Akşam yazarı Sosyal Güvenlik uzmanı Ali Tezel bir okurunun sorusu üzerine 1 Ekim sonrasında Genel Sağlık Sigortası ile ilgili uygulamaları izah etti.

Ülkemizde ilk defa 01.10.2008 gününden itibaren tam anlamıyla Genel Sağlık Sigortası (GSS) uygulamaları başlayacak bu sigorta çeşidini bir özel sağlık, sigortasına da benzetebiliriz ama aralarındaki en önemli fark ise birine (GSS'ye) prim ödemek zorunlu, özel sağlığa ise zorunlu olmamasıdır.

1-Genel Sağlık Sigortası primi yüzde 12.5

Kanuna göre, en az asgari ücret (638.70 YTL) ve en fazla da 4511.70 YTL arasında olmak kaydıyla her ay yüzde 12.5 veya yüzde 12 oranında GSS primi ödenmesi zorunludur.

“Genel Sağlık Sigortası: Kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigorta koludur. Genel Sağlık Sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tâbi olanlar için prime esas kazancın yüzde 12.5'idir. Bu primin yüzde 5'i sigortalı, yüzde 7.5'i ise işveren hissesidir. Yalnızca Gnel Sağlık Sigortası'na tâbi olanlar ile 5510/60.md 1-(e) bendi ve 5510 sayılı Kanunun Geçici 13'üncü maddesinde belirtilenlerin genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın yüzde 12'sidir”

2- GSS primi ayda 30 günden az olamayacak

5510 sayılı SS ve GSS Kanunu'nun “Primlerin ödenmesi” başlıklı 88'inci maddesine göre, “...genel sağlık sigortalısı sayılanlar için, her ay 30 tam gün Genel Sağlık Sigortası primi ödenmesi zorunludur...”

Mesela, ayda 10 gün çalışan birisinin 10 günlük GSS primi işvereni tarafından ödenirken, kalan 20 günü de kendisi gidip her ay bankaya ödemek zorundadır. Aynı kişi prim ödemelerini 30 güne tamamlamak için isteğe bağlı sigortalı olmuşsa bu durumda her ay 20 günlük emeklilik ve 20 günlük GSS primini her ay bankaya gidip ödeyecektir.

Aynı 88'inci madde gereğince; “ kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar ile bu Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar için eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanması zorunludur. Bu durumda olan sigortalıların eksik günlerine ilişkin genel sağlık sigortası primleri, 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi veya (g) bendi kapsamında ödenir.”

3- İşsiz kalanlar da GSS primi ödeyecek

İŞsİz kalan çalışanlardan bazılarına, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası kapsamında işsizlik ödeneği ödenebilmektedir. Yani işsiz kalınan sürenin bir bölümünde işsizlik ödeneği alanlar olabileceği gibi alamayanlar da olabilir.

a- İşsizlik ödeneği alamayanların ödeyecekleri GSS primi

İşsiz kaldığı halde işsizlik ödeneğine hak kazanamayan kişilerden eski adıyla SSK'lı yeni adıyla 4/A sigortalısı olanların işten ayrıldıktan sonra 10 gün daha herhangi bir prim ödemeden GSS'den yararlanmak hakları vardır. Ancak, bu işsizlerin işten ayrılma tarihinden geriye doğru bir takvim yılı için 90 günlük çalışmaları varsa bu kere 10 gün değil 90 gün daha prim ödemeden GSS'den yararlanma hakları vardır. Daha sonra her ay kendileri gidip gelir durumlarına göre GSS primi ödemek zorundadırlar. Yani bu 10 veya 90 gün sonra ise her ay GSS primi ödemeden ne kendileri ne de bakmakla yükümlü olduğu kişilere sağlık yardımı SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) tarafından verilmeyecektir.

b- İşsiz ödeneği alanların ödeyecekleri GSS primi

5510/60'ıncı madde gereğince, “e) 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişiler,” GSS sigortalısı sayılmaktadır ve hemen takip eden 61 inci maddeye göre, “(e) bendinde sayılanlar, işsizlik veya kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik ödeneğinin bağlandığı tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma bildirilir.” denilerek işsizlik ödeneği ödenen dönem için işsizlerin GSS primleri de 5510 sayılı Kanun'un 106 ıncı maddesiyle değişik 4447 sayılı Kanun'un 65 inci maddesine göre, İŞKUR tarafından SGK'ya ödenmektedir. Tabi işsizlik ödeneği alınan süre 6,8 veya en fazla 10 ay olabilmekte ve süre sonunda bitmektedir. Sürenin bitiminden sonra işsiz iş bulamazsa bu durumda GSS primlerini her ay kendileri gidip bankaya ödemeden ne kendisi ne de bakmakla yükümlü olduğu kişilere sağlık yardımı verilmeyecektir.

4- Ödenecek GSS priminin hesaplanması

Gerek ayda 30 günden az çalışan ve gerekse işsiz kalan kişilerin SGK'ya ne kadar prim ödeyeceğinin hesaplanması da “Harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı...”na göre belirlenecektir. Bu belirlemede kullanılacak yani geliri toplanacak aile üyeleri ise; “... aynı hane içerisinde yaşayan eş, evli olmayan çocuk, büyük ana ve büyük babadan oluşur.”

a- İşsizler SGK'ya müracaat edecek

İŞsİz kalan kişilerden mesela 90 günü olmayanlar, işsiz kaldıktan sonra 10 gün daha bedava GSS'den yararlanacaklardır bu 10 gün ise işsizin SGK'ya gidip gelirini tesbit ettireceği süredir. İşsiz, GSS primi ödemeye başlamadan önce ikamet ettiği yerdeki SGK'ya gidecek ve gelirinin tesbitini isteyecektir. SGK, kişinin harcamalarını da dikkate alarak aylık kişi başına düşen gelirini tesbit edecek ve bu tesbite göre kişi başına ödenecek GSS primi belli edilecektir. Burada dikkat edilecek nokta, “harcamaları” kelimesidir, mesela aylık 1000 YTL kirası olan bir evde ikamet eden işsizin (herhangi bir geliri olmasa bile) en başta bu kiraya ödeyeceği aylık 1000 YTL geliri olduğu ve ailedeki kişi sayısına göre de yedikleri-içtiklerine göre de mesela 500 YTL daha geliri varmış gibi değerlendirme yapılabilecektir.

b- Gelire göre ödenecek prim

SGK tarafından ailenin geliri tespit edilip kişi başına bölündükten sonra ödenecek GSS primi de ortaya çıkmış olacaktır.

Ailenin kişi başına geliri;

Asgari ücretin üçte birinden (212,90 YTL'den) az ise primleri devlet öder.

212,90 ile 638,70 YTL arasında olanlar kişi başına aylık 25,55 YTL,

638.70 ile 1.277,40 YTL arasında olanlar kişi başına aylık 76,64 YTL,

1.277,49 YTL'den fazla olanlar ise kişi başına ayda 153,29 YTL, GSS primini her ay ödeyerek sağlık hizmeti alabilecek. Hastaneye gidildiğinde ödenmesi gereken primden 1 YTL dahi borcu olanlara ise sağlık yardımı verilmeyecek.
(Akşam)