1999 Marmara Depremi'nden sonra kurulan İstanbul Afet Koordinasyon Merkezi (AKOM), Balyoz darbe planında 'sıkıyönetim karargâhları'ndan biri olarak belirlenince dikkatler buraya kaydı.

Zaman Gazetesi'nin haberine göre, ismi deprem, sel, yangın felaketlerinden trafik sıkışıklıklarına kadar birçok olayda gündeme gelen AKOM nedir? Merkezin önemi ne? Darbeciler neden burayı karargâh seçti? Bu soruların cevapları haberde.

Orgeneral Çetin Doğan'ın hazırladığı ve bir haftadır Türkiye'nin gündeminde olan Balyoz darbe planında geçen çalışmaları herkes şaşkınlıkla okuyor. Planın son bölümünde darbe harekâtının merkezinin Ankara değil, İstanbul olacağı kayda geçiyor. Planın 'Emir Komuta' başlıklı bölümünde, "Harekât İstanbul'dan sevk ve idare edilecektir. Sıkıyönetim karargâhları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Âfet Koordinasyon Merkezi binası ve anılan binanın imkânlarına sahip diğer kamuya ve/veya sivil sektöre ait binalar kullanılabilecektir. Eylemler ise ilgili bölgelerde kullanılacak komuta merkezlerinden sevk ve idare edilecektir." ifadeleri yer alıyor.

İsmi deprem, sel, yangın felaketlerinden trafik sıkışıklıklarına kadar birçok olayda gündeme gelen AKOM, bu defa darbede karargâh olarak kullanılacaktı. 'AKOM nedir? Merkezin önemi ne? Darbeciler neden burayı karargâh seçti?' Tüm bu soruların cevabını bulmak için darbe planına giren ve sıkıyönetim karargâhları listesinde yer alan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Âfet Koordinasyon Merkezi binasını incelemeye aldık.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı 17 Ağustos 1999 depreminin ardından Marmara Bölgesi'ne hizmet edecek bir afet merkezi kurmak için çalışma başlattı. 22 Şubat 2000 tarihinde kurulan AKOM, 14 Ağustos 2000 tarihinde fiilen göreve başladı. ABD'nin Los Angeles kentindeki Afet Yönetim Merkezi'nin bir örneği olarak tasarlanan AKOM'da çalışmalar Kağıthane'de bulunan 3 kattan oluşan 4 bin metrekarelik alanda yürütülüyor.

Valilik yönetimindeki İstanbul İl Kriz Merkezi'nin çalışmalarına paralel olarak görev yapan AKOM, afet öncesi, afet anında ve afetin etkilerinin devam ettiği durumlarda hizmet veriyor. Başkanlığını, İBB Genel Sekreteri Adem Baştürk'ün yaptığı AKOM, İtfaiye Daire Başkanlığı, Yol Bakım ve Onarım Müdürlüğü, Başkanlık Savunma Sekreterliği, Dış İlişkiler Müdürlüğü, Sağlık Daire Başkanlığı, Sosyal ve İdari İşler Müdürlüğü, Ulaşım Daire Başkanlığı, Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü, Fen İşleri Daire Başkanlığı, İSKİ Genel Müdürlüğü, İştirakler Daire Başkanlığı, İGDAŞ Genel Müdürlüğü koordinasyon birimlerinden oluşuyor.

ABD'den örnek alınarak kuruldu

AKOM binası 3 katlı ve 8,3 büyüklüğündeki depreme karşı dayanıklı olacak şekilde inşa edildi. Binanın zemin katında acil durum kriz yönetim birimleri ile büyükşehir kurum ve kuruluşları odaları, operasyon merkezi ve teknik destek üniteleri bulunuyor. Merkezin üst katında medya, destek birimleri, afet durumunda üst yöneticilerin çalışma ve dinlenme mekânları, merkezî yönetim birimlerinin bulunduğu vilayetin fonksiyonlarına cevap verecek bölümler ile İSKİ Sivil Savunma Birimi yer alıyor. Binanın bodrum katı ise dinlenme, yatakhane, soyunma odaları, duşlar, tuvalet, yemekhane, mutfak, erzak ve soğuk depolar, battaniye ve çadır depoları, ups, pano odası, acil yardım araç parkı gibi servis birimlerini içeriyor.

AKOM'da bulunan kontrol merkezi 3 birimden oluşuyor. İş İstasyonları bölümünde ses ve görüntüleme sistemlerinin kontrolleri için 11 adet iş istasyonu var. Tüm gelişmeler DVD, DVCAM, SVHS, VHS, VCD, DAT TAYP formatlarında kayıt altına alınıyor. Matrix Sistemleri biriminde video, ses ve sinyaller istenilen cihazlara yönlendiriliyor. İstanbul'un 10 noktasında bulunan Büyükşehir'e ait meteoroloji istasyonlarından gelen veriler anında depolanıyor. Merkezde Valilik, Büyükşehir Belediyesi Birimleri, İl Emniyet Müdürlüğü, Kandilli Rasathanesi ve AKOM arasında sesli ve görüntülü iletişimin sağlanabildiği video konferans sistemi bulunuyor.

Canlı yayın aracı ile muhtemel afet durumunda olay yerinden AKOM Merkezi'ne ve diğer birimlere görüntü aktarılabiliyor. Olağanüstü durumlarda kullanılmak üzere, içerisi en son sistem haberleşme cihazları ile donatılmış. Telefon, telsiz, uydu telefonu, GPS, fax, server vb. Mobil komuta kontrol aracı mevcut. AKOM'da özel dizayn edilen her araçta 4 adet uydu telefonunun bulunduğu 10 adet haberleşme aracı var. Ayrıca 2 farklı operatörün kullanıldığı 78 adet uydu telefonu mevcut. Telefonların 24'ü sabit uydu telefonu iken 54'ü mobil uydu telefonu olarak hizmet veriyor.

İstanbul 14 tepeden denetleniyor

İstanbul genelinde şehrin önemli yüksek noktalarına 14 adet özel nitelikli kamera yerleştirilerek kent 24 saat gözetleniyor. Ayrıca önem arz eden 411 kavşak görüntüsü canlı olarak AKOM'a aktarılıyor. Merkezden kontrol edilebilen bu kameralar, istenilen yöne çevrilebiliyor. İtfaiye bünyesinde oluşturulan 15 mobil ekip tarafından çekilen görüntüler de itfaiye istasyonlarından AKOM'a aktarılabiliyor. Ayrıca il emniyet müdürlüğü ile yapılan protokol ile 350 MOBESE kamerası görüntüsü AKOM'dan izlenebiliyor.

AKOM'da yapılan çalışmalar

AKOM'un hazırladığı İBB Afet ve Acil Durum Planı ile İstanbul'da meydana gelebilecek her türlü afetin öncesinden bitimine kadar geçen sürede afetin en az zararla atlatılması amaçlanıyor.

'Afet Risk Azaltma' çalışmaları kapsamında 'İstanbul Afet Risk Gösterge Sistemi Projesi' yürütülüyor. Proje ile fiziksel hasar görebilirlik (ölü ve yaralı sayısı, ağır hasarlı bina sayısı, altyapı tesislerindeki hasarlar vb.), sosyal hasar görebilirlik (etkilenebilir nüfus sayısı, nüfus yoğunluğu, eğitim düzeyi, işsizlik, gelir seviyesi ve afetlere karşı bilinç düzeyi vb.) ve afetlere karşı müdahale kapasitesi (arama-kurtarma ekip sayısı, ağır ve hafif ekipman sayısı, çadır ve barınak kapasitesi, enkaz yönetimi vb.) ile ilgili göstergeler belirlenerek İstanbul genelinde "riskler, kurumların mücadele kapasitesi ve hazırlıklı olma durumu" tespit edilmeye çalışılıyor.

Afet durumunda 'Acil Ulaşım Eylem Planı' hazırlandı. Bu plan ile ana arterlere, Boğaz köprülerine, sahil yollarına, geçitlere, otoyollara, hava ve denizyolları ile raylı sisteme alternatif ulaşım çalışmaları tamamlandı. İstanbul'un önem arz eden yerlerine 72 adet helikopter pisti yapıldı.

175 kamera ile 24 saat gözetim

AKOM merkezdeki 175 kamera ile İstanbul'un önemli merkezleri 24 saat gözetleniyor. Toplantı salonundaki masalarda kurulu olan 30 açılır kapanır ekranda herkes istediği bölgeyi ayrıntılı olarak seyredebiliyor. Dokunmatik Seyyar Görüntüleme Sistemi ile dev ekrandan görüntülenmek istenen alan ile ilgili tüm bilgiler plazma ekrana yansıtılıyor. Merkezde 2 dilde simültane tercüme yapılabiliyor. 16 farklı kanaldan gelen ses sinyalleri amfiye yönlendirilebiliyor.