ANKARA (AA) - YAVUZ AYDIN - Kazakistan'ın Aktau kenti yakınlarında düşen Azerbaycan Hava Yolları'na (AZAL) ait uçağın, Rus hava savunma sistemlerinin saldırısına maruz kaldığının Azerbaycan yetkililerince doğrulanmasının ardından Rus menşeli kısa ve orta menzilde etkili "Pantsir-S" füze sistemleri gündeme geldi.

AA muhabiri açık kaynaklardan, AZAL uçağına karşı kullanıldığı düşünülen NATO kod adı "SA-22 Greyhound" olan Pantsir hava savunma füze sisteminin özelliklerini derledi.

Pantsir, tekerlekli araca monteli, 3 mürettebatla kullanılabilen, karadan havaya, kısa ve orta menzildeki hava hedeflerine karşı etkili bir hava savunma topçu füze sistemi olarak biliniyor.

Rusya'nın Tula kentindeki KBP Enstrüman Tasarım Bürosunca tasarımına 1990'larda başlanan "Pantsir-S1", Rus "Tunguska M1" kundağı motorlu zırhlı hava savunma sistemlerinin devamı olarak tasarlandı.

"Pantsir-S1", sistemin en çok üretilen baz modeli. Ayrıca, gemiye monte edilebilen versiyonu S1M, M/EM, 75 kilometre hedef tespit, 40 kilometre imha kabiliyetli S2/S2E, SM ve çok soğuk bölgelerde kullanılabilen SA modelleri mevcut.

2012'de envantere giren Pantsir-S1, Suriye'de, Rusya-Ukrayna Savaşı'nda ve Libya'da kullanıldı.

Rusya, Suriye ve Libya dışında Cezayir, Irak, Sırbistan, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ordularının envanterinde "Pantsir-S1" bulunuyor.

- Sistem alçak irtifada ve nispeten düşük hızlardaki hava hedeflerine karşı etkili

Her türlü hava koşulunda kullanılabilen Pantsir'in en bilinen modellerinden biri olan S1 sistemi, üzerine monte edildiği 8×8 "Kamaz" kamyonları sayesinde yüksek hareket kabiliyetine sahip.

Sistemde füze fırlatıcısı, radar aracı ve bir de komuta merkezi bulunuyor.

Hedefleri arasında insansız hava araçları (İHA), seyir füzeleri, havadan karaya füzeler, helikopterler, düşük irtifa ve nispeten düşük hızlardaki uçaklar bulunuyor.

Sistem daha çok askeri üsler, karargahlar, komuta merkezleri, havalimanları, radar ve füze mevzileri gibi kritik askeri tesisleri alçak irtifadan gelen hava saldırılarına karşı korumak için kullanılıyor.

Mobil olması sayesinde cephe hattındaki askeri tesislerin yanı sıra petrol rafinerileri, nükleer santraller, fabrikalar gibi kritik altyapıların hava taarruzlarına karşı korunması, sistemin kullanım amaçlarından.

Sistemin yoğun elektronik harp koşullarında veya çok sayıda yüksek hızdaki hedeflere karşı sınırlamaları olduğu ifade ediliyor.

- Pantsir S-1, azami 30 kilometre mesafedeki hava hedeflerini ateş altına alabiliyor

Aynı anda birden fazla hedefi takip ve imha kabiliyetine sahip sistem, radarıyla hedefleri 36 ila 40 kilometreden belirleyip 24 ila 28 kilometre mesafelerden takip edebiliyor.

Pantsir S-1, başlangıçta "57E6" füzelerini kullanırken, geliştirilerek "57E6-E" füzelerini de ateşleyebilme imkanına kavuşturuldu. Yeni versiyonları ayrıca daha yeni "57E6-YE" füzelerini de fırlatabiliyor.

Araç üzerinde 12 adet taşınabilen "57E6" füze ailesi, radyo/optik komuta güdümlü ve iki aşamalı katı yakıtla çalışıyor.

Sistemdeki füzelerin azami menzili 20-30 kilometre arasında değişiyor ve 15 kilometre irtifada etkili. Yeni geliştirilen "57E6-E" füzeleri ise 18 kilometreye kadar irtifalardaki hedeflere karşı kullanılabiliyor.

74 kilogram ağırlıkta ve 3,16 metre uzunluğundaki füzelerin modellerine göre çapları 76 ila 90 milimetre arasında değişiyor.

Ses hızının 3,8 katı hızda hedefe yönelen füzeler, modeline göre yaklaşık 20 ile 25 kilogramlık savaş başlığı taşıyor. Füzeler, araç hareket halindeyken de ateşlenebiliyor.

- Yakın menzil için 30 milimetrelik top kullanılıyor

Sistemde ayrıca 2 adet 4 kilometrelik azami, 2 kilometrelik etkili menzilli, 30 milimetrelik çift namlulu 2A38M otomatik hava savunma topu bulunuyor. Söz konusu top, yakın koruma ve düşük irtifadaki başta İHA'lar olmak üzere hava hedeflerine karşı kullanılıyor.

Dakikada azami 2 bin 500 mermi atabilen top, hava hedeflerine karşı yüksek patlayıcı (HE) mermiler kullansa da zırh delici (AP) mühimmatı da ateşleyebiliyor.

- Sistem geliştirilmeye devam ediliyor

Rusya Savunma Bakanlığı, ağustos ayında yapılan Army-2024 fuarında, "Pantsir-S1"in yeni versiyonu "Pantsir-SMD-E"yi tanıttı.

"Pantsir-SMD-E"nin, 30 milimetrelik top yerine İHA'lara karşı savunma kapsamında daha etkili olduğu ifade edilen, araç başına 48 adede kadar mini TKB-1055 füzesi kullanacağı kaydedildi.

Ayrıca, halen geliştirme ve test çalışmalarına devam edilen, paletli zırhlı araçlara monteli modelin ise "Pantsir-SM-SV" adını alması, karadan havaya füzeler ile 30 milimetrelik top bulundurması ve iki tür karadan havaya füze ateşleyebilmesi öngörülüyor.

- Azerbaycan uçağının Kazakistan'da düşmesi

Bakü-Grozni seferini yapan AZAL'a ait Embraer 190 tipi uçak, 25 Aralık'ta Kazakistan'ın Aktau kenti yakınlarında düşmüştü.

AZAL, uçakta 5 kişilik mürettebat ve 62 yolcudan oluşan 67 kişinin bulunduğunu açıklamıştı.

Kazada 38 kişi hayatını kaybetmiş, 29 kişi kurtulmuştu.

AA'ya konuşan Azerbaycanlı yetkililer, uçağın Rus "Pantsir-S" hava savunma sistemi saldırısına maruz kaldığı iddiasını doğrulamıştı.