Yatırımcının bu ay Asya'ya dikkat etmesi, içeride ise endekste 26 bine çekilme olursa kademeli alıma geçmesi tavsiye ediliyor.

Ekim ayı dünya finans piyasaları tarihinde küresel yatırımcıların en fazla zarar ettiği ay olarak tarihe geçti. ABD'de hisse senetleri piyasası son 21 yılın dibini gördü, Japonya'da ise tarihinin en kötü seviyesine indi. Euronun hem dolar hem de yen karşısındaki aylık performansı ise bu para biriminin kullanılmaya başladığı 1999 yılından bu yanaki en kötü seviyesini gördü. Petrol fiyatları da tarihindeki en büyük aylık değer kaybını yaşadı. Bir çok emtia ve ABD ile Avrupa şirket tahvilleri de en kötü aylık periyotlarını geçirdi. Japonya 7 yılın ardından ilk kez faiz indirdi.

ABD, Norveç, Çin, Tayvan, Hong Kong ve Hindistan da koordineli indirimlere katıldı ancak piyasaları ipten alamadı. Şimdi ise gözler kasım ayında. Hem yabancı hem de yerli analistlerin beklentisi Kasım ayının ekime kıyasla daha iyi geçeceği yönünde. Ekim ayındaki kayıpların telafi edilemeyeceği, ancak piyasalarda az da olsa bir ralli yaşanacağını savunan uzmanlar aralık ayında yeni bir dalga riskine dikkat çekiyor.

Yani hem yerli hem de yabancı yatırımcı için kasım ayı sene bitmeden ekimdeki zararları telafi edebilmek için son şans. Marketwatch'a konuşan Horizon Investment Services CEO'su Chuck Carlson'a göre kasım ayında piyasalar ekim ayında yaşadıkları çakılmanın 3'te 1'i oranında toparlanacak. "Şu ara hisse satışına gitme zamanı değil" diyen Carlson, piyasadan çıkış yapmak isteyen küresel yatırımcıya kasım sonu ya da aralık başına kadar beklemesini öneriyor. Küresel piyasalarda en fazla ralli yaşayacak sektörler arasında ise enerji ve teknoloji var.

Marketwatch da krizden kaçmak yerine savaşmayı öneriyor ve kasım ayında izlenmek üzere şu gibi yeni stratejiler öneriyor: "Zarardaki hisse senetlerini toparlanır diye beklemeden elden çıkarın. Çin'in izleyeceği para ve maliye politikalarını yakından izleyin ve savunmada olun. Gıda, içecek ve dolara yatırım yapın. Şirket tahvilleri ve kısa vadeli yatırımlardan uzak durun, uzun vadeli getirilere odaklanın. Mısır, şeker, soya fasulyesi gibi, her zaman tüketilmek zorunda olan emtiaya da şans verin".

Çin ve Asya'yı yakından izleyin

Uzmanlara göre Asya şu an için finansal krizin merkez bölgesi olmada da hisse senetleri piyasalarında ve para birimlerinde son dönemde yaşadığı değer kayıpları 10 yıl önceki Asya Mali Krizi'ni hatırlatıyor. Bu nedenle Asya'yı yakından takip etmeyi öneren analistler, 1997'de yaşanan krizden ders çıkarılması gerektiğini vurguluyor.

1997 krizinde kur şoku yaşanmış, Hong Kong'un Hang Seng endeksi 13 ayın dibini görmüştü. Geçen ay da Japonya'nın Nikkei 225 endeksi 1983'teki seviyesine indi. Küresel ekonominin çarklarının dönmesinde yüksek ihracat ve ithalat faaliyetleri ile en etkili isimlerden biri olan Çin de küresel krizden etkilenmiş durumda. En büyük ticari ortakları olan ABD ve Avrupa resesyona girince ister istemez ekonomisinde yavaşlama riski ile karşı karşıya kalan Çin, geçen hafta ekonomisini canlandırmak için faiz indirimine gitti. Pekin yönetiminin iç talebi canlandırmak için izleyeceği yüksek harcama odaklı politikaların orta vadede nasıl etkili olacağının ise takip edilmesi öneriliyor.

Çünkü Çin ekonomisindeki büyüme ya da küçülme emtia bağlantılı sanayilerin tümünü olumlu ya da olumsuz etkileyecek. Marketwatch'a göre "Çin ne alırsa onu alırım, ne satarsa onu satarım" stratejisi artık eskisi gibi kazanç getirmeyecek. Bir döneminde "Asya kaplanları" olarak nitelendirilen gelişen Asya ekonomilerinin geneli de krizden etkilenmeye başladı ve faiz indirimleri gelmeye başladı bile.

Şirket tahvillerine dikkat

Emtia ise bir çok uzmana göre kasım ayında yatırımcının portföyünde bulunması gereken ürünlerin başında. Emtia balonu son aylarda küresel ekonomideki yavaşlama ile birlikte sönmüş görünmesine rağmen küresel talebin henüz reel anlamda azalmadığı savunuluyor. Dolayısıyla da talepte gerçek anlamda bir düşüş görülene kadar emtiaya yönelmek mantıklı olabilir. Marketwatch ise emtia fiyatlarında son dönemdeki düşüşün fırsat olarak kullanılması gerektiğini savunuyor.

Krizin küresel bir resesyona dönüşmesine yol açacak tehlikeli fay hatlarından biri ise krizin reel sektöre sıçraması, yani şirketlerin de birer birer zarara girmesiydi. Son bir aydır ise Japon Sony'den ABD'li otomotiv devlerine kadar bir çok şirket ciddi zarar açıklamaları yaptı. Dolayısıyla bu şirketlerin kendi çıkardıkları tahviller de artık eskisi kadar güvenli olmayacak gibi görünüyor. Marketwatch da özellikle şirket tahvillerinden uzak durulmasını, bunun yalnızca bu tahvillerin fiyatları düştükçe yatırımcıların devasa kayıplar üzerinde pozisyona sahip olmalarına sebep olacağını savunuyor.

Türkiye çıkıştan bire bir faydalanamaz

Referans'a konuşan Alternatif Yatırım analistlerinden Murat Güncan'a göre yurtdışından mali sektöre ilişkin daha kötü gelişmeler gelmediği sürece kasım ayı Türkiye için de daha sakin geçecek. Daha büyük banka zararlarının gelmeyeceği beklentisi ve hedge fonların satışlarının kesilmesi ise bu anlamda olumlu gelişmeler. Buna rağmen Güncan, kasım ayında dış piyasalarda beklenen yukarı yönlü hareketten Türkiye'nin de pay alacağını, ancak Rusya ve Macaristan gibi gelişmekte olan piyasalar kategorisinde değerlendiriliyor olmasından ötürü bundan "bire bir" faydalanamayacağını vurguluyor. "Yatırımcı döviz ve faizi yakından takip etmeli. Döviz şu an 1,50'nin üzerini destek seviyesi yaptı ancak dövizde yeniden hareketlenmeler yaşanabilir. Çünkü yıl sonuna doğru bankaların yurtdışı sendikasyon ödemeleri olacak." diyen Güncan endeksin de 28 bin 500 direncini kırıp kırmadığının izlenmesi gerektiğini savunuyor. "Bu direnci kırarsa borsada yükseliş hızlanır." diyen Güncan 26 binlere geri çekilme olması halinde ise kademeli alımlar geçilebileceğini tavsiye ediyor. Yurtdışında merkez bankalarının yapacaklarını yaptığını, ancak yurtdışında reel sektörü temsil eden şirketlerden kötü sinyaller aldıklarını belirten Güncan, bu noktada merkezlerin yapabilecekleri bir şey olmadığının altını çiziyor ve uyarıyor: "Dolayısıyla reel sektörde kötü bir gelişme olmadıkça kasım sakin geçecek, ancak aralık ayı gibi yeni bir dalgalanma bekliyoruz."

Acar Yatırım'dan Zeynel Balcı ise kasım ayında dalgalı bir seyir bekliyor. "Direnç seviyelerinde satışlar gelebilir. Yatırımcılara bu nedenle kalıcı pozisyonlar almalarını tavsiye ediyoruz." diyen Balcı, ekim ayında yaşananları da "olumsuz fiyatlamalar" olarak değerlendiriyor. Sert satışların piyasalardaki güven kaybı ve belirsizlikten kaynaklandığına dikkat çeken Balcı, bu alımların "tepki alımları" olarak sınırlı kalmasını bekliyor.

TÜRKİYE'DE KASIM BEKLENTİLERİ

* Kasımda Türkiye piyasalarında dalgalı bir seyir bekleniyor

* Yatırımcı döviz ve faizi yakından izlemeli, kalıcı pozisyon almalı

* Borsada endeks 28 bin 500 direncini kırarsa yükseliş hızlanabilir

* Reel sektörde kötü bir gelişme olmadıkça kasım ayı sakin geçer

* Aralık ayı gibi yeni bir dalgalanma gündeme gelebilir

KÜRESEL YATIRIMCIYA ÖNERİLER

* Zarardaki hisse senetlerini toparlanır diye beklemeden elden çıkarın

* Çin'in izleyeceği para ve maliye politikalarını yakından izleyin

* Gıda, içecek ve dolara yatırım yapın

* Şirket tahvilleri ve kısa vadeli yatırımlardan uzak durun, uzun vadeli getirilere odaklanın

* Mısır, şeker, soya fasulyesi gibi, her zaman tüketilmek zorunda olan emtiaya da şans verin