Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığının desteğiyle yayımlanan, Afrika’yla ilgili önemli gelişmelerin yer aldığı Afrika Yıllığı 2021, Türkiye’de kıtaya dair farkındalığı ve bilgi birikimini artırmayı amaçlıyor. Bu anlamda alanında bir ilk olan ve Afrika çalışan Türk ve Afrikalı değerli araştırmacıların katkılarıyla hazırlanan yıllık ile Afrika’ya olan akademik ilgiyi canlı tutmak ve ilgili literatüre mütevazı de olsa bir katkı sunmak hedefleniyor.
Yeraltı ve yerüstü kaynak potansiyeli bakımından stratejik önemi haiz Afrika kıtası, sahip olduğu bu hazine sayesinde bugün dünya ticaretinde dolayısıyla dünya siyasetinde önemli bir aktör hâline gelmiş durumda.
Köklü tarihî tecrübesi ve büyük devlet olma refleksiyle Afrika’nın her daim yanında olan Türkiye, maddi ve manevi desteğini kıtadan hiçbir zaman esirgemedi bu coğrafyadan elini hiç çekmedi. Özellikle Türkiye’nin 2005’te Afrika Birliği’ne (AfB) “gözlemci üye” olmasıyla perçinlenen yakınlaşma süreci, 2008 yılında “stratejik ortaklık” hamlesiyle bir adım daha ileriye taşındı.
Hâlihazırda “Afrika Ortaklık Politikası” kapsamında ivme kazanarak ilerleyen ilişkiler; ekonomi, eğitim, bilim, mimari ve kültür gibi pek çok alanda gerçekleştirilen iş birlikleri ile sürüyor. Bu bağlamda 2021 yılı, Afrika halkları açısından oldukça önemli gelişmelere sahne olurken Türkiye-Afrika arasında karşılıklı pek çok üst düzey ziyaret gerçekleştirildi; güvenlik, enerji ve madencilik gibi farklı alanlarda iş birliği anlaşmaları imzalandı.
Afrika Yıllığı 2021, okumak için: https://dkp.blob.core.windows.net/dkp-dergi-flippage/2021AfrikaYilligi.pdf
YTB'nin Afrika'ya Yönelik Faaliyetleri
Afrika’yla bağların güçlendiği bu süreçte, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) hem Türkiye Bursları ve Türkiye Mezunları gibi sahadaki markaları hem de kültürel hareketlilik ve iş birliği programları ile sürece iştirak etti.
YTB’nin Afrika kıtasına yönelik faaliyetleri kapsamında yaklaşık 4.200 Afrikalı öğrenci Türkiye’de eğitim alırken mezun olan öğrenciler 12 Afrika ülkesinde kurdukları 13 mezun derneğiyle kendi aralarındaki irtibatı istikrarlı bir şekilde sürdürüyor.
Afrikalı Türkiye Mezunları, bir yandan Türkiye’de edindikleri bilgi ve tecrübeleri kendi ülkelerinin kalkınma sürecinde kullanırken bir yandan da Türkiye ile kendi ülkeleri arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine katkı sağlıyor.
Bu noktada, 2017 yılından bu yana 15 Afrika ülkesinde “23 Mezun Buluşması” düzenleyen YTB, Kamu Görevlisi ve Akademisyenlere Yönelik Türkçe İletişim Programı (KATİP) ve Afrika Medya Temsilcileri Eğitim Programı (AFMED) gibi faaliyetlerle Afrika’ya yönelik çalışmalarının yelpazesini genişletiyor.
Afrika Yıllığı 2021, Kıtaya Panoramik Bir Bakış Niteliğinde
Bütün bu çalışmaların yanında, “Afrika Yıllığı 2021” isimli eserle YTB, Türkiye’deki Afrika çalışmalarına katkıda bulunmayı ve Afrika’ya özgü meselelere panoramik bir bakış sunmayı hedefliyor.
Önümüzdeki yıllarda da yayımlanmaya devam etmesi planlanan “Afrika Yıllığı” ile Türkiye-Afrika ilişkileri farklı boyutlarıyla derli toplu bir şekilde okuyucuya sunulacak; Afrika’nın siyasî ve ekonomik ilişkileri düzenli olarak mercek altına alınmış olacak. Türkiye’de Afrika’nın nabzının yıllık düzeyinde tutulduğu ilk çalışma olan bu kitabın alana ilgi duyan herkesin istifade edeceği önemli bir kaynak olması hedefleniyor.
Dört bölümden oluşan Afrika Yıllığı 2021’in ilk bölümünde Afrika ülkelerinde siyaset, güvenlik ve sınır sorunları gibi alanlarda yaşanan önemli gelişmeler ele alınıyor.
