İTO vergi mükelleflerini araştırdı

İstanbul Ticaret Odası (İTO), vergi sorununa mükellefin bakış açısının da çok önemli olduğu fikrinden hareketle Türkiye’nin en kapsamlı bilimsel araştırmasına imza attı. 23 il merkezinde 3 bin 220 mükellefle anket ve yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılan “Sosyolojik Açıdan Türkiye’de Halkın Vergiye Bakışı” başlıklı bilimsel araştırmayı Yard. Doç. Dr. Filiz Baloğlu, Doç. Dr. Binhan Elif Yılmaz, Yard. Doç. Dr. Murat Şeker hazırladı. Projeyi ise Doç. Dr. Burhan Baloğlu yürüttü. İTO’nun aylık yayını olan İtovizyon Dergisi’nde yer alan araştırmadan “Türkiye’nin vergi sorununun temelinde güvensizlik ve adaletsizlik yatıyor” sonucu çıktı.

HALKIN VERGİYE BAKIŞI
Kamu sektöründeki kurumların, kamu mülkiyetinde oldukları için kapsam dışında bırakıldığı araştırma hem özel sektörde hem de kamu sektöründe çalışanlar ile özel sektörde faaliyet gösteren kurumların, vergi ödemede ve kaçınmada etki eden sosyal ve kültürel faktörler, bunların altında yatan tutum ve düşünceler irdelendi. TÜBİTAK ve Sosyal Beşeri Bilimsel Araştırma Grubu tarafından desteklenen araştırma vergiye çeşitli sosyal yaklaşımlarıyla ışık tutmayı ve sonuçların vergi sistemindeki reformlara yol haritası hazırlayacak olması bakımından önem taşıyor.

VERGİ SAYISI 16’YI BULUYOR
Araştırmada Türk vergi sisteminde servet, tüketim ve dış ticaret başlıkları altında alınan vergi sayısının 16’yı bulması mükellefi vergiden kaçınmaya iten önemli nedenler arasında bulunduğuna yer veriliyor. Araştırmada vergi kanunlarının sık sık değişmesinin yanında değişen kanunları açıklamak için çıkarılan tebliğlerin sayısının da mükelleflerin önemli sorunları arasında yer aldığı belirtiliyor. Buradan hareketle araştırmaya katılan mükelleflerin yüzde 75.4’ü vergi mevzuatının karışık olduğunu duyduklarını dile getiriyor. Ağır vergi yükünün vergi kaçakçılığına, vergiden kaçınmaya ve kayıt dışına neden olduğu belirtilen araştırmaya katılanların yüzde 34.8’i ‘kanundaki boşluklardan yararlanarak, daha az vergi ödemeyi normal olarak karşılaması dikkat çekiyor. Araştırmada ‘Devlet bazı kesimlerden vergi almak istemiyor’ ifadesine sahip mükellef oranı yüzde 63.4 çıkıyor. Vergi kanunlarının belirli bir kesimi koruduğuna yönelik kanı en fazla uzmanlık gerektiren mesleğe sahip bireylerde gözleniyor. Kamuda çalışanlar özel kesimlerde çalışanlardan daha çok kanunların adaletsiz olduğuna inanıyor. Erkekler kadınlardan, yaşlılar gençlerden, yüksek eğitimliler az eğitimlilerden daha çok vergi kanunlarının adaletsiz olduğunu düşünüyorlar. Araştırma sonuçlarında devletin vatandaşlarına eşit davranmadığı ve mükellefin devlete güvenmediği hususu yüzde 60.2 ile ön plana çıkıyor.

VERGİ REKORTMENİNİN PRESTİJİ YOK
Araştırmanın bulguları vergi rekortmenlerine karşı tutumların çok da olumlu olmadığına işaret ediyor. Sonuçlara göre mükelleflerin büyük çoğunluğu vergi rekortmenlerini prestijli insanlar olarak algılamıyor. Rekortmenlik davranıştan çok yüksek kazancın doğal bir sonucu olarak değerlendirilirken, bir diğer bakış açısına göre bu kazançlar meşru yollardan elde edilmiyor.

HAYIR İŞİ YAPAN VERGİ ÖDESİN
Araştırma vergi rekortmenliği prestijli görülmezken, hayırseverliğin yüksek prestij sağladığı ortaya çıkıyor. Hayır kurumlarına bağış yapan mükellef de bu hayırların vergi yerine sayılmasını talep ediyor. Bazı kişiler zekat veren kişi vergi ödememe konusunda kendini haklı görebiliyor. Öte yandan toplumsal değerler açısından din adamlarının vergi ödemeyi teşvik için vaaz vermesini isteyenler de oldukça fazla. Araştırmada cumhuriyet tarihinde şimdiye kadar 27 af çıktığına dikkat çekilerek, bu kadar çıkarılan vergi aflarının vatandaşın devlete olan güvenini sarstığı da ortaya koyduğu belirtiliyor.

MÜKELLEF NE İSTİYOR?
Vergi afları çıkarılmasın
Keyfi hareketler ve gücün kötüye kullanımı engellensin
Devlet vatandaşlarına adil davransın
Vatandaş vergisini hizmet alırken ödesin
Kanundaki karmaşıklıklar giderilsin
Gelir vergisi sınıf farklılıklarını azaltmak için kullanılsın
Gelir vergisi tarife yapısı değişsin
Tüketim tabanlı vergileme getirilsin
Vergi ödeme zamanları düzeltilsin
Kayıtdışı ekonomi ile mücadele edilsin
Asgari geçim indirimi uygulansın
Beyannameli gelir vergisi mükellefleri kurumsallaşmaya teşvik edilsin
Kurumlar vergisi entegrasyonu gözden geçirilsin
Tüketim vergileri yeniden düzenlensin

VERGİDEN NEDEN KAÇIYORUZ?
* Türk vergi sisteminde çok sayıda vergi bulunuyor.
* Dolaylı vergiler ağırlıkta.
* Ağır vergi yükü söz konusu.
* Vergilerin karşılığı alınamıyor.
* Teşvik ve istisnalar ayırımcılığı artırıyor.
* Türk vergi sistemi karmaşık.
* Mevzuat çok sık değişiyor.
* Aflar, mükellefin devlete güvenini sarsıyor.
* Bakanlar kuruluna çok geniş yetki tanınmış.
* Küresel eğilimler Türk vergi sistemini etkiliyor

GEREKSİZ İLK 10 VERGİ
* Özel tüketim vergisi
* Katma değer vergisi
* Damga vergisi
* Çevre ve temizlik vergisi
* Gelir vergisi
* Motorlu taşıtlar vergisi
* Kurumlar vergisi
* Emlak vergisi
* Harçlar
* Veraset ve intikal vergisi