Haber: Dinçer Gökçe

İstanbul Sanayi Odası 1952'de kurulur. İSO'nun kurulduğu 1952'den yalnızca 3 yıl sonra Amerikan Fortune Dergisi 1955'den itibaren en büyük şirketler listesini açıklamaya başlar.

Fortune dergisi, Amerika'nın en büyük 500 sanayici firmasını, 50 ticarî bankasını, 50 sigorta şirketini, 50 ticarî firmasını, 50 nakliyat firmasını, 50 hizmetler firmasını ve 1957 den beri de Amerika haricindeki en büyük 200 sanayi firmasını tesbit edip durumlarını tüm dünya ile paylaşır. Kuşkusuz Fortune'nin açıklamaya başladığı şirketler listesi tüm dünyada ilgi uyandırır va başta iş alemi sanayi kesimi o yıl açıklanacak listeyi bekler.

İstanbul Ticaret Odası'ndan aldığı borç para ile (2000 lira) kurulan İSO da giderek etkinlik kurmaya başlar. 20. yüzyılın ortası Türkiye'sinde, iğneden ipliğe hemen herşeye ihtiyaç vardır. İSO, kısa sürede sanayi erbabı arasında saygın bir konum gelir ve Fortune Amerika'nın bir gelenek haline getirdiği en büyük sanayi kuruluşları listesini İSO da açıklamaya başlar.

İSO ilk listeyi açıkladığında yıl 1968... Dönemin İSO Başkanı rahmetli Fazıl Zobu, büyük bir heyecan ve gururla o günün Türkiye'sinin en büyük sanayi kuruluşlarını açıklar. İSO'nun ilk açıkladığı listeye geçmeden önce dönemin İSO Başkanı Fazıl Zobu'nun kayda geçirdiği sözlerine göz atalım:



Dönemin İSO Başkanı Fazıl Zobu, ilk İSO 100 Listesini yayınladıklarında aşağıda yer alan sunuş yazısını kaleme alır:

"Her geçen gün yeni gelişmelerle, iktisadî konular daha kompleks bir hale gelmekte, trendlerin süratle de-ğerlendirilip alâkalılarca icap eden kararların ayni sür'atle alınması şart olmaktadır. Sokakdaki adamdan Devletin en yetkilisine kadar herkesin derece derece bir payının bulunacağı bu değerlendirme ve karar almada durum hakkında yeterli bilgiye sahip olmanın ehemmiyeti açıktır, îş alemindeki büyük gelişme, kamu oyuna intikal eden (yeterli bilgi) çerçevesini genişlemeye zorlamakta ve düne kadar (iş sırri) olarak gizli tutulan malûmatın bugün açıklanmasında mahzur değil hatta lüzum ve faide görülmektedir.

Sanayii ve bilhassa sermaye piyasası en gelişmiş memleket olan Amerika Birleşik Devletleri bu yolda çok ileri adımlar atmış bulunmaktadır. Amerika'da iş âleminin, kanunla açıklanması mecbur kılınan bilginin de ötesindeki malûmatı, kamu oyuna intikâl ettirdiği görülmektedir. Avrupa henüz bu açıklığa kavuşmamış, firma idarecileri eski alışkanlıklarından kurtulamamışlardır. Avrupa Ekonomik Topluluğu Komisyonu, bu konuya eğilmiş ve gerek Avrupada sür'atle gelişen (merger) ler ve gerekse Amerikan rekabeti sebebiyle rakkamlann açıklanması lüzumu üze rinde üye devletleri tazyik etmeye başlamıştır.

Sanayiimize öncü sektör vazifesi verildiği ve sermaye piyasasının bu kadar çok lâfının edildiği bu devrede Türk iş âleminin de daha açıklığa kavuşması ' zumuna katiyetle inandığımız için bu yolda başlangıç olsa bir adım atmayı İstanbul Sanayi Odası olarak bilip, Odamıza kayıtlı firmalardan cirolarına göre gelen yüz adedini tespit ederek kamu oyuna arzetmiş bulunuyoruz.

Kuruluş kanunumuzun Odalara tanıdığı yetkiler ve İstanbul Sanayi Odasının faaliyet sahası ile sınırlı oluşumu arzu ettiğimiz genişlikte bir etüt yapmamıza maalesef imkân vermedi. Yan (alt) sayfadaki tablonun tetkikinden de görüleceği bu firmalardan bir kısmı cirolarının açıklanmasına müsaade etmedikleri için o sıralar boş bırakılmıştır.

Dileğimiz bu listenin bir başlangıç olarak benimsenip önümüzdeki senelerde, memleket ölçüsünde ve Devlet îk- tisadî Teşebbüslerini de kapsayan, içinde boş sıraların bulunmadığı tablolara kavuşmaktadır.

Evet Fazıl Zobu'nun de dikkatini çektiği gibi ilk açıklanan listede 100 firmadan 30'u adının açıklanmasını istememiş. Ki bu oran toplamın dörtte birini aşmakta. Önceki gün açıklanan İSO 500 2007 Raporunda da 500 firma arasında 10'unun adının açıklanmasını istemediğini hatırlatmakta yarar var. Yine dönemin İSO Başkanının dikkat çektiği gibi ilk listede kamu kuruluşları yoktur. Sadece 100 özel firma listeye sahil edilir onlardan da 30'u adının açıklanmasını istemez".

İşte, İSO'nun 1968'de ilk açıkladığı "İSO 100 1697" listesinde yer alan o şirketler:

Sıra No: Unvan

1 ______

2 ______

3 U. S. Royal Lâstikleri A.Ş.

4 _______

5 Arçelik A.Ş.

6 Türkiye Şişe Cam Fbl. A.Ş.

7 Rabak Elektrolitik Bakır ve Mamulleri A.Ş.

8 Goodyear Lâstikleri TA.Ş.

9 Mensucat Santral T.A.Ş.

10 ___________

11 Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş.

12 Chrysler A.Ş.

13 __________

14 Aksu İplik Dokuma ve Boya Apre Fab. TA.Ş.

15 _____________

16 Profilo Sanayi ve Ticaret A.Ş.

17 Boru San. ve Tic. A.Ş.

18 Sümerbank Deri ve Kundura Sanayi Müessesesi

19 Çiftçiler Tic. ve San. TA.Ş.

20 ____________

21 _____________

22 _____________

23 Sümerbank Yünlü Sanayi Müessesesi

24 Altınyıldız Mensucat Fb. A.Ş.

25 Koruma Tarım İlaçlan A.Ş.

26 Türk Philips San. A.Ş. Philsan

27 Gübre Fabrikaları TA.Ş.

28 Pfizer İlaçlan A.Ş.

29 ___________

30 İktisadî ve Sınaî Tes. ve İşi. A.Ş.

31 İstanbul Meşrubat San. İmsa A.Ş.

32 Çelik Montaj Tic. ve San. A.Ş.

33 Aslan ve Eskihisar Müttehit Çimento

34 İttihat Değirmencilik TA.Ş.

35 ____________

36 Otobüs Karoseri San. A.Ş.

37 Trakya Sanayi ve Ticaret A.Ş.

38 Anadolu Çimentolan TA.Ş.

39 Auer İmalât A.Ş.

40 Mutlu Akü ve Malz. San. A.Ş.

41 _____________

42 Fruko-Tamek Meyva Sulan San. A.Ş.

43 _____________

44 _____________

45 Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.

46 Ülker Bisküvi Çikolata ve Şekerlemecilik

47 Çelik Endüstri TA.Ş.

48 Elektrometa! Sanayi A.Ş.

49 Çavuşoğhı Boya Sanayii ve Ticareti Koli. Şti.

50 Türkkablo Anonim Ortaklığı

51 İdeal Standard Isı San. A.Ş.

52 Türk Çimentosu ve Kireci A.Ş.

53 Emayetaş Madenî Eşya Saç ve Emaye Fb. T.A.Ş.

54 ___________________

55 Şark Değirmenleri T. A.Ş

56 Mataş Tic. A.Ş

57 _________

58 __________

59 Türk General Elek. End. A.Ş.

60 ___________

61 Türkay Endüstri ve Tic. A.Ş. Oto Yol Sanayi A.Ş

62 Oto Yol Sanayi A.Ş.

63 ____________

64 General Elektrik T.A.Ş.

65 Boyner Sanayi Ltd. Şti.

66 Akın Tekstil A.Ş.

67 _____________

68 Teknosan Büro Makine

69 Aker Tic. Demir San. AŞ.

70 Kasımpaşa Un fabrikası Türk Ltd. Şti.

71 Plâstel Plâstik ve Kauçuk Sanayi A.Ş.

72 ________________

73 Santral Dikiş Sanayii A.Ş.

74 _________________

75 _________________

76 Mehmet Üretmen

77 İstanbul Porselen San. AŞ.

78 Neyir Örme San. Aş.

79 Marshall Boya ve Vernik Sanayii A.Ş.

80 D.E.VA.

81 _________________

82 Besin Maddeleri San. A.Ş.

83 ________________

84 Kader Mensucat Fb Koll. Şti

85 ________________

86 ________________

87 Sancak Tül Sanayi Ltd. Şti.

88 Alarko Sanayi Tic. AŞ

89 ________________

90 Erka Balatacılık

91 Vakko Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi İşi A.Ş

92 Tifduruk Matbacılık Sanayi

93 Elka Elyaflı Plâka Sanayii

94 Aktaş Sanayi Ltd. Şti

95 __________________________

96 Benal Mensucat San AŞ

97 ____________________________

98 Puro Sabun San. N. Akar Halefleri A.Ş.

99 i. E. Kimya Evi T. AŞ

100 ______________________________


Evet İSO'nun ilk kez açıkladığı ve gıda- giyim ve otomotiv sanayi firmaların ağırlıkta yer aldığı liste yukarıda yer aldığı gibi oldu. Peki İSO'nun önceki gün açıkladığı İSO 500 2007 Listesinde 1967'den kalma kaç firma kaldı. 1967'den 2007 listesine yalnızca 17 firma kaldı. Evet ilk 1967'de açıklanan ve 70 firmanın adının açık olduğu ilk listeden günümüze yalnızca 17 firma kaldı.

İşte aradan geçen 40 yıllık sürede ayakta kalabilen o 17 firma ve 1967 listesindeki sıra numaraları:



S. NO------------------------------Ünvan

4- Arçelik A.Ş.

8 Goodyear Lâstikleri TA.Ş.

11 Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş.

17 Boru San. ve Tic. A.Ş.

24 Altınyıldız Mensucat Fb. A.Ş.

27 Gübre Fabrikaları TA.Ş.

36 Otobüs Karoseri San. A.Ş.

37 Trakya Sanayi ve Ticaret A.Ş.

40 Mutlu Akü ve Malz. San. A.Ş.

45 Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.

46 Ülker Bisküvi Çikolata ve Şekerlemecilik

65 Boyner Sanayi Ltd. Şti.

66 Akın Tekstil A.Ş.

79 Marshall Boya ve Vernik Sanayii A.Ş.

80 D.E.VA.

88 Alarko Sanayi Tic. AŞ

99 İ. E. Kimya Evi T. AŞ



Evet, başta da belirttiğimiz gibi Ekoyol, "İSO 500 2007" listesinin açıklandığı bir dönemde, hem güncel verileri anı anına verme ve aynı zamanda geçmiş 40 yıldaki listeleri, tüm yılları kapsayacak şekilde, okurlarına ulaştıracak bir çalışmaya imza attı. Bu çerçevede son açıklanan 2007 listesi de dahil toplam 41 yıllık tüm açıklanan listeleri sitemizde bulmanız mümkün. Böylelikle, Türkiye sanayinin son 41 yılda geçirdiği dönüşümün daha iyi anlaşılabileceği inancındayız.

Bu bağlamda Ekoyol, İSO kaynaklarından ulaştığı 41 yıllık listelerde, 5 yılda bir, 10 yılda bir, açıklanan listelerde ne tür değişimler olduğu, hangi şirketlerin ayakta kalabildiğini, hangi şirketlerin tarihe gömüldüğünü ortaya çıkarmak adına bu çerçevedeki yayınlarını sürdürmeye devam edecektir.

Kaynak; Ekoyol