KOCAELİ (AA) - ŞENGÜL AZBAY - Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) akademisyenleri mevcut yapıların hızlı, ekonomik ve güvenli biçimde güçlendirilmesine imkan sağlayacak yerli sismik sönümleyici geliştirdi.

Yüksek maliyetleri sebebiyle kısıtlı kullanılabilen mevcut sismik izolasyon ve sönümleyici sistemlerine alternatif geliştirilen yerli üretim TnT sismik sönümleyici, ABD ve Türkiye'deki testlerden başarıyla geçti.

Patenti alınan sönümleyici, depreme dayanıklı hale getirilmesine karar verilen konutların tahliye edilmeden hızlı, ekonomik ve güvenli biçimde güçlendirilmesini sağlayacak.

- "Etkin bir şekilde kullanılacağını düşünüyoruz"

GTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bülent Akbaş, projede Amerikalı bilim insanlarıyla çalıştıklarını, elde edilen sonuçların "Engineering Structures" ve "Journal of Constructional Steel Research" dergilerinde yayımlandığını söyledi.

Akbaş, Türkiye'de güçlendirmenin çoğunlukla mevcut yapıya yeni taşıyıcı elemanların eklenmesiyle sağlandığını kaydetti.

Geleneksel güçlendirme çalışmalarında binaların tahliye edilmesi gerektiğini aktaran Akbaş, şöyle devam etti:

"Maliyetleri de yüksek. Bunun yerine bu tür sönümleyicilerle insanların evlerinden dışarı çıkmalarını gerektirmeyecek bir güçlendirme yöntemi geliştirdik. Bunun etkin bir şekilde kullanılacağını düşünüyoruz. Deprem sırasında yapıya giren bir enerji var. Bu enerjinin bir kısmı, yapıda kendisini hasar olarak gösteriyor. (Deprem sönümleyici) Deprem enerjisi yapıya birden bire geldiğinde, bütün enerjiyi kendisine çekerek sönümlüyor. Böylece yapının çoğu zaman hasar görmeden ayakta kalmasını sağlıyor. Dünyada bunun literatürdeki teknik adı; burkulması önlenmiş çapraz eleman. Bununla ilgili çalışmalar onlarca yıldır literatürde var, devam ediyor. Bunun farkı diğerlerine göre oldukça ekonomik olması, daha fazla enerji yutabilmesi ve hızlı üretime müsaade etmesi."

Akbaş, sönümleyicinin, binanın performansını yükseltebileceğini aktararak, "Maraş depremlerinde, bölgedeki sanayi tesislerimiz ciddi hasarlar gördü. Uzun süre üretime ara vermek zorunda kaldılar. Bu deprem sönümleyici cihazımız, endüstri yapılarında özellikle çok daha hızlı bir şekilde taşıyıcı sistemlerin güçlendirilmesine izin verecektir." diye konuştu.

- "Bir an önce hızlı, ekonomik yöntemlerle bina stokunu güçlendirmemiz gerekiyor"

Sönümleyicinin Amerika ve Türkiye'de yapılan testlerden başarıyla geçtiğini ifade eden Akbaş, "Bu deneysel çalışmalarda özellikle ülkemizdeki mevcut yapı stoku dikkate alınarak, beton dayanımı düşük, sismik olarak iyi detaylandırılmamış, olası bir depremde ağır hasar alacak bir çerçeve üzerinde bu sönümleyici cihazımız denendi ve oldukça iyi bir performans gösterdi." dedi.

Akbaş, üretim aşamasında olduklarını ve üzerinde çalıştıkları birkaç proje olduğunu anlatarak, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bir ev sahibinin uygun krediyle ödeyebileceği miktarlarda bedelde tutacağız. Şu anda aşırı bir talep var. Şöyle düşünün; riskli bir binada oturuyorsunuz, elinizde böyle bir imkan var. Biz 'Ciddi bir mühendislik çalışmasıyla o binayı olabilecek en kuvvetli depremde ayakta tutabiliriz' diyoruz. Sanayi tesislerinde bunu zaten çok rahatlıkla kullanabiliriz. Hiçbir sıkıntımız yok ama bina türü yapılar önceliğimiz. Bir daha büyük bir depremde bu kadar fazla sayıda binanın yıkılmasına ve can kaybına ülke olarak tahammülümüz yok. Bir an önce bu ve varsa bunun gibi hızlı, ekonomik güçlendirme yöntemleriyle binalarımızı, mevcut bina stokumu güçlendirmemiz gerekiyor."

- "Yerel yönetimlerin destek vermesiyle kullanımı yaygınlaşacak"

GTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Onur Şeker de piyasada beton dolgulu pahalı ürünler bulunduğunu belirterek, bunların hastane ya da gökdelen gibi özel tip yapılara uygulanabildiğini kaydetti.

Şeker, konut ve fabrikalarda kullanılmak üzere daha hafif, yüksek performanslı ve düşük maliyetli geliştirdikleri sönümleyicinin kullanımının, yerel yönetimlerin destek vermesiyle yaygınlaşacağını söyledi.

Sönümleyicinin özelliklerinden bahseden Şeker, "Olası bir Marmara depreminde hem can hem de ekonomik kayıpları engelleyebileceğimizi düşünüyorum. Bu sistemle içeriden ya da dışarıdan müdahale etme şansınız var. Binanın boşaltılmasına gerek olmadan bir odanın kapatılarak, badana boya yapmak gibi etkisi olacak. Bazı odalar bölgesel olarak kapatılarak, bu sistem entegre edilebilir. Mevcut ürünlerle güçlendirme maliyeti, binanın yeniden yapım maliyetini geçebiliyor. Bunun daha yaygınlaşabilmesi için karşılanabilir olması lazım binada oturan kişiler tarafından." ifadelerini kullandı.

Şeker, sönümleyiciyle endüstriyel yapılar için de ideal bir çözüm sunulduğunu vurgulayarak, "Üretim durmadan dışarıdan müdahale etme şansınız oluyor." dedi.