Türkiye'nin önde gelen ekonomistlerinden Süleyman Yaşar, doğalgaz hakkında kamuoyunun pek bilmediği noktalara dikkat çekti. Aynı zamanda Taraf yazarı olan Yaşar, bugünkü yazısında bir de çağrıda bulundu: Doğalgaz fiyatını indirin 'al ya da öde'den kurtulun...

- Doğalgaz fiyatlarına  1şubattan geçerli olmak üzere, yüzde 15 oranında zam yapılacağı haberleri dün basına yansıdı. Eğer, bu soğukta, doğalgaz fiyatlarına zam yapılırsa vatandaşın mali durumu iyice zorlaşacak.

Peki, doğalgaz zammına gerek var mı? Yok.
Çünkü, BOTAŞ'ın mali sıkışıklığı, devlet şirketi olan Elektrik Üretim AŞ'nin ve diğer devlet kurumlarının borçlarını ödememesinden kaynaklanıyor. Tahsil edilemeyen bu paraları, doğalgaza zam yaparak, vatandaşın üzerine yüklemek doğru bir çözüm olamaz. Zaten, doğalgaz fiyatlarının belirlenmesinde rol oynayan unsurlarda, geçtiğimiz altı ve dokuz aylık dönemde önemli bir değişiklik de olmadı.

Gelelim başka bir soruna... BOTAŞ, 2009 yılında taahhüt edip alamadığı gaz nedeniyle, Rusya ve İran'a yaklaşık 1 milyar dolar tutarında alamadığı gazın parasını ödeyecek.

Peki, bu alınamayan doğalgaz nedeniyle para ödemesi nereden çıktı? Ekonomideki durgunluk, bazı çevreler tarafından, kullanılamayan doğalgazın tek sebebi olarak gösteriliyor. Oysa tek neden ekonomik durgunluk değil. Tüketiminin azalması, aslında, geçen yıl bin metreküpü 800 liraya çıkartılan doğalgaz fiyatından kaynaklandı.
Pek çok büyük tüketici, yüksek doğalgaz fiyatını görünce alternatif yakıtları kullanmaya başladı.
Sonra, BOTAŞ, fiyatları indirdi ama geriye dönüş olmadı.

Kullanılamayan doğalgazın ortaya çıkmasında bir başka neden de "spot" ithalat yapanlar.
Spotçulara verilen ithal izinleri ortaya ilave arz çıkardı. Spot alım izni, literatürde bir defa verilen izin olarak tanımlanmasına rağmen, spotçular, bu izinle sürekli ithalat yapmaya başladılar.
Dolayısıyla arz yükseldi. Şimdi çaresiz "al ya da öde" anlaşması gereği BOTAŞ, 1 milyar dolar tutarındaki alamadığı gaz bedelini ödeyecek.

Peki, ödenecek bu para, vatandaşa nasıl faydalı hale getirilebilir? Eğer doğalgaz fiyatları, arttırılacağına indirilirse, ödenecek bu 1 milyar dolar vatandaş için yararlı olur.

Fiyatlar gerileyince, doğalgaz tüketimi çoğalır.
Ve kullanılmayan doğalgaz, kullanılır hale gelir.
Böylece 1 milyar dolar boşa gitmez. Çünkü "al ya da öde" gereğince, ödenecek 1 milyar dolar tutarını, gelecek beş yıl için doğalgaz alımında kullanabilme hakkınız var. Böylece gereksiz ödenecek bu 1 milyar dolar vatandaşa ucuz doğalgaz olarak döneceğinden hem zarar ortadan kalkar hem de bu soğuk havada konutlar ısınır.
Sanayici çalışır. Böylece sağlık sorunları ve alternatif yakıtların çevreye verdiği hasar ortadan kalkar. İş hacmi artar. Birkaç tane "spot ithalatçı" daha fazla para kazanacak diyerek doğalgaza zam yapmak haksızlık.

Hani spotçular sayesinde rekabet gelecekti?
Ortada rekabet yok. Olsaydı, bu koşullarda, fiyatların gerilemesi gerekirdi. Doğru değil mi?