi (iki yıl) içinde lisans düzeyinde mezun olabilecek durumda olan adaylar başvurabiliyor. Sınav dört oturum şeklinde yapılıyor. İlk gün öğleden önce yapılan genel kültür ve genel yetenek sınavına tüm adayların girmesi mecburi. Öğretmen adayları ilk gün öğleden sonraki sınava giriyor. Ertesi günkü sınav, alan bilgisine ait imtihandır. Buna da uzman, denetmen, müfettiş, kaymakam vs. kariyer mesleklere girecek adaylar iştirak ediyor.
BÜYÜK YARIŞ TEMMUZ AYINDA
Bu yıl 10-11 Temmuz'da yapılacak sınavlar için başvurular bitmek üzere. 2010 Lisans Yerleştirme Sınavları (LYS), 2010 Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS-Lisans) ve 2010 Dikey Geçiş Sınavı'na (DGS) girecek olan adaylar bilgisayar sistemlerindeki tıkanıklık sebebiyle ücreti yatırma ve başvuru işlemlerinde problemler yaşadı. Bu sebeple 2010 KPSS-Lisans ve 2010 DGS sınavları müracaatları ve banka işlemleri 20 Mayıs Perşembe gününden itibaren durduruldu. KPSS-Lisans ve DGS başvuru ve banka işlemleri için süre yarın saat 17.00'ye kadar uzatıldı. Bu imtihanlara girmek isteyenlerin süreyi geçirmemeleri gerekiyor.
Memur olmak için kimlere yaş sınırı var?
KPSS-B grubuna dahil olan önlisans, ortaöğretim ve lisans mezunları için genel olarak yaş sınırlaması yok. KPSS-A grubuna dahil olan lisans mezunu adaylar için bu kurumların tercihlerine göre 30-35 yaş arasında yaş sınırlaması var.
Ayrıca öğretmenliğe ilk defa atanacaklar bakımından başvuruların ilk günü itibarıyla 40 yaşından gün almamış olmak şartı aranıyor. Bu durumda kariyer bir meslekte çalışmak üzere KPSS sınavına başvuranların 25 yaşında üniversiteyi bitirdiği ve 30 yaşına kadar bu mesleklerden birine girmek zorunda olduğu düşünülecek olursa, bu kesimin ne kadar sıkıntılı bir süreç yaşadığı daha iyi anlaşılacaktır. Artık üniversiteye hazırlık kursları gibi, meslek sınavlarına hazırlık kursları büyük rağbet görüyor.
Üniversiteyi bitirdikten sonra adaylar günde ortalama 5-6 saat çalışarak ve bu tempoyu yaklaşık 1 yıl devam ettirerek ancak güzel bir yere girecek seviyeye ulaşabiliyor. Üniversiteyi bitirdikten sonra bir süre hazırlanıp KPSS'ye giren bir aday bu arada askerliğe gitmek zorunda kalırsa girdiği sınavın geçerliliği sona eriyor.
Askerlik dönüşü yine hazırlanıp KPSS'ye girmek ve ikincil, üçüncül sınavları takip etmek mecburiyetinde kalan adaylar hem kendileri hem de aileleri açısından zorlu bir süreç yaşıyor. ALES (Akademik Personel ve Lisans Üstü Eğitimi Giriş Sınavı) ve KPDS (Kamu Personeli Dil Sınavı) gibi imtihanlar yılda iki kez açılır ve adayların bekleme süreçleri kısaltılırken daha hayati bir önem ihtiva eden KPSS sınavının yılda bir kez yapılması makul görünmüyor.
KPSS sınavının daha karmaşık bir sınav olduğu ve organizasyonunun daha zor olduğu iddia edilebilir. Ancak imtihan şekli biraz daha basitleştirilip, alan bilgisine ait sınavın kurumlar tarafından yapılmasının yolu açılabilir. Bu durumda yılda iki kez yapılacak bir sınav hem adayların bekleme sürecini kısaltır, hem de her imtihanda yaşanan yığılmanın önüne geçilmiş olur.
Kaynak: Ahmet Yavuz / Zaman