KUDÜS (AA) - ABDURRAUF ARNAVUT - Eski İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun yaklaşık 12 yıl süren (2009-2021) görev süresi boyunca çok sayıda gerginliğe sahne olan İsrail-Ürdün ilişkilerinin, Naftali Bennett başkanlığındaki yeni İsrail hükümeti döneminde yoluna girdiği gözlemleniyor.

İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, Ürdün'ün başkenti Amman'a 8 Temmuz'da yaptığı ziyarette mevkidaşı Eymen es-Safedi ile bir araya geldi. Aynı gün İsrail Başbakanı Naftali Bennett ile Ürdün Kralı 2. Abdullah'ın Ürdün'ün başkenti Amman'da gizlice görüştüğü iddia edildi.

- İlişkiler yeniden hızlı başladı

İsrail'in Walla gazetesinin haberinde, Ürdün Kralı 2. Abdullah'ın Bennett ile görüşmesinin, Kral Abdullah ile bir İsrail başbakanı arasında 5 yıl sonra gerçekleşen ilk görüşme olduğu belirtildi.

İsrailli siyasi analist Yoni Ben-Menachem, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Kral Abdullah ile Bennett arasında gerçekleşen görüşmede Mescid-i Aksa'daki durum, 2 devletli çözüm ve iki ülke arasındaki ilişkilerin ele alındığını belirtti.

Ben-Menachem, görüşmenin, Kral Abdullah'ın ABD Başkanı Joe Biden ile görüşmek üzere Washington'a gitmesinden birkaç gün önce gerçekleştiğini ve Kral Abdullah'ın yeni ABD yönetiminin bu yılın başlarında göreve başlamasından bu yana Beyaz Saray'ı ziyaret eden ilk Arap lider olacağını söyledi.

Siyasi analist Ben-Menachem, Kral Abdullah'ın 19 Temmuz'da Biden ile yapacağı görüşmeden sonra İsrail Başbakanı Bennett'in de ay sonunda ABD başkanıyla görüşmek üzere Washington'a gideceğini aktardı.

Kral Abdullah, 30 Haziran'da Filistin Devlet Başkanı Abbas'ı başkent Amman'daki El-Hüseyniyye Sarayı'nda kabul etti.

Kral Abdullah'ın, özellikle Mescid-i Aksa başta olmak üzere Ürdün'ün Kudüs'teki kutsallar üzerindeki vesayetine dokunulmamasına dair ABD ve İsrail'den güvence almaya çalıştığını dile getiren Ben-Menachem, "Ürdün, uzun süredir Netanyahu'yu Körfez ülkelerinin yararına Mescid-i Aksa üzerindeki Ürdün vesayetini sona erdirmeye çalışmakla suçluyor." dedi.

- İlişkileri düzeltmeye doğru

Netanyahu ile Kral Abdullah arasındaki şiddetli gerilimin temel nedeninin, Netanyahu'nun, Ürdün'ün Mescid-i Aksa üzerindeki vesayetini sona erdirme çabaları olduğunu vurgulayan Ben-Menachem, "Ürdün kralı, Netanyahu'nun iki devletli çözümü baltalama çabalarından defalarca şikayet etti ve bunu Ürdün'ün ulusal güvenliğine dokunma olarak gördü." diye konuştu.

Ben-Menachem, "Bennett, İsrail halkına Ürdün ile ilişkileri düzeltmeyi başardığını söylemek istiyor ancak Bennett'in Ürdün Kralı Abdullah'ın iki devletli çözüm ve Mescid-i Aksa ile ilgili isteklerini verebileceğinden emin değilim." ifadesini kullandı.

Bennett'in Mescid-i Aksa ve iki devletli çözüm konusunda Ürdün kralına ve ABD başkanına verebileceği herhangi bir taahhüdün test edilmesinin sahada görüleceğini kaydeden Ben-Menachem, ancak, mevcut İsrail hükümetinin kadrolarının İsrail-Ürdün ilişkisini erkenden restore etmeye çalıştığına dikkati çekti.

Ben-Menachem, İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz'ın, yakın zamanda Ürdün'ü iki kez ziyaret ettiğini, İsrail hükümetinin kurulmasından kısa bir süre önce yaptığı son ziyarette Ürdün kralına yeni hükümetin Ürdün ile ilişkilere özel önem vereceğine dair söz verdiğini belirtti.

- Su anlaşması, Amman ile Tel Aviv arasındaki ilişkileri düzeltiyor

İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, 14 Haziran'da göreve başladıktan sonraki ilk resmi konuşmasında, "Ürdün önemli bir stratejik müttefik. Kral 2. Abdullah önemli bir bölgesel lider ve stratejik bir müttefik. Onunla ülkelerimiz arasındaki ilişkiyi güçlendirmeye çalışacağız." dedi.

Lapid, 8 Temmuz'daki Ürdün ziyaretinin ardından Twitter hesabından yaptığı yazılı açıklamada, Amman'da mevkidaşı Eymen es-Safedi ile görüşmesinde, İsrail'in Ürdün'e her yıl 50 milyon metreküp su satması konusunda anlaşmaya vardıklarını ifade etti.

Ürdün Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada da iki bakanın su anlaşmasıyla ilgili ayrıntıları tamamlamak amacıyla teknik heyetlerin ilerleyen günlerde bir araya gelmesi konusunda anlaştıkları belirtildi.

Açıklamada ayrıca Ürdün'ün Batı Şeria'ya yaptığı ihracat miktarının 160 milyon dolardan yaklaşık 700 milyon dolara çıkarıldığı ifade edildi.

Eski İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, bu yılın başında Ürdün'ün 50 milyon metreküp fazladan su isteğini defalarca reddetmişti.

Netanyahu'nun söz konusu tutumunun, Ürdün'ün geçen mart ayında Netanyahu'nun uçağının Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) giderken Ürdün hava sahasından geçmesine izin vermeyi reddetmesinden kaynaklandı.

- Trump-Netanyahu uyumu Ürdün-İsrail ilişkilerini bozdu

Ürdün'ün hava sahasını açmaması arka planında ise Netanyahu'nun Ürdün Veliaht Prensi Hüseyin bin Abdullah'ın Mescid-i Aksa'ya yapacağı ziyareti engellemesi konusu yatıyordu.

Ancak bu iki ülke arasındaki ilk anlaşmazlık değildi, Netanyahu hükümetinin Temmuz 2017'de Mescid-i Aksa'nın girişlerine X-ray cihazları yerleştirmeye çalışması üzerine iki taraf arasında şiddetli anlaşmazlık ortaya çıktı.

Ürdün'ün, eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde hayata geçirilmeye çalışılan "Yüzyılın Anlaşması" olarak bilinen sözde Orta Doğu Barış Planına karşı çıkması ABD ve İsrail'in Ürdün kralına öfke duymasına yol açmıştı.

İsrail basını son yıllarda Ürdün Kralı Abdullah'ın Netanyahu ile telefonda veya yüz yüze görüşmeyi defalarca reddettiğini yazdı.

Ancak şu anki ABD Başkanı Joe Biden, daha göreve başladığı ilk günlerde Filistin meselesinin çözümümde iki devletli çözümü desteklediğini açıkladı.