Avrupa ülkelerindeki örneklerinden farklı bir yapıya sahip olan HSYK, AB normlarına uygun hale getiriliyor. Strateji taslağına göre HSYK objektiflik, tarafsızlık ve şeffaflık temelinde geniş tabanlı temsil esasına göre yeniden yapılandırılacak.
Her kararname ve Yargıtay'a üye seçimi öncesinde gündeme gelen Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısı, son günlerin yine tartışma konuları arasında yer alıyor. Yargıtay'da boşalan 34 üyelik için bir süredir seçim çalışması yürüten HSYK'nın, AB'ye uygun bir şekilde yapılandırılması gündemde.
Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı'nca hazırlanan "Yargı Reformu Stratejisi Taslağı"nda, HSYK'nın yeniden yapılandırılacağına yer veriliyor. HSYK'nın oluşumuyla ilgili köklü değişikliklere yer verilen ve şu anda toplumun çeşitli kesimlerinin görüşüne sunulan taslakta, uzun yıllardan bu yana çesitli kesimlerce dile getirilen ve bilimsel çalısmalarda yer alan bazı eleştirilerin olduğuna işaret edildi.
SEKRETERYA KURUM BÜNYESİNE
Taslakta, "Kurulun objektiflik, tarafsızlık ve şeffaflık temelinde, uluslararası belgeler ısığında, geniş tabanlı temsil esasına göre yeniden yapılandırılması; kararlarına karşı etkili bir itiraz sistemin getirilmesi ve yargı yolunun açılması hedeflenmektedir" denildi.
Yüksek kurulun sekreteryasının ve denetim sisteminin yeniden düzenlenmesi öngürülen taslakta, sekreteryanın kurum bünyesine alınması planlanıyor. Ayrıca, çağdaş hukuk sistemlerinde iddia ve karar makamlarının birbirinden ayrıldığı hatırlatılarak, "Bu ilke göz önüne alınarak denetim sistemi, iddia ve karar makamlarının tek elde birleşmesini engelleyecek şekilde, Kurul bünyesinde yeniden yapılandırılacaktır" ifadesine yer verildi.
TERFİ SİSTEMİ DEĞİŞECEK
HSYK'nın yeniden yapılandırılmasını öngören taslağa göre istinaf kanun yolunun faaliyete geçirilmesi ile birlikte not sistemi dahil olmak üzere terfi sisteminin yeniden değerlendirelecek. Ayrıca, askeri mahkemelerde hakim sınıfından olmayan üyelerin yer almasına son verilecek, askeri mahkemeler kışla dışına çıkarılacak, askeri mahkemelerin görevleri yeniden belirlenecek, bazı ülkelerde adli müşavirlikler kurulacak ve adliyelere basın müşaviriliği oluşturulacak.
Seçim için üye bekleniyor
Adalet Bakanı Sadullah Ergin, Yargıtay'da boş bulunan 34 üyeyi seçmek için bakanlık tarafından yapılan çalışmaların sonuçlandığını, seçim için yurtdışındaki HSYK üyesinin beklendiğini kaydetti. Halen Yargıtay'a seçilme yeterliliğine sahip 400-500 civarında hakim ve savcı bulunduğunu ve bunların özlük, sicil ve liyakat durumlarının değerlendirildiğini kaydeden Engin, bu çalışmaların ise 27 Aralık tarihi itibariyle sonuçlandığını kaydetti. Engin, “2 Ocak 2010 tarihirde kurul üyemizden bir tanesinin yurt dışına çıkması sonucu onun dönüşü beklendi. Şu anda beklenen süreç o süreçtir” diye konuştu. Yedek üye ile toplantı yapılmasınan HSYK'nın diğer üyelerinin sıcak bakmadığını ifade eden Engin, “Arkadaşımız bu hafta sonu Türkiye'de olacak” diye konuştu.
AB'DEKİ HSYK'NIN YAPISI NASIL?
AB'nin hiç bir ülkesinde HSYK'nın bizdeki gibi bir yapıya sahip olmadığı belirlendi. Türkiye ile bu ülkelerdeki HSYK'nın yapısı kıyaslandığında şöyle bir tablo ortaya çıkıyor:
TÜRKİYE: 7 üyeden oluşuyor. Başkanı Adalet Bakanı, Müsteşarı kurulun doğal üyesi. Kurulun 3 Yargıtay, 2 Danıştay üyesinden oluşan 5 üyesi, genel kurullar tarafından belirlenen 3 aday arasından cumhurbaşkanınca seçiliyor.
İTALYA: 27 üyeden oluşuyor. Başkanı Devlet Başkanı. Yargıtay Başkanı ile Yargıtay Başsavcısı kurulun doğal üyesi. Kurulun 2 Yargıtay üyesi, 4 savcı 10 hakimden oluşan üyesi ilk derece mahkemesi ve savcıları tarafından doğrudan seçiliyor. Avukat ve hukukçulardan oluşan 8 üyesi parlamentonun 3/5 çoğunluğuyla seçiliyor.
İSPANYA: 21 üyeden oluşuyor. Kurulun başkanı Yargıtay Başkanı. 12 hakimden oluşan üyeler, hakimlerin kendi aralarından seçtikleri 36 aday arasından 12'si kongre ve senato tarafından kralın onayına sunuluyor. Avukat ve hukukçulardan oluşan 8 üye, kongre ve senato tarafından saçilip, onay için karala sunuluyor.
FRANSA: 18 üyeden oluşuyor. Cumhurbaşkanı kurulun başkanı. Adalet Bakanı doğal üye. Hakim ve savcıdan oluşan 12 üye, hakim ve savcılar tarafından doğrudan, 1 üye Danıştay genel kurulu, seçkin vatandaştan oluşan 3 üye de cumhurbaşkanı, senato ve meclis tarafından seçiliyor.
İSVEÇ: 11 üyeden oluşan kurulun başkanlığını, hükümet tarafından atanan genel müdür yapıyor. 4 hakim, 2 parlamenter ve 1 avukattan oluşan 7 üyeyi hükümet atıyor. Kurulda 2 hükümet temsilcisi, bir de Jonkopping şehri valilik temsilcisi bulunuyor.
HOLLANDA: 5 üyeli kurulun 3 üyesi hakim, 2 üyesi işletme, iktisat vb. gibi okul mezunu profesyonel yöneticiler arasından Adalat Bakanının önerisi üzerine Karaliyet kararnamesi ile atanıyor.
ALMANYA: Kuruldaki hakimlerin atanması, terfisi Adalet Bakanlarından oluşturulan Atama Komisyonu ve Federal Adalet Bakanları yetkili.
İNGİLTERE: Yüksek kurul olmamasına rağmen, yargıyı genel olarak takip eden, işlemlerini gerçekleştiren 'Anayasal İlişkiler Departmanı' var. Anayasal İlişkiler Departmanının önerisi ile hükümet tarafından oluşturulan 'Hakimler Konseyi' bulunuyor.