İnternette hayata geçirmeyi düşündüğünüz bir fikriniz var ama size cesaret verecek biri yok mu? Paranız yok ama sermayesiz şirket sahibi olma hayali mi kuruyorsunuz? Popüler dünyanın olmazsa olmazı haline gelen kısa yoldan zengin olma fikri sizi uyutmuyor mu? O halde bu haber tam size göre. İnternetteki ilk girişimlerin sahipleri, düşe kalka nasıl ayakta kaldıklarını, dünya arenasında nasıl söz sahibi olunabileceğini, sermayesiz bir şirketin gelecekte nasıl para edebileceğini anlattı.
İtiraf ediyorum, internet'in en tanınmış markası olan www.amazon.com'un ve sahibi Jeff Bezos'un hikayesini okuduğumdan bu yana gözüme uyku girmiyor. İnternette hayata geçirilebilir ne kadar proje varsa, her biri tek tek gözümün önünden geçiyor, bir şirketi kurup diğerini batırıyorum. Ajandamın sayfaları hayalini kurduğum, projelendirdiğim haber alışveriş, ve sosyal sorumluluk sitelerine ilişkin notlarla dolu. Çevremde selam alıp verdiğim ne kadar arkadaşım, dostum varsa, hepsiyle internet fikirlerim üzerine en az bir kez konuşmuşluğum vardır. Hatta üzerime domainlerimin sayısının bir hayli olduğunu da belirteyim. İşte bu düşünceler zihnimi kurcalerken, kendimi sanki benim için hazırlanmış bir etkinlikte buldum. Türkiye'de yaşayıp da internette iş yapmış ya da para kazanmış ne kadar adam varsa, neredeyse tamamı oradaydı. Habergen.tr'nin kurucusu Burak Büyükdemir'in benim yerime sorular sorduğu internet kurtları, hazır bulunanlarla deneyimlerini paylaştı, ben de mahrum kalmanızı istemedim.
Ama önce bir şeyi hatırlatayım. İnternetin hayatımızdaki yeri her geçen gün artıyor. İnternetten alışveriş yapan insanlar katlanarak çoğalıyor. Çocukluk arkadaşları internetten bulunuyor, faturalar internetten ödeniyor, sık yapılan görüşmeler için internet kullanılıyor, videolar, fotoğraflar internette paylaşılıyor. Artık sıcak yemek de, karpuz da internetten geliyor. Akıllı girişimciler ise önce davranıp alanında ilk olmaya çalışıyor.
İLK YAPAN SİZ OLMALISINIZ
İnternet girişimciliği denilince ilk akla gelen Embrio.com.tr Teknoloji Holding markası olan Embrio, büyümek için uygun ortam arayan "sanal" fikirleri veya tasarıları hayata geçiren bir teknoloji üssü. Embrio.com.tr Genel Müdürü Hamit Kekeç, kendi fikirleri için finansman, bilgi, pazarlama desteği arayan herkese açık bir merkez olduklarını vurguluyor. Embrio'nun ana fikrini hiç şans bulamamış sanal ortamdaki bütün fikirleri doğru bir şekilde değerlendirerek, "ilk gerçekleştiren" veya "ilk doğru gerçekleştiren" olmak şeklinde açıklayan Kekeç, tavsiyelerine 'fikrim çalınır' diye korkan ve fikrini paylaşmaktan endişe edenlerin meraklarını gidererek başlıyor: Biz fikri ve sahibinin tüm haklarını aramızda yaptığımız sözleşme ile koruma altına alıyoruz. Ama benim önerim, girişimciler, doğru yatırımcıyı bulduklarına inanıncaya kadar fikirlerini başkalarıyla paylaşmasınlar. Çünkü uygulamaya geçmediği sürece fikri mülkiyet yoktur. Çünkü henüz yasalar ve kanunlar yeterince koruma altına alamıyor.
YOUTUBE BİR KAZANDI PİR KAZANDI
Hamit Kekeç, fikre değil getiren kişiye baktıklarının altını çizerken bunun sebebini ise şöyle açıklıyor: Getiren kişinin ne kadar uzun vadeli düşündüğü bizim için önemli. Bir yıl sonrasını mı düşünüyor 10 yıl sonrası mı? Kekeç'in internette yatırım yapmayı düşünen girişimcilere diğer önerileri ise şöyle: Bu işte öncelikle nefes gerekiyor. Eğer büyük bir sermaye ile yola çıkan bir e-ticaret sitesi yapmıyorsanız, sitenizden en az altı ile sekiz ay gelir beklemeden devam edebilecekseniz yola çıkmalısınız. Bu işte uzun mesafe koşucusu olmak gerekiyor, yani nefesiniz kuvvetli olması lazım. Sitenize olan ilginin paraya dönüşeceği zamanı beklemeniz gerekiyor. Youtube da para kazanmıyordu ama bir milyon 650 bin dolara Google tarafından satın alındı. Eğer projeniz iyiyse, yola çıkmışsanız para gelip sizi buluyor.
MEYVENİN OLGUNLAŞMASINI BEKLEYİN
2001 yılında üç okul arkadaşı tarafından kurulan sanal açık artırma sitesi gittigidiyor.com ise halen 2 milyon kayıtlı üyeye sahip ve üye sayısını artırmaya devam ediyor. Sitede elektronikten pula, tespihten mücevhere kadar herşeyi bulmak mümkün. Site, meyvesini aradan altı yıl geçtikten sonra vermiş ve şimdi şirketin hisselerinin bir kısmı dünyaca ünlü açık artırma sitesi Ebay'e ait. Başarının sırrını bizimle paylaşan Gittigidiyor.com Genel Müdürü Cenk Angın, kurucu ortakların ilk yıllarda zarar edeceklerini bile bile yatırım yaptıklarını vurguluyor. En sıkıntılı dönemlerde bile sitenin alt yapısının daima güncel tutulduğunu vurgulayan Angın, Kısa vadeli kazançların peşinde olmadık. diyor. İnternette asıl para kazandıran projelerin 'exit' yani çıkış projeleri olduğunu anlatan Angın, Bir gün bu işten nasıl bir karla çıkarım diye başlanan projeler yatırımcısına para kazandırıyor. Sitelerin ederini belirleyen en önemli unsur, gelecekte oluşturacağı değerdir. diyor. Angın, siteye kayıtlı kullanıcıların bilgileri üzerinden de sitenin para kazandığını belirterek şöyle devam ediyor: Bilgileri devlet ve yasal hak sahipleri dışında kesinlikle üçüncü şahıslara vermiyoruz ama kullanıma açtırıyoruz.
BEŞBİN DOLARA KURDU, BİNLERCE DOLARA SATTI
Gazeteci Ersan Özer ise internet girişimciliği konusunda adını duyuran isimlerden biri. Özellikle her gün 2 milyonun üzerinde kişi tarafından takip edilen itiraf.com'la adını duyuran Özer, yaklaşık sekiz yıl önce kurduğu sitenin ayakta kalması için bir çok kere düşüp kalktığını anlatıyor. Özer, sitenin kuruluş maliyetinin ise beş bin dolar olduğunu belirtiyor. İtiraf.com'u tümüyle Elektronik Bilgi İletişim AŞ (EBİ) ye sattıktan sonra Gittigidiyor.com bünyesinde çalışmaya başlayan Özer, İstanbul.net, Ankara.net, İzmir.net gibi arkadaşlık sitelerinin isim hakkı için 50'şer bin doların üzerinde para ödediklerini söylüyor. İtiraf.com sitesini de bu rakamların üzerinde bir fiyata devrettiğini belirten ancak rakam vermeyen Özer 'in halen üzerinde çalıştığı uzmantv.com fikri ise bir gece uyumak üzereyken aklına gelmiş ve sabaha kadar gözüne uyku girmemiş. Özer şöyle devam ediyor: Fikir aklıma geldikten sonra, oturup sabaha kadar çalıştım. Dünyada benzer örnekleri olup olmadığını inceledim. Sabah şirkete gidip teknik servisteki arkadaşlara anlattım ve projeye başladık. Uzmantv.com üzerinden gelecekte ders satışı yapmayı planladıklarını ifade eden Özer, sitenin gelirlerinin şu an için reklamla sınırlı olduğunu dile getiriyor.
PARA ÇANTASIYLA PROJE ARAYANLAR VAR
Ersan Özer, internet sektörüyle ilgili bir kaç bilgi de veriyor. Türkiye'de sayıları çok fazla olmayan ama her türlü fikir ve projeye açık olan risk sermayedarları olduğunu belirten Özer, internet girişimcisi olmayı düşünenlerin bu sermayedarları bulmalarını öneriyor. Özer ilginç bir bilgi de veriyor: Önemli bir medya kuruluşunun patronu, adamlarının çantalarına para koyup gezdiriyor. Eğer gelecekte iş yapacak önemli bir fikriniz ve projeniz varsa o para dolu çantalar gelip sizi bulacaktır. Özer, Türkiye'den yönetilen ama Facebook gibi dünya çapında iş yapan bir internet girişiminin başarılı olmasının ise neredeyse imkansız olduğunu hatırlatıyor.
BLOGLAR DA PARA KAZANABİLİR
Bağımsız web siteleri topluluğu olan ve içerik oluşturan üyelerin reklam gelirlerinden pay alması üzerine kurulu olan Pilli Network'un kurucu ortağı Hasan Yalçınkaya ise dünyaya yönelik bir proje yapmak için proje sahibinin İngilizcesinin mutlaka çok iyi olması gerektiğine vurgu yapıyor. Blog işine internetin mucizelerini ve şaşkınlığını paylaşmak amacıyla başladığını böylüyor. Blog sitesi olan kişilerin para kazanabilmesi için katma değer sunan, gazetelerden daha hızlı, daha etkileşimli, daha güvenilir blogların türemesi gerekiyor diyen Yalçınkaya, şöyle devam ediyor: Korkunç bir özveri ve disiplinle hem hayatınızı kazanacaksınız hem de refah içinde olmadan blogunuzu yapacaksınız, ya da birisi size para verecek. İşte bu özveri ile canla başla bloglayanlar arttığında, blogcular refaha kavuşabilecekler. Yalçınkaya, blogların google reklamları alarak bir insanın geçimini sağlamasının şimdilik zor olduğunu da belirterek Gelirler artmaya devam ederse, 5-10 sene içinde bir insanı geçindirecek gelirleri sağlayabiliriz diyor.
İNSANLAR NE KONUŞUYOR ÖNEMLİ OLAN BU
Nokta.com ise ODTÜ Dağcılık Kulübü'nde tanışan altı kafadarın kurduğu bir internet girişimi. Nokta İnternet Teknolojileri'ne artık sadece internet girişimi demek doğru değil, çünkü sahibi oldukları binlerce internet adresini Amerikalı bilişim şirketi Oversee'ye 3 milyon doların üzerinde bir paraya satan şirket, yatırımlarına devam ediyor. İzlesene.com, fotokritik.com, sinemalar.com gibi internet sitelerinin de sahibi olan şirketin büyüme stratejisine ilişkin ipuçları veren şirketin kurucu ortağı Tuna Orbay, arabalar.com sitesini kurarken 'İnsanlar bir araya geldiklerinde en çok neleri konuşuyorlar, hangi konu üzerinde muhabbet ediyorlar sorusundan yola çıktıklarını kaydediyor. Orbay, internet sitelerinde en çok para harcayan müşterilerin 16 ile 24 yaş arasındaki gençlerden oluştuğuna dikkat çekerken şunları söylüyor: Mağazaların en büyük değeri müşterileridir. Alışveriş alışkanlıkları, hangi bankanın kredi kartlarına sahip oldukları gibi etkenler sitenin değerini belirliyor diyor.
TÜRK TELEKOM, SİZİ İFLAS ETTİREBİLİR
Bir diğer internet girişimcisi ise yemeksepeti.com'un kurucularından Melih Ödemiş. Yemek Sepeti'nin 25 metrekarelik bir bodrum dairesinde kurulduğunu ifade eden Ödemiş, kurucuların bilgisayar mühendisi olması nedeniyle çok fazla sermaye ihtiyacı duymadan faaliyete geçtiklerini kaydediyor. Ödemiş, başlarından geçen bir olayı şöyle anlatıyor:Bir sabah uyandığımız da telefonlarımız çalışmıyordu. Dışarı çıkınca Türk Telekom'un bir çalışanını elinde telefon kablolarını kesmiş çalışma yaparken gördük. Sitemizin bir gün akşama kadar kapalı olması demek kapanmamız demekti. Arızayı bir saatte giderdik de siteyi kurtardık Yemeksepeti.com'un Maliye kayıtlarında internet şirketinin karşılığı olmadığı için bakkaliye olarak geçtiğini ifade eden Ödemiş, girişimcilerin kopyacılık kültürüne de karşı da hazırlıklı olması gerektiğini hatırlatıyor.
Marka oldular, para kazandırdılar
İnternet'te şirket kurmak için, paradan çok yapılan hizmette bir ilk olup, bunu rakiplere hissettirmeden hemen pazara girmek gerekiyor. Türkiye'de birkaç sene öncesine kadar hiç kimsenin adını bile duymadığı bir çok internet sitesi, bugün büyük markalar olarak yoluna devam ediyor. Hepsiburada.com bunlardan biri. İlk kurulduğunda adı infoshop.com.tr olan alışveriş sitesi hepsiburada.com, Doğan Holding tarafından satın alındıktan sonra büyüdü. Şirketin 2007 cirosunun 60 milyon dolar olduğu belirtiliyor. Online alışverişlerin toplam rakamının 2008 yılında 500 milyon dolar olacağı tahmin ediliyor. Çağlar ve Nihan Çolak Erol çifti'nin üç yıl önce kurduğu Türkiye'nin en büyük iş ağı sitesi 280 bin üyeli Cember.net ise 4.36 milyon Euro'ya Almanyalı XING şirketine satılmıştı.
Yeni Şafak - Recep Yeter