Cihan Daban tarafından kaleme alınan bu bölümün ilk makalesinde, 2021 yılında Afrika ülkelerinde gerçekleşen önemli seçimler konu ediliyor. Murat Yiğit’in kaleme aldığı ikinci makalede, Batı Afrika’daki darbe furyası analiz ediliyor.
Fatma Yıldız’ın yazdığı üçüncü makalede, kıtanın önemli güçlerinden olan ve Afrika Birliği ile Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik Komisyonu gibi pek çok bölgesel ve uluslararası kuruluşa ev sahipliği yapan Etiyopya’nın 2021 yılı içinde karşı karşıya kaldığı başlıca sorunlar ele alınıyor.
2021 yılında iç ve dış politika alanlarında kayda değer gelişmeler gözlemlenen Sudan’daki süreci ise Kaan Devecioğlu irdeliyor. Sudan ordusunun 2019’daki müdahalesinin ardından aynı yılın Ağustos ayında sivillerle askerler arasında imzalanan anlaşma çerçevesinde Egemenlik Konseyi kurulan ve 2023’te seçim yapılması öngörülen Sudan’daki geçiş sürecini ve 2021’deki kırılma noktalarını değerlendiren Devecioğlu, siyasi ve iktisadi istikrarsızlığın dış politika alanındaki tercihleri de etkilediğine dikkat çekiyor.
2021 yılı, Güney Afrika Cumhuriyeti siyasetinde de önemli gelişmelere sahne oldu. Ülkede 2021 yılında gerçekleşen en önemli olay, eski Devlet Başkanı Jacob Zuma’nın tutuklanmasının ardından başlayan protestolardı. Gösterilerin ardında yatan sebepler ve Güney Afrika siyasetindeki yansımaları bu bölümün beşinci yazısında Ali Onur Tepeciklioğlu tarafından değerlendiriliyor.
Tunç Demirtaş tarafından kaleme alınan altıncı bölümde Kenya ve Somali arasındaki deniz sınırı anlaşmazlığı konu ediliyor. Bu makalede tarafların iddiaları, talepleri ve beklentilerinin yanı sıra mahkeme kararı sonrası durum ayrıntılı bir şekilde inceleniyor.
Hem Afrika’nın hem Arap dünyasının önemli bir parçası olan Libya’da Muammer Kaddafi iktidarının ardından devlet otoritesinin çöküşü bir iç savaşla sonuçlanmıştı. Tuğrul Oğuzhan Yılmaz; makalesinde Libya’da süregiden otorite mücadelesini ele alıyor.
Osman Kağan Yücel, Afrika’nın bir diğer önemli bölgesi olan Nil Havzası’ndaki su sorununu detaylı bir şekilde analiz ediyor.
Huriye Yıldırım Çınar tarafından kaleme alınan birinci bölümün son makalesinde; 2021 yılında Boko Haram terör örgütünün Kuzeydoğu Nijerya’da gerçekleştirdiği saldırılar, Orta Kuşak Bölgesinde çiftçi ve çobanlar arasındaki çatışmalar, Kuzeybatı Nijerya’da silahlı çetelerin eylemleri ve Güneydoğu Nijerya’daki İgbo ayrılıkçılığı konuları işleniyor.
Afrika Yıllığı 2021’in ikinci bölümünde kıtadaki önemli ekonomik gelişmeler ele alınıyor. Bu kapsamda Moussa Hissein Moussa, Afrika’yı bir ortak pazara dönüştürmeyi amaçlayan Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Antlaşması’nı (AKS TA) inceliyor.
Zainul Abideen Jibril tarafından kaleme alınan bölümdeki ikinci makalede 2021 yılı içinde Afrika’da ortak bir para biriminin kullanıma sunulması yönünde yaşanan önemli gelişmeler ele alınıyor.
Afrika Yıllığı 2021’in üçüncü bölümünde, kıtanın önemli bazı küresel güçlerle ilişkileri üzerinde duruluyor. 2021 yılında Çin Halk Cumhuriyeti ile Afrika devletleri arasındaki ticaret hacminin geldiği seviye bakımından bir ilke imza atılırken, 2021, siyasi iş birliğinin farklı diplomasi hamleleriyle güçlendiği bir dönem olarak kayıtlara geçti. Kıta ülkeleri ile Çin arasındaki ilişkilerin en önemli ayaklarından biri ise Çin-Afrika İş Birliği Forumu. Ensar Küçükaltan, bu forum bağlamında 2021’de Çin-Afrika iş birliğinde öne çıkan gelişmeleri detaylı olarak ele alıyor.
Afrika’da Çin’e karşı strateji geliştirmeye çalışan ana aktörlerden ABD’nin Afrika politikasını Hasan Aydın konu alıyor.
Elem Eyrice Tepeciklioğlu tarafından kaleme alınan üçüncü makalede Rusya’nın Afrika’da artan varlığına odaklanılıyor.
Gözde Söğütlü tarafından yazılan bölümdeki dördüncü makalede; AB-Afrika arasında 2021 yılında yaşanan önemli gelişmelerin yanı sıra pandeminin iki kıta ilişkilerine dair muhtemel etkileri değerlendiriliyor.
İbrahim Arslan’ın yazdığı bu bölümün son makalesinde; 8 Ekim 2021’de Montpellier’de düzenlenen Fransa-Afrika Zirvesi, Fransız Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un 2021 yılında Afrika’ya gerçekleştirdiği resmî ziyaretler ve sömürge döneminde Fransız müzelerine götürülen ve sömürge döneminden beri Fransa’da tutulan eserlerin Afrika kıtasına geri dönüşünü kolaylaştırma konusunda yapılan çalışmalar ele alınıyor.
Yıllığın son bölümü, Türkiye-Afrika ilişkilerine ayrılmış. Bu bölüm kapsamındaki makalelerde Türkiye’nin Afrika politikası farklı boyutlarıyla inceleniyor. Elem Eyrice Tepeciklioğlu’nun kaleme aldığı ilk makalede, 2021 yılında Türkiye ile Afrika arasında diplomatik ilişkiler açısından yaşanan önemli gelişmeler konu ediliyor.
Dışişleri Bakanlığı Orta ve Batı Afrika Genel Müdürü Büyükelçi Sayın H. Nur Sağman’la gerçekleştirilen mülakatta ise Sağman; Türkiye’nin “girişimci ve insani” bir dış politika izlediğini, Afrika ülkeleriyle ilişkilerini bu dış politika yaklaşımı çerçevesinde sürdürdüğünü vurguluyor. Sağman’a göre Türkiye-Afrika ortaklığı, en başta kazan-kazan ilkesini esas alıyor ve şeffaflık, karşılıklı saygı, birbirinin iç işlerine karışmama gibi temel değerler üzerine kurulu. Sağman, bu ilke ve değerler etrafında Türkiye’nin Kıta’da ayrıcalıklı bir iş birliği modeli geliştirdiğine dikkat çekiyor.
Mürsel Bayram tarafından kaleme alınan Türkiye-Afrika Güvenlik İş Birliği bölümünde Türkiye’nin Afrika’da hem yatırım hem de güvenlik ortağı olarak öne çıkmaya başladığı ifade ediliyor. Afrika devletlerinin güvenlik ortaklarını ve silah tedarikçilerini çeşitlendirme eğiliminde oldukları; bu kapsamda Türk savunma sanayii ürünlerine her geçen gün daha fazla rağbet ettikleri biliniyor. Özellikle 2021 yılında pek çok Afrika devleti Türkiye’den çeşitli silah ve askerî araç ithal etmişti. Bayram, Türkiye-Afrika savunma ilişkilerindeki söz konusu canlanmanın motivasyonlarını ele alıyor.
Salih Kaya tarafından yazılan ve Türkiye ile Afrika ülkeleri arasında 2021 yılı içindeki ekonomik ve ticarî ilişkilere odaklanan makale kapsamında ilk ikisi 2016 ve 2018 yıllarında gerçekleşen Türkiye-Afrika Ekonomi ve İş Forumu’na ilişkin ayrıntılara yer veriliyor.
2021 yılı içinde TİKA tarafından Afrika ülkelerine aktarılan resmî kalkınma yardımları konusu ise beşinci bölümde Havva Yılmaz tarafından ele alınıyor.
Türkiye-Somali ilişkilerinin onuncu yılına ilişkin genel bir çerçeve sunan ve İsmail Ermağan tarafından yazılan makalede ise Somali’de izlenen politikanın askeri, siyasî ve insani boyutlarına odaklanılıyor.
YTB, YEE, TMV ve AA gibi kurumların Afrika’nın farklı bölgelerinde eğitim, kültür, insani kalkınma ve medya alanlarında yürüttüğü çalışmalar Gökhan Kavak tarafından ele alınıyor.
Sedat Aybar tarafından kaleme alınan son makalede 2021 yılında Türkiye-Afrika ilişkilerine dair bir değerlendirmeye yer veriliyor; 2021 yılının ilişkilerin ciddi olarak sınava tâbi tutulduğu bir yıl olduğu vurgulanıyor.
Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığının desteğiyle yayımlanan, Afrika’yla ilgili önemli gelişmelerin yer aldığı Afrika Yıllığı 2021, Türkiye’de kıtaya dair farkındalığı ve bilgi birikimini artırmayı amaçlıyor. Bu anlamda alanında bir ilk olan ve Afrika çalışan Türk ve Afrikalı değerli araştırmacıların katkılarıyla hazırlanan yıllık ile Afrika’ya olan akademik ilgiyi canlı tutmak ve ilgili literatüre mütevazı de olsa bir katkı sunmak hedefleniyor.