Edebiyatçıları biraraya getiren kare
Ortaya çıktığında edebiyat dünyasında büyük tartışmalara yol açan kare
Genel Yayın Yönetmeni: Nevzat Bayhan (Kültür A.Ş. Genel Müdürü)
Genel Yayın Danışmanı: İskender Pala
Hazırlayan/Editör: Yusuf Çağlar
Geçtiğimiz yıllarda ortaya çıktığında edebiyat dünyasında büyük tartışmalara yol açan ve hakkında ‘Bu kadar farklı kesimden insan bir araya gelemez, photoshopla hazırlanmıştır’ bile denilen fotoğrafın hikâyesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. tarafından yayımlanan “Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Edebiyatçıları” kitabı ile aydınlandı.
Cumhuriyet döneminin meşhur fotoğrafçısı Weinberg'in objektifinden dönemin mecmualarına ve fotoğraf albümlerine taşınan bu hatıra-i cemiyet fotoğrafında Türk edebiyatına damgasını vurmuş 42 usta isim yer alıyor. Halid Ziya Uşaklıgil'den Halid Fahri Ozansoy'a, Orhan Seyfi Orhon'dan Suad Derviş'e, Ziya Osman Saba'dan Vâlâ Nurettin'e, Necip Fazıl Kısakürek'ten Faik Ali Ozansoy'a, Peyami Safa'dan Florinalı Nâzım'a kadar pek çok meşhur simayı aynı fotoğraf karesinde buluşturan sebep ise Güzel Sanatlar Birliği Edebiyat Şubesi’ni oluşturmak. 1928 yılı Temmuz ayında Topkapı Sarayı'na yakın bir yerde bulunan Alay Köşkü önünde çektirilen fotoğraf, farklı çevrelerden aynı hayret ifadeleriyle karşılandı.
Ayrı dünyalardan bu kadar yazar nasıl oluyor da aynı karede bir araya gelebiliyorlardı?
Bir Fotoğrafın Kısa Hikâyesi
1928 yılında Sanayi-i Nefise Birliği idarecileri, Osmanlıca'dan Latin harfleriyle Türkçe'ye geçilmesine dört ay gibi az bir zaman kala, edebiyatçılar şubesini oluşturmak için dönemin meşhur kalemlerini Alay Köşkü'nde 18 Temmuz günü gerçekleştirilecek bir toplantıya davet ederler. Ayrıntılar önceden düşünülmüş, birliğin taslak halinde nizamnamesi hazırlanmış ve toplantı öncesi çekilecek hatıra-i cemiyet fotoğrafı için şahısların nerede duracakları mevzuu bile tasarlanmıştır.
Fotoğrafın pek tabii olarak, Topkapı'ya bağlı bir şekilde hizmet veren Alay Köşkü bahçesinde çekilmesi kaçınılmazdır. Böylece, kırk iki yazarın arkasında duran büyük duvar ve sarmaşıklarla heybetli hâle gelen bu mekân da bütün ihtişamıyla fotoğraf karesinde görünür.
Cumhuriyet'in, Güzel Sanatlar (Sanayi-i Nefise) Birliği Edebiyat Şubesi'ni teşkil eden ediplerin içtimaından bir gün sonra ön sayfadan duyurduğu haberde, topluluk fotoğrafının Alay Köşkü içinde yapılacak kongreden az bir zaman önce çekildiğini öğreniyoruz: "Haftalardır dedikodusu devam eden Sanayi-i Nefise Birliği'nin ‘Üdeba Şubesi' nihayet dün toplanabildi.
Davet edilen edipler, edebiyatçılar ve şairler saat üçte Alay Köşkü'ne gelmişlerdi. Alay Köşkü'nün bahçesinde resimleri çekildikten sonra üdeba, birlik binasındaki üdeba şubesinin odasında toplanmaya başladılar. Yaşlı edipler bir tarafta, orta yaşlılar bir tarafta, gençler bir tarafta, en gençler de diğer bir tarafta küme küme toplanarak oturdular. Bazı edipler ayakta kalmışlardı…"
Cumhuriyet döneminin meşhur fotoğrafçısı Jean Weinberg'in ve muhtemeldir ki Güzel Sanatlar Birliği'ni temsilen Peyami Safa'nın kurguladığı oturma planı içinde en öne, Yedi Meş'ale'nin beş genç kalemi (Ziya Osman, Cevdet Kudret, Sabri Esat, Kenan Hulusi, Yaşar Nâbi) oturma pozisyonu içinde yerleştirilir. Hatıra-i Cemiyet fotoğraflarının en önemli âdetlerinden biri olan sandalyede oturma hakkı ise topluluğun en kıdemli isimlerine aittir. Bu kaide gereğince, vazifeleri veya yaşları itibarıyla kıdemli isimler ve hanımefendiler, oturanlar arasında bulunuyor. Diğer isimlere ise, derecelerine göre ayakta ve arka sıralarda yer verilmiş. Bir de fotoğrafa dikkatli bir nazarla bakılınca; en arka sıradakilerin iyi görünmeleri için yüksekçe bir zemin üzerinde durdukları fark edilecektir.
Topluluk Fotoğrafında Yer Alan İstanbul’un Meşhur Edebiyatçıları Arasında Kimler Vardı?
1928 Temmuz ayında bir araya gelen Güzel Sanatlar Birliği Edebiyat Şubesi’nin şu üyeleri, Weinberg’e poz veriyorlar...
1. Sıra (soldan sağa): Ziya Osman (Saba), Cevdet Kudret (Solok), Sabri Esat (Siyavuşgil), Kenan Hulusi (Koray), Yaşar Nâbi (Nayır)
2. Sıra: Peyami Safa, Orhan Seyfi (Orhon), Mehmed Rauf, Celal Esat (Arseven), Şaziye Berin (Kurt), Hüseyin Siret (Özsever), Hüseyin Rahmi (Gürpınar), Halid Ziya (Uşaklıgil), Necip Âsım (Yazıksız), Suad Derviş (Baraner), Mahmud Sadık, Hüseyin Suad (Yalçın), İzzet Melih (Devrim)
3. Sıra: Bilinmiyor, Kâm(u)ran Şerif (Saru), Faik Ali (Ozansoy), Salih Zeki (Aktay), Selami İzzet (Sedes), Yusuf Ziya (Ortaç), Hüseyin Rıfat (Işıl), Burhan Cahid (Morkaya), İbrahim Necmi (Dilmen), Edhem İzzet (Benice), Reşat Nuri (Darago), Halil Nihad (Boztepe)
4. Sıra: Necip Fazıl (Kısakürek), Ali Haydar Emir (Alpagot), Necmeddin Halil (Onan), Nizameddin Nazif (Tepedelenlioğlu), Ahmet Hidayet (Reel) , Halid Fahri (Ozansoy), Florinalı Nazım (Özgüney), İbrahim Alaaddin (Gövsa), Vedad Nedim (Tör), Hıfzı Tevfik (Gönensay), F(ahri). Celaleddin (Göktulga), Vâlâ Nurettin (Va-Nu)
Kitab’a dair…
Ahmet Haşim Bey Heyet-i İdare azası seçiliyor
Topluluk Fotoğrafı içinde yer al(a)mayan Ahmet Haşim, toplantı sonucunda yapılan Heyet-i idare azaları içinde rey almış görünüyor. Sayfa 27’de… Muhtemeldir ki, fotoğraf çekiminden sonra toplantıya dahil olduğu için bu meşhur fotoğrafın içinde yer alamadı.
Nazım Hikmet’in yayımlanmamış bir portresi…
Nazım Hikmet (Ran)’ın hiçbir yerde yayımlanmamış bir fotoğrafı (1952’de Deliorman’da köylülerle çekilen bir topluluk fotoğrafı) kitap çalışması esnasında sahaflarda zuhur etmiş ve bu fotoğraf kitabın 110. Sayfasında yer almıştır.
Yeni bir esere ilham olacak nitelikte sergilenen edebiyatçı kartvizitleri
Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Edebiyatçılarını gözler önüne seren eserin belki de en ilgi çekici dosyalarından biri Edebiyatçı Kartvizitlerinin olduğu bölüm. Bu bölümün (99. Sayfa) eksik kalan iki kartvizitlik kısıma ise Nazım Hitmet’in ve Mehmet Akif’in kartvizitleri aranıyor. İkinci baskı için sahaflardan bu kartvizitler bulunduğu anda bu temsili boşluk kapatılacak.
Cengiz Kahraman’ın arşivinde yer alan muhteşem bir Hatıra-i Cemiyet Fotoğrafı
Kitabın hazırlanmasına vesile olan ve kapakta yer alan topluluk fotoğrafından sonra eserin en çok göze çarpan cemiyet fotoğrafı 201. Sayfada yer alıyor. Meşhur Edebiyatçıların Hatıra-i Cemiyet Fotoğraflarını bir araya getiren bölümde yer alan bu fotoğraf, Halife Abdülmecid Efendi’nin Abdülhak Hâmid namına verdiği yemek sonrası çekilmiş.
Ziya Osman Saba’nın aile fotoğrafı
Eserin dikkat çeken fotoğrafların biri de, 196. sayfada yer alan Ziya Osman Saba’nın ailesiyle çekilmiş fotoğrafı… Eser’de edebiyatçıların çoğu zaman çabucak rastlayamayacağımız pek çok portre fotoğrafına da yer verildiği dikkatli nazarlardan kaçmayacaktır.
Genel Yayın Danışmanı: İskender Pala
Hazırlayan/Editör: Yusuf Çağlar
Geçtiğimiz yıllarda ortaya çıktığında edebiyat dünyasında büyük tartışmalara yol açan ve hakkında ‘Bu kadar farklı kesimden insan bir araya gelemez, photoshopla hazırlanmıştır’ bile denilen fotoğrafın hikâyesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. tarafından yayımlanan “Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Edebiyatçıları” kitabı ile aydınlandı.
Cumhuriyet döneminin meşhur fotoğrafçısı Weinberg'in objektifinden dönemin mecmualarına ve fotoğraf albümlerine taşınan bu hatıra-i cemiyet fotoğrafında Türk edebiyatına damgasını vurmuş 42 usta isim yer alıyor. Halid Ziya Uşaklıgil'den Halid Fahri Ozansoy'a, Orhan Seyfi Orhon'dan Suad Derviş'e, Ziya Osman Saba'dan Vâlâ Nurettin'e, Necip Fazıl Kısakürek'ten Faik Ali Ozansoy'a, Peyami Safa'dan Florinalı Nâzım'a kadar pek çok meşhur simayı aynı fotoğraf karesinde buluşturan sebep ise Güzel Sanatlar Birliği Edebiyat Şubesi’ni oluşturmak. 1928 yılı Temmuz ayında Topkapı Sarayı'na yakın bir yerde bulunan Alay Köşkü önünde çektirilen fotoğraf, farklı çevrelerden aynı hayret ifadeleriyle karşılandı.
Ayrı dünyalardan bu kadar yazar nasıl oluyor da aynı karede bir araya gelebiliyorlardı?
Bir Fotoğrafın Kısa Hikâyesi
1928 yılında Sanayi-i Nefise Birliği idarecileri, Osmanlıca'dan Latin harfleriyle Türkçe'ye geçilmesine dört ay gibi az bir zaman kala, edebiyatçılar şubesini oluşturmak için dönemin meşhur kalemlerini Alay Köşkü'nde 18 Temmuz günü gerçekleştirilecek bir toplantıya davet ederler. Ayrıntılar önceden düşünülmüş, birliğin taslak halinde nizamnamesi hazırlanmış ve toplantı öncesi çekilecek hatıra-i cemiyet fotoğrafı için şahısların nerede duracakları mevzuu bile tasarlanmıştır.
Fotoğrafın pek tabii olarak, Topkapı'ya bağlı bir şekilde hizmet veren Alay Köşkü bahçesinde çekilmesi kaçınılmazdır. Böylece, kırk iki yazarın arkasında duran büyük duvar ve sarmaşıklarla heybetli hâle gelen bu mekân da bütün ihtişamıyla fotoğraf karesinde görünür.
Cumhuriyet'in, Güzel Sanatlar (Sanayi-i Nefise) Birliği Edebiyat Şubesi'ni teşkil eden ediplerin içtimaından bir gün sonra ön sayfadan duyurduğu haberde, topluluk fotoğrafının Alay Köşkü içinde yapılacak kongreden az bir zaman önce çekildiğini öğreniyoruz: "Haftalardır dedikodusu devam eden Sanayi-i Nefise Birliği'nin ‘Üdeba Şubesi' nihayet dün toplanabildi.
Davet edilen edipler, edebiyatçılar ve şairler saat üçte Alay Köşkü'ne gelmişlerdi. Alay Köşkü'nün bahçesinde resimleri çekildikten sonra üdeba, birlik binasındaki üdeba şubesinin odasında toplanmaya başladılar. Yaşlı edipler bir tarafta, orta yaşlılar bir tarafta, gençler bir tarafta, en gençler de diğer bir tarafta küme küme toplanarak oturdular. Bazı edipler ayakta kalmışlardı…"
Cumhuriyet döneminin meşhur fotoğrafçısı Jean Weinberg'in ve muhtemeldir ki Güzel Sanatlar Birliği'ni temsilen Peyami Safa'nın kurguladığı oturma planı içinde en öne, Yedi Meş'ale'nin beş genç kalemi (Ziya Osman, Cevdet Kudret, Sabri Esat, Kenan Hulusi, Yaşar Nâbi) oturma pozisyonu içinde yerleştirilir. Hatıra-i Cemiyet fotoğraflarının en önemli âdetlerinden biri olan sandalyede oturma hakkı ise topluluğun en kıdemli isimlerine aittir. Bu kaide gereğince, vazifeleri veya yaşları itibarıyla kıdemli isimler ve hanımefendiler, oturanlar arasında bulunuyor. Diğer isimlere ise, derecelerine göre ayakta ve arka sıralarda yer verilmiş. Bir de fotoğrafa dikkatli bir nazarla bakılınca; en arka sıradakilerin iyi görünmeleri için yüksekçe bir zemin üzerinde durdukları fark edilecektir.
Topluluk Fotoğrafında Yer Alan İstanbul’un Meşhur Edebiyatçıları Arasında Kimler Vardı?
1928 Temmuz ayında bir araya gelen Güzel Sanatlar Birliği Edebiyat Şubesi’nin şu üyeleri, Weinberg’e poz veriyorlar...
1. Sıra (soldan sağa): Ziya Osman (Saba), Cevdet Kudret (Solok), Sabri Esat (Siyavuşgil), Kenan Hulusi (Koray), Yaşar Nâbi (Nayır)
2. Sıra: Peyami Safa, Orhan Seyfi (Orhon), Mehmed Rauf, Celal Esat (Arseven), Şaziye Berin (Kurt), Hüseyin Siret (Özsever), Hüseyin Rahmi (Gürpınar), Halid Ziya (Uşaklıgil), Necip Âsım (Yazıksız), Suad Derviş (Baraner), Mahmud Sadık, Hüseyin Suad (Yalçın), İzzet Melih (Devrim)
3. Sıra: Bilinmiyor, Kâm(u)ran Şerif (Saru), Faik Ali (Ozansoy), Salih Zeki (Aktay), Selami İzzet (Sedes), Yusuf Ziya (Ortaç), Hüseyin Rıfat (Işıl), Burhan Cahid (Morkaya), İbrahim Necmi (Dilmen), Edhem İzzet (Benice), Reşat Nuri (Darago), Halil Nihad (Boztepe)
4. Sıra: Necip Fazıl (Kısakürek), Ali Haydar Emir (Alpagot), Necmeddin Halil (Onan), Nizameddin Nazif (Tepedelenlioğlu), Ahmet Hidayet (Reel) , Halid Fahri (Ozansoy), Florinalı Nazım (Özgüney), İbrahim Alaaddin (Gövsa), Vedad Nedim (Tör), Hıfzı Tevfik (Gönensay), F(ahri). Celaleddin (Göktulga), Vâlâ Nurettin (Va-Nu)
Kitab’a dair…
Ahmet Haşim Bey Heyet-i İdare azası seçiliyor
Topluluk Fotoğrafı içinde yer al(a)mayan Ahmet Haşim, toplantı sonucunda yapılan Heyet-i idare azaları içinde rey almış görünüyor. Sayfa 27’de… Muhtemeldir ki, fotoğraf çekiminden sonra toplantıya dahil olduğu için bu meşhur fotoğrafın içinde yer alamadı.
Nazım Hikmet’in yayımlanmamış bir portresi…
Nazım Hikmet (Ran)’ın hiçbir yerde yayımlanmamış bir fotoğrafı (1952’de Deliorman’da köylülerle çekilen bir topluluk fotoğrafı) kitap çalışması esnasında sahaflarda zuhur etmiş ve bu fotoğraf kitabın 110. Sayfasında yer almıştır.
Yeni bir esere ilham olacak nitelikte sergilenen edebiyatçı kartvizitleri
Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Edebiyatçılarını gözler önüne seren eserin belki de en ilgi çekici dosyalarından biri Edebiyatçı Kartvizitlerinin olduğu bölüm. Bu bölümün (99. Sayfa) eksik kalan iki kartvizitlik kısıma ise Nazım Hitmet’in ve Mehmet Akif’in kartvizitleri aranıyor. İkinci baskı için sahaflardan bu kartvizitler bulunduğu anda bu temsili boşluk kapatılacak.
Cengiz Kahraman’ın arşivinde yer alan muhteşem bir Hatıra-i Cemiyet Fotoğrafı
Kitabın hazırlanmasına vesile olan ve kapakta yer alan topluluk fotoğrafından sonra eserin en çok göze çarpan cemiyet fotoğrafı 201. Sayfada yer alıyor. Meşhur Edebiyatçıların Hatıra-i Cemiyet Fotoğraflarını bir araya getiren bölümde yer alan bu fotoğraf, Halife Abdülmecid Efendi’nin Abdülhak Hâmid namına verdiği yemek sonrası çekilmiş.
Ziya Osman Saba’nın aile fotoğrafı
Eserin dikkat çeken fotoğrafların biri de, 196. sayfada yer alan Ziya Osman Saba’nın ailesiyle çekilmiş fotoğrafı… Eser’de edebiyatçıların çoğu zaman çabucak rastlayamayacağımız pek çok portre fotoğrafına da yer verildiği dikkatli nazarlardan kaçmayacaktır.
