Yeni ortaya çıkan Dicle ve Fırat arasını gösterdiği haritası nedeniyle gündeme gelen ünlü seyyah Evliya Çelebi ile ilgili şok bir iddia ortaya atıldı.
Doç. Dr. Nurettin Gemici, Evliya Çelebi’nin Viyana kuşatması öncesinde Osmanlı için casusluk yaptığını öne sürerek, “Evliya Çelebi bir casus gibi Osmanlı’ya gerekli bütün bilgileri aktarmıştır.
Ancak bu yanlış anlaşılmasın çünkü o dönemlerde bu çok normal bir şeydi. Osmanlı’daki yabancı tüccarlar da zaman zaman gerekli bilgileri kendi ülkelerine aktarıyorlardı” dedi.
Gemici’nin, bir konferansta gündeme taşıdığı bu iddia tarihçiler arasında tartışma yarattı. Uzmanlar hem yeni haritayı hem de casusluk iddiasını şöyle değerlendirdi:
Çelebi’nin haritası heyecan yarattı
Türkiye, Evliya Çelebi’nin 17. yüzyılda gezdiği yerlerin kayıp haritasının bulunduğu haberini dün Vatan’dan öğrenmişti. Tarihçiler şunları söyledi:
Prof. İlber Ortaylı: “Evliya Çelebi bütün Osmanlı ülkelerini gezdi. Bir kartograf değil, haritaları bu açıdan değerlendirmek lazım. Ancak bu haritalar bilgi bakımından çok önemli.”
Prof.Dr. Yusuf Halaçoğlu: “Evliya Çelebi haritacı değil ama çok önemli bilgiler veriyor. Çelebi’nin haritaları o dönemlerin bugüne aktarılması açısından önemli bir yer tutuyor.”
Prof.Dr. Mesut Elibüyük: “Evliya Çelebi’nin harita çizdiği yönünde resmi bir bilgi yoktu. Ancak son dönemlerde haritaları da bulunmaya başladı. Haritaları dünya tarihi açısından önemli yer tutar.”
‘Evet, istihbaratçı’
Meryem Aybike Sinan (Evliya Çelebi hakkındaki Aşk-ı Revan kitabının yazarı): “Ben Evliya Çelebi’nin sadece gezmek için bu bölgelere gittiğini düşünmüyorum. Yaptığım araştırmalar neticesinde daha üst seviyede görevlerle dünyayı dolaştığı kanaatindeyim. Gezileri istihbarat açısından çok önemli. Modern zamanlara baktığımızda istihbaratçı demek mümkün. Yazdıkları, padişahın tebaasını tanıması açısından çok önemli.”
‘Bu mümkün değil’
Doç. Dr. Nuran Tezcan (Robert Dankoff’la birlikte Vatikan’da kayıp Nil Haritası’nı bulan kişi): “Seyahatnameyi bilimsel olarak çok iyi tanımadan istihbaratçıydı, rapor getiriyordu demek doğru olmaz. İstihbaratçı olabileceği iddiaları var. Evliya Çelebi elbette paşaların yanındaydı. Onlara bilgi ve haber getirip götürüyordu. İstihbaratçılık, ne anlamda düşünülüyor bilemiyorum. Ancak istihbaratçı demek mümkün değil.”
Kaynak: Vatan