Belge almayan çiftçilere kamu desteğini engelleyen düzenlemeyle küçük esnaf da, 50 YTL harç ödeyerek edineceği esnaf belgesi karşılığında vergiden istisna tutuluyor.

Taslak, taksicilerin de aralarında bulunduğu meslek grupları için 6 aylık asgari ücretten az olmamak kaydıyla her işkolu ve bölge için ayrı ayrı yıllık kazanç tespitini de öngörüyor.

Vergi Konseyi koordinatörlüğünde Konsey, Gelir İdaresi Başkanlığı ve Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü uzmanlarınca hazırlanarak Maliye Bakanlığına sunulan Gelir Vergisi Kanun Taslağı üzerindeki çalışmalar yoğun şekilde devam ediyor.

Maliye Bakanlığı bürokratlarınca madde madde yeniden ele alınarak düzenlenen Taslağın bayramdan sonra Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ile yapılacak değerlendirmeler neticesinde son şeklini alması bekleniyor.

GELİRE YENİ TANIM

83 maddeden oluşan Taslakla getirilen bazı düzenlemeler şu şekilde belirleniyor:

-Gelire yeni tanım: Gelir, “bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği girişim kazançları, ücretler, sermaye kazançları ve diğer kazançların safi tutarı” olarak tanımlanıyor. Yeni düzenlemede, ticari, zirai ve serbest meslek kazançlarıyla arızi kazançlar, “girişim kazançları” adı altında toplanıyor.

“Kiralama gelirleri, menkul sermaye gelirleri ve elden çıkarma kazançları”, “sermaye kazancı” olarak değerlendiriliyor. Karşılıksız edinimler ile kazanç sayılan harcama fazlalığı da diğer kazançları oluşturuyor.

-Elden çıkarma kazancı: Anonim şirket hisseleri, menkul kıymet araçları ve ortaklık payları ile kentsel rantlar, “elden çıkarma kazancı” şeklinde değerlendiriliyor. Kentsel rantların vergilendirilmesindeki 5 yıllık süre 10 yıla çıkacak. Bu sürede birinci yıl rant gelirinin yüzde 90'u, ikinci yıl 80'i, üçüncü yıl 70'i, dördüncü yıl 60'ı, beşinci yıl 50'si, altıncı yıl 40'ı, yedinci yıl 30'u, sekizinci yıl 20'si, dokuzuncu yıl da 10'u vergiye tabi tutulacak.

-Karşılıksız edinimler: Veraset yoluyla edinilenler hariç olmak üzere, herhangi bir suretle karşılıksız olarak edinilen paraların ve sair kıymetlerin 1.000 YTL'ye kadar olan kısmının yüzde 50'si, 1.001 ile 5.000 YTL arasındaki kısmın yüzde 60'ı, 5.001 YTL ve üzerindeki kısmının da yüzde 70'i hak sahibi yönünden, edinimin gerçekleştiği takvim yılında elde edilmiş kazanç sayılacak.

-Özel inşaat işleri: Başkasının arsası üzerine taşınmaz inşa etme faaliyeti, taahhüt niteliği bulunsun ya da bulunmasın, ticari kazanç hükümlerine tabi olacak. Kendi arsası üzerinde inşaat yapan ya da yaptıranların (kat karşılığı dahil) bu inşaat faaliyetinden doğan kazançları, inşaat faaliyetinin arsa sahibinin teşebbüs olduğu bir ticari işletme bünyesinde gerçekleştirilmesi halinde de kazançlar, ticari kazan sayılacak.

-Ulaştırma işlerinde matrah: Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerinden elde edilen kazanç, hasılata ortalama emsal oranların uygulanması suretiyle hesaplanacak. Ortalama emsal oranı, Türkiye'de sürekli ya da geçici olarak çalışan bütün mükellefler için kara taşımacılığında yüzde 12, deniz taşımacılığında yüzde 15, hava taşımacılığında yüzde 5 olarak uygulanacak.

ORANLAR KONUSUNDA ÇALIŞMA YAPILACAK

-Gelir vergisinde oran sayısı 4'den 3'e inecek. Halen yüzde 15, 20, 27 ve 35 olarak uygulanan oranlar da yüzde 10, 20 ve 25 olarak düzenlenecek. Dilimler de 7 bin 500 YTL, 20 bin YTL ve 40 bin YTL olarak sıralanacak.
Buna göre, gelir vergisine tabi girişim kazançları ve ücretlere isabet eden vergi matrahının 7.500 YTL'ye kadar olan kısmından yüzde 10 gelir vergisi alınacak.

20 bin YTL'nin ilk 7.500 YTL'si için 750 YTL, fazlası için yüzde 20 vergi olacak. 40 bin YTL'nin 20 bin YTL'si 3.250 YTL, üstü yüzde 25 oranında vergilendirilecek.

Ancak oran konusu Maliye Bakanlığında yeniden ele alınıyor. Bakanlıktan bir üst düzey yetkili, Maliye Bakanı Unakıtan'ın oran indirimine sıcak baktığını belirterek, şu değerlendirmede bulundu:

“Taslakta önerilen tarifeyi masaya koyacağız. Biz de alternatifli çalışma yapıyoruz. Her bir alternatifin getirisini ve götürüsünü hesaplayacağız. Daha sonra da bunları Bakanımızın ve hükümetin önüne koyacağız. Nihai karar burada verilecek. Ancak, oran indiriminin yürürlük tarihi de ayrıca değerlendirilecek. Dünyadaki küresel krizin bizi nasıl etkileyeceğini de dikkate alarak bu konuda bir karar verilecek. Yeni Gelir Vergisi Kanunu 1 Ocak 2009'de yürürlüğe girse bile yeni oranların uygulanması 1 Ocak 2010'a da bırakılabilir.”

-Ücretlilerin asgari geçim indirimi, yeni sistemde de aynen yer alacak.

FUTBOLCULAR SERBEST MESLEK ERBABI OLACAK

-Sporcular da serbest meslek erbabı sayılacak. Hakemlere yapılan ödemeler ise ücret olarak değerlendirilecek.

-Küçük esnafa istisna: Bir iş yeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya tüketiciye iş yapmak kaydıyla, hallaç, kalaycı, lehimci, çilingir, boyacı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, badanacı, çamaşır yıkayıcısı ve hamal gibi kimselerin veya küçük tamirat ve tadilat işleriyle uğraşan küçük sanat erbabının bu işlerinden elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden istisna olacak.

Aynı şekilde dışarıdan işçi almamak şartıyla, oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, halı, kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel işleri, süpürge, paspas, fırça, sepet, yapma çiçek ve turistik eşyayı dükkan açmaksızın satanlar ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini satanlar ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan türden malları satanlar da bu kapsamda değerlendirilecek.

Gezici piyango bayileri, PTT acenteliğiyle uğraşanlar ve hurdacılar da gelir vergisi istisnasından yararlanacak.

Esnaf istisnasını düzenleyen maddede “Bu maddede yer alan istisnaların, küçük esnaf belgesi karşılığında ödenecek harçlar ve kesinti yoluyla alınan vergilere etkisi yoktur” denildi.

Maliye Bakanlığının düşündüğü sisteme göre, istisna kapsamına giren küçük esnaf, her yılın ocak ayında vergi dairesine giderek, 50 YTL karşılığında istisnaya ilişkin küçük esnaf belgesini alacak. Temmuzda yeniden vergi dairesine gidilerek, belge onaylatılacak. Temmuzda da harç alınıp alınmayacağı, çalışmalar sonucunda netleşecek.

BELGE ALMAYAN ÇİFTÇİLER, DESTEKLERDEN YARARLANAMAYACAK

-Zirai kazancın basit usulde tespiti: Defter tutmak zorunda olup olmadıklarına bakılmaksızın, çiftçi niteliğini haiz gerçek kişilerin elde ettikleri zirai kazançlar, hasılatları üzerinden vergi kesintisi yapılmak suretiyle vergilendirilecek.

-Vergi kanunlarına göre defter tutmakla yükümlü oldukları halde defter tutmayan ya da Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belge alma, verme, saklama ve ibraz yükümlülüklerine uymayan ya da çiftçi kayıt sistemine kaydolmayan çiftçiler, çeşitli kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen avans, kredi, sübvansiyon, prim gibi ayni ve nakdi destek unsurlarından yararlanamayacak.

Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usuller, ilgili kuruluşların görüşleri de alınarak Maliye Bakanlığınca belirlenecek.

-Çiftçilerde defter tutma: Tarımsal iş ortaklıkları ve tarımsal üretim ortaklıkları bilanço esasına göre defter tutmaya ve ortakları bünyesinde vergilendirilecek kazançları bu bölümdeki esaslara göre tespit edecek.

Gerçek usulde vergilenip vergilendirilmediğine bakılmaksızın, yıllık alımları 100 bin YTL'yi veya yıllık satışları 140 bin YTL'yi aşan çiftçi niteliğini haiz gerçek kişiler, işletme hesabı esasına göre, bu hadlerin 2 katını aşanlar ise bilanço esasına göre defter tutacak. Çiftçiler, diledikleri takdirde, işletme hesabı yerine bilanço esasına göre defter tutmaya isteyebilecek.

BASİT USUL

-Aşağıda sayılan kişilerin ticari kazançları, basit usulde tespit olunacak.
.Kendi işinde bilfiil çalışan veya bulunanlar,
.İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı büyükşehir belediye sınırları içinde 4 bin YTL'yi, diğer yerlerde 3 bin YTL'yi aşmayanlar,
-Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olmayanlar,
-İlk madde ve yardımcı malzeme verilerek yaptırılan üretim veya imalatlar için ödenen hizmet bedelleri de dahil olmak üzere, satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanlar için yıllık alım tutarı 60 bin YTL'yi ya da yıllık satış tutarı 90 bin YTL'yi, bunların dışındaki işlerle uğraşanlar için gayri iş hasılatı 40 bin YTL'yi, söz konusu işlerin birlikte yapılması halinde ise yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamı 120 bin YTL'yi aşmayanlar.

TAKSİCİLER İÇİN YILLIK KAZANÇ TESPİTİ

-Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığının yetkilendireceği 2 temsilciyle ilgili meslek odasından 2 temsilcinin katılımıyla oluşturulacak komisyonlar, bölgeler ve iş kolları itibarıyla asgari ücretin 6 aylık tutarından az olmamak üzere, basit usule tabi mükellefler için yıllık kazanç tutarı belirleyecek. Bu şekilde tespit edilecek safi kazanç tutarı, hiçbir bölge veya iş kolu için yıllık asgari ücretin 4 katını geçemeyecek.

Maliye Bakanlığı, safi kazanç tespitini öncelikle taksiciler için düşünüyor. Taslaktaki düzenleme aynen kanunlaştığı takdirde, komisyonlar, günümüzde uygulanmakta olan asgari ücrete göre en az 3 bin 832,2 YTL, en fazla da 30 bin 657,6 YTL safi kazanç belirleyecek.

KİRA GELİRLERİ

-Gayrimenkul sermaye iradı kalkacak ve yerine kiralama gelirleri gelecek. Gayrimenkul kiralarının yanı sıra, dalyanlar, mucitleri tarafından kiraya verilen ihtira beratları, telif hakları, taşınmazlardan ayrı kiraya verilen eklentiler ile her türlü tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri gibi unsurlardan elde edilen gelirler de, kiralama geliri olarak nitelenecek.

-Konut olarak kiraya verilen taşınmazlardan bir takvim yılı içinde elde edilen kiralama gelirlerinin safi tutarının 2 bin 500 YTL'lik kısmı gelir vergisinden müstesna edilecek. İstisna tutarının üzerinde gelir elde edilip beyan edilmemesi ya da eksik beyan halinde, istisnadan yararlanılamayacak.