İmam Hatip liseleri nedir, ne okutulur, kimler gider... Bu eğitim İslami harekete katkıda bulunur mu?? Bu soruları Oxford'da İmam Hatip liseleri üzerine doktora yapan İren Özgür Milliyet'ten Miraç Zeynep Özkartal'ın sorularını cevapladı...

BAŞBAKAN ERDOĞAN İMAM HATİP LİSESİ'NDE

İmam Hatip'ler 15 yıl aradan sonra ortaokula öğrenci almaya başladı. Başbakan pazartesi sabahı yeni öğretim yılının açılışını Denizli'de bir İmam Hatip Lisesi'nde yapacak. Ak Parti Muğla milletvekili Ali Boğa, "Bütün okulları İmam hatip yapma şansını yakaladık" dedi. Peki İmam Hatip Liseleri nedir, ne okutulur, kimler gider, aldıkları eğitimi ne şekilde kullanırlar, bu eğitim İslami harekete katkıda bulunur mu?

DOKTORA ÇALIŞMASI İMAM HATİPLER

Bu soruların cevabı İren Özgür'de... Özgür Üsküdar Amerikan Lisesi'ni bitirdikten sonra Princeton'da lisans yaptı, doktorasını Oxford'dan aldı. Doktora calismasinin konusu ise İmam Hatip Liseleri'ydi.
Bu çalışmayı yapması kolay olmadı. Milli Eğitim Müdürlüğü'nden izin almakta epeyce zorlandı. Onu dışarıya bilgi kaçırmakla, ajanlıkla suçlayanlar bile oldu. Sonunda İstanbul'daki Imam Hatip Liseleri icin izin aldi. Derslere girdi, İmam Hatip Liseleri (İHL) ile ilişkisi olan herkesle; mezunlarla, öğretmenlerle, velilerle, sivil toplumda ya da belediyelerde çalışan İHL mezunlarıyla, yazarlarla, çizerlerle konuştu. İmam Hatiplerle ilgili sorulara cevap aradı.

- Başbakan pazartesi günü yeni öğretim yılını Denizli İHL'de açacak. Bunu nasıl okuyorsunuz?

Başbakan ve yakın çevresinin mezun olduğu İHL'ler ile şimdiki İHL'ler bir değil. Okullar ciddi anlamda kan kaybetmiş durumda. Başbakan serin kanla "İHL'ler ne şekilde değişti ve şu anki performansları ne?" diye sorgulamadığı için okullara içi doldurulamayacak bir misyon yüklüyor.

- Sizin izlenimleriniz ne İmam Hatipler'den?

Bir defa İmam Hatipler korkulacak okullar değil. Söylendiği gibi şeriat yuvaları da değil.

'İHL REJİMİ TEHDİT ETMEZ'

- Onları rejime bir tehdit olarak gören laik kesim haksız mı?

İHL'den çıkıp da şeriat getirmek isteyenlerin sayısının az olduğunu söyleyebilirim. Ama İHL'den mezun olup Türkiye'yi dindarların daha rahat yaşayabilecekleri bir ülke haline getirmeye çalışanların sayısı çok. Bu, laik kesimi ne şekilde etkiler? İleride Cuma günleri tatil olabilir.Ramazan'da açık lokanta bulmakta zorlanılabilinir. Ama rejimi tehdit eden oluşumlar olduklarını düşünmüyorum.

DÜZ LİSELERLE İMAM HATİPLER ARASINDAKİ FARKLAR

- Düz liselerle İHL'ler aralarında nasıl farklar var?

Bu okullara girdiğinizde, duvarlarda Kuran'dan ayetler, hadisler ve Esma ül Hüsnalar görüyorsunuz. Atatürk posteri yok mu? Var. Bazı okullarda büstü de var. Ama genel olarak dini bir atmosfer hissediyorsunuz.

- Kitapta aktardığınıza göre bir öğretmen "düz liseyle İHL arasındaki tek fark başörtüsü" diyor. Öyle mi gerçekten?

Hayır. Tek fark o değil. Kadın hocaların çoğu kanunen kapalı olmamaları gerektiği halde kapalı. Göz yumulan bir kapalılık bu. Onun haricinde kız öğrencilerin hemen hepsi kapalı. Sadece Kuran dersinde kapalı olmalarına izin var, ama bu da göz yumulan bir durum. Kapalı olmayanlar da henüz birinci sınıftakiler. Onlar da bakıyorsunuz bir müddet sonra diğer arkadaşlarından farklı olmamak için kapanıyorlar.

İHL'LER VE GÜLEN OKULLARI ARASINDAKİ FARKLAR

- Peki Gülen okullarıyla aralarındaki fark ne?

O okullarda İHL'lerde olduğu gibi dini bir müfredat mevcut değil. En ciddi fark o. Çocuklarını İHL'lere yönlendirenler, dini hassasiyetleri olan aileler. Çoğunluğun ailesi, dini hassasiyetlerine saygı duyan ve bunları korumak isteyen siyasi partilere oy veriyorlar. Böyle bir ortamda büyüyen çocuklar bunlar. Okullara belli bir din bilgisi ile geliyorlar. Çoğu Kuran okumayı biliyor. Okullarda da dini hassasiyetleri destekleyen bir atmosfer var. Çoğu okulun ya içinde ya da bitişiğinde bir cami var. Her okulun içinde mescit, dua odaları var. Öğrencilerin hemen hemen hepsi öğle namazına gidiyor. Tuvaletlere giriyorsunuz, abdest almak için ayrı musluklar var. Hayat ona göre çerçevelenmiş. Ne oranda dindar olursan ol, ibadeti kolaylaştıracak düzenlemeler var.

- Okulların fonksiyonları değişti diyorsunuz. Nasıl bir değişim bu?

OKULLARIN FONKSİYONLARI DEĞİŞTİ

Bu değişim 1970'lerin başında başlamış, değişik hükümetlerle devam etmiş. 1983'da bir değişiklik var, sonra da 28 Şubat'tan sonra. Din adamı yetiştiren okullar olmaktan çıkmışlar, dinini bilen fakat başka bir mesleği icra eden insanlar yetiştirmeye başlamışlar. Bu yüzden 90'larda İHL'lerde okuyanlarla konuştuğumda, aralarında neredeyse imam olan bir kişi yoktu. İş dünyasına girenler, avukat olanlar, bürokraside yer alanlar çoğunluktaydı. Ama bu konuştuğumuz, 80'ler ve 90'larda mezun olanlar için geçerli. Sonra 28 Şubat oluyor, katsayı konuyor ve çok şey değişiyor.

- Katsayı kararının nasıl bir etkisi var?

Katsayı İmam Hatipleri öldürmüş. Çünkü o dönemde kimse çocuğunu imam ya da hatip olsun diye göndermiyor İHL'lere. Din bilinci olsun, ama başka bir meslek de edinsin diye gönderiyorlar. Katsayı kararından sonra özellikle başarılı çocukları İHL'lere göndermemeye başlıyorlar. Onları düz liselere yönlendiriyorlar. Ama ne oluyor? Özel din hocaları çıkıyor ortaya.

KATSAYIYLA DEVLET DİN EĞİTİMİ KONUSUNDA KONTROLÜNÜ KAYBEDİYOR

- Yani devlet dini eğitimi kontrol etmek için kurduğu okulları zayıflatırken aslında korktuğunu yapıyor ve din eğitimini kontrolünden çıkarıyor.

Evet. Katsayı amacına ulaşamamış bir karar. Ters tepmiş. İyi öğrenciler düz liselere gidip, özel din hocalarından dinlerini öğrenmeye başlamışlar. İHL'lerde de, kapalı olmak isteyip türbanla başka okula gidemeyeceğini bilen kızlar kalmışlar.

- İHL'lere kız öğrencilerin alınması görece yeni, çünkü imam olma seçenekleri yok. Ama kız öğrenci oranı erkeklerden daha yüksek. Nedeni bu mu?

Bir bakıyorsunuz 1998-99'da yüzde 30'larda olan kız öğrenci oranı şimdi yüzde 60'larda. Hatta bazı okullarda yüzde 80'lerde. Kız öğrenciler katsayı ve başörtüsünden dolayı üniversiteye gidemeyeceklerini düşünüp erkenden nişanlanıyorlar. Son sınıf öğrencilerinin çoğunun ellerinde söz yüzükleri gördüm. Katsayıyla öğrencilerin idealleri kaybolmuş durumda. Gidecek başka yeri olmadığı için İHL'yi seçmiş olan çok öğrenci tanıdım.

'NESİLLER ARASINDA FARK VAR'

- Gelen öğrenciler kendi istekleriyle mi geliyorlar, aile baskısıyla mı?

Nesiller arasında fark var. Eskiden, ortaokullar açıkken, çoğu öğrenci bu okullara ailelerinin yönlendirmeleriyle geliyorlardı. 8 yıllık ilköğretim sonrası, ortaokullar kapandı, öğrencilerin İHL'lere başlama yaşı 14-15 oldu. Öğrenciler daha bilinç sahibi oldular. Buna rağmen, yüzde 60 civarı öğrenci okullara ailelerin tesiri ile yöneliyorlar. Ben kendim gelmek istedim diyenlerin çoğu kız ve kapalı. Ellerinde seçenek yok. Erkeklerde de İHL'yi seçtim diyenler başka okula giremeyenler. İHL'lerde kızların çoğunlukta olması, ilginç dinamik oluşturmuş. Kızlar çok daha söz geçiren kesim. Erkeklerde azınlık psikolojisi var; kulüp başkanları, sınıfta daha çok söz alanlar kızlar.

- İHL mezunları arasında din adamı olanların oranı ne?

Yüzde 10-15 arası. Bu oran katsayı kaldırılmadan evvel bir miktar yükselmişti. Ama bu yükseliş, din adamı olmak istemekten çok üniversitede girebildikleri tek yerin ilahiyat fakülteleri olduğundan