Öte yandan İslâm âlimleri Hz. Muhammed'le ilgili müjdeyi mevcut İncil metinlerinde arama yoluna da gitmişler ve Yuhanna İncili'ndeki paraklêtos kelimesinin[2] Kur'an'da belirtilen^61/6 müjdeye delâlet ettiğini ileri sürmüşlerdir. İslâmî kaynaklarda faraklit(فارقليط) şeklinde yer alan bu kelimenin aslı Grekçe'dir. Latince'ye paracletus olarak geçen kelime parakalô fiilinden gelmektedir ki "yanına çağırmak" demektir. Kilise dilinde ise "teselli etmek" anlamında kullanılmıştır. Parakletos da "yardıma çağrılan, müdafaa eden, şefaatçi", kilise dilinde "teselli veren" gibi anlamlar taşımaktadır.[3] Yahudi din bilginleri bu kelimeyi "yardım eden, savunan, elçi ve aracı" şeklinde anlarken bir yahudi filozofu olan Philo "savunucu, aracı" mânasında kullanmıştır.[4] Hıristiyanlara göre Hz. Îsâ'nın geleceğini müjdelediği parakletos Rûhu’l-kudüs'tür ve Îsâ Mesih'in kendilerinden ayrılması sebebiyle hüzünlenen havarilere Rûhu’l-kudüs bir teselli olmak üzere geldiği için kelime genellikle "teselli veren" olarak tercüme edilmiştir.

Yuhanna İncili'ne göre Hz. Îsâ geleceğini müjdelediği parakletosun özelliklerini şu şekilde belirtmiştir: "Ben de babaya yalvaracağım ve o size başka bir parakleti, hakikat ruhunu verecektir, tâ ki daima sizinle beraber olsun" (14/15-16); "Fakat benim ismimle babanın göndereceği paraklet Rûhu’l-kudüs, o size her şeyi öğretecek ve size söylediğim her şeyi hatırınıza getirecektir"(14/26); "Babadan size göndereceğim paraklet, babadan çıkan hakikat ruhu geldiği zaman benim için o şehadet edecektir"(15/26); "Benim gitmem sizin için hayırlıdır, çünkü gitmezsem paraklet size gelmez. Fakat gidersem onu size gönderirim"(16/7); "Ve o geldiği zaman günah için, salâh için ve hüküm için dünyayı ilzam edecektir"(16/8); "Fakat o hakikat ruhu gelince size her hakikate yol gösterecek; zira kendiliğinden söylemeyecektir; fakat her ne işitirse söyleyecek ve gelecek şeyleri size bildirecektir"(16/13); "O beni ta'ziz edecektir; çünkü benimkinden alacak ve size bildirecektir"(16/14).

Bu ifadelerdeki "işitmek" ve "söylemek" fiilleri somut işleri belirtmektedir. Dolayısıyla bu işler ancak işitme ve konuşma organına sahip bir varlıktan beklenebilir. Bu nitelikleri Kutsal Ruh'a nisbet etmek doğru değildir. Zira Kutsal Ruh vahiy ve ilham meleğidir. İlham için ise bu organlara gerek yoktur. Bu sebeple parakleti Kutsal Ruh olarak anlamak doğru değildir.[5] Öte yandan paraklet kelimesi yine Yuhanna tarafından şefaatçi anlamında Hz. İsâ için kullanılmıştır.[6] Yine Yuhanna'ya göre Hz. îsâ. "Ben de babaya yalvaracağım, O size başka bir paraklet gönderecektir" demektedir.[7] Şu halde paraklet Kutsal Ruh olmayıp Hz. Îsâ gibi bir insandır. Söz konusu metindeki "Rûhu'l-kudüs" ibaresi ise sonradan yapılmış bir ilâvedir.[8]

Bugünkü İnciller Grekçe yazılmıştır, Hz. Îsâ ise Ârâmîce konuşmuştur. Müslüman düşünürler, Grekçe'deki "paraklêtos" kelimesinin Hz. Îsâ'nın konuştuğu dildeki karşılığının ne olduğunu incelemişlerdir. İbn Hişâm, Süryânîce'deki "el-munhamenna" kelimesinin "Muhammed" anlamına geldiğini ve bu kelimenin Grekçe karşılığının "el-baraglitis" olduğunu ileri sürmüş[9], Abdülahad Dâvûd ise Kitâb-ı Mukaddes'in Süryânîce tercümesinde kullanılanparaqleita kelimesinin Ârâmîce karşılığının "mhamada" yahut "hamida" olduğunu ve Grekçe'deki "perikleitos"a tekabül ettiğini, İncil'deki paraklêtosun perikleitos kelimesinin bozulmuş şekli olduğunu ifade etmiştir.[10]

Müslüman âlimler, bir taraftan "paraklêtos" şeklinde geçen kelimenin "Ahmed" anlamına gelen "perikleitos'un tahrif edilmiş biçimi olduğunu ileri sürerken diğer taraftan Yuhanna İncili'ndeki paraktetos kelimesinin gerek Hz. Îsâ için kullanılmış olması gerekse İncil'de zikredilen nitelikleri sebebiyle Kutsal Ruh olamayacağını, Hz. Îsâ gibi bir Allah elçisine delâlet ettiğini ve bu elçinin de Hz. Muhammed olduğunu ortaya koymuşlardır.

Mehmet Aydın [*]