Topkapı Sarayı Müzesi'ni gezen yeli ve yabancı turistlerin en çok ilgi gösterdiği bölüm hiç şüphesiz harem dairesidir. Öyle ki müzeyi gezen kalabalık bu bölümün önünde ikiye katlanır. Ama içeri girmek öyle hemen mümkün değildir. Kapıdaki görevli sarayın bu gizemli bölümünü gezmek isteyenlerden ikinci bir bilet ister. Çünkü müzeyi gezmek için alınan bilet bu bölümde geçmemektedir. Topkapı sarayını gezip de haremi görmeden dönmek istemeyenler her zaman çoğunluktadır ve ikinci bir bilet alınıp harem kapısından içeri girilir.
KİMİ PADİŞAH EŞİ KİMİ HİZMETLİ

Peki bu kadar merak uyandıran bu mekanda ne var? Harem hala o gizemini koruyor mu? İşte bütün bu soruların cevabını müzenin Harem Bölümü Sorumlusu Doç. Dr. Canan Cimilli cevaplıyor. Cimilli öncelikle sarayın eğlence merkezi gibi görülen harem bölümüyle ilgili bu bilginin yanlış olduğunu söylüyor ve ekliyor: 'Burası kadınların eğitildiği bir eğitim kurumuydu.ª

Osmanlı'da sarayda iç örgütlenme ve burada bulunan üniversite seviyesindeki yüksek okul olan "Enderun"un karşılığı olan haremde, kadınlar nasıl davranmaları gerektiğini öğrenir, özellikle müzik konusunda eğitim alırlardı. Baş kahyanın denetimindeki kadınlar, dikiş dikmesini, Türk müziği aletlerini çalmayı öğrenirlerdi. Hatta Türk müziğinin önemli bestekarlarından Leyla Saz ve Dilhayat Kalfa haremden çıkmıştı. Haremdekilerden çoğu padişahı bile görmezlerdi. Bir kısmı hizmetli olarak çeşitli hizmetlerde sarayda çalışıyorlardı. Ellerine her ay 9-30 akçe gibi bir maaş verilirdi.

Büyüklü küçüklü yaklaşık 400 odanın yer aldığı harem, burada yaşayanların sayısı padişah ve validelerinin isteğine göre, 16. yüzyıldan 19. yüzyılın sonuna kadar sarayın bulunduğu tepeden Sarayburnu sahiline doğru yeni bölümler eklenmesiyle genişledi.Harem içerisinde geniş bahçelerde kimi kadınlar nakışla uğraşırlardı. Bunların arasında nargilelerin içildiği kahve geleneği de bulunuyordu. 3. Selim döneminde kadınlar, biraz daha özgür bir yaşantıya kavuştu.


Itıkname ve çeyizlerle uğurlandılar


Kırım, Rusya ve Çerkezistan başta olmak üzere buraya gelen küçük kızlar, sarayda eğitim alır, 9 yıl hizmetten sonra "Itıkname" denilen özgürlük belgeleri ile güzel bir çeyiz alarak saraydan ayrılabilirlerdi. Bunların içerisinde çok az kişi "padişahın eşi" olma sıfatını kazanabiliyordu.


Sırları duvarda kaldı


Haremdeki kızlar, "ağızlarının sıkı olması, haremdeki hayat ile ilgili hiçbir bilgiyi dışarıya anlatmamalarıyla" ün kazanmışlardı. Ancak harem duvarlarındaki bazı yazılar, haremdeki çekişmeleri, haksızlığa uğramanın verdiği çaresizliğin yazıya dönüşmüş hali olarak dikkat çekiyor